Mở lối sinh kế bền vững cho cộng đồng vùng cao

Nằm nép mình giữa những triền đồi, người dân thôn La Chí Chải (xã Pà Vầy Sủ, Tuyên Quang) lâu nay vẫn gắn với canh tác nương rẫy và chăn nuôi truyền thống. Cuộc sống vốn đã nhọc nhằn nay càng thêm chật vật khi phương thức sản xuất còn manh mún, phụ thuộc nhiều vào tự nhiên, trong khi khả năng tiếp cận thông tin và kiến thức mới vẫn hạn chế.

Bước ngoặt mở ra khi người dân bắt đầu bảo nhau thành lập tổ nhóm chăn nuôi, tập trung vào những giống vật nuôi bản địa có giá trị kinh tế cao như: dê, bò, và đặc biệt là lợn nái đen. Với mục tiêu cải thiện sinh kế theo hướng bền vững, bà con xác định: Chăn nuôi tuần hoàn, theo sát vòng đời của con vật, là giải pháp xuyên suốt.

Theo chị Giàng Thị Dính (thôn La Chí Chải), thành viên trong tổ chăn nuôi, quy trình bắt đầu từ việc thiết kế chuồng trại kiên cố, có nền đệm lót sinh học để thích ứng với biến đổi khí hậu khắc nghiệt của vùng cao. Tiếp đó là khâu chăm sóc đàn lợn hậu bị, quản lý sinh sản, theo dõi sức khỏe và tiêm phòng định kỳ để bảo đảm con giống khỏe mạnh, sinh trưởng ổn định.

"Bà con tận dụng tối đa phụ phẩm nông nghiệp như ngô, sắn, rau rừng để phối trộn thức ăn, giúp giảm tới 30-40% chi phí đầu vào. Chất thải chăn nuôi sau đó được thu gom, xử lý thông qua nuôi giun quế, vừa hạn chế ô nhiễm môi trường, vừa tạo nguồn phân hữu cơ phục vụ trồng trọt. Nhờ đó, thu nhập của các hộ gia đình không chỉ cải thiện rõ rệt mà còn góp phần bảo vệ môi trường cho bản làng", chị cho biết.

Trong khi đó, người dân các thôn Na Chăn, Nấm Dẩn, Đoàn Kết và Ngam Lâm (xã Nấm Dẩn) đang từng bước chuyển đổi phương thức sản xuất nông nghiệp theo hướng thân thiện với môi trường. Nhiều hộ gia đình đã bắt đầu phân loại rác và xử lý rác hữu cơ tại chỗ.

Phụ phẩm nông nghiệp như rơm rạ, thân lá cây trồng được ủ thành phân vi sinh, trong khi thải chăn nuôi được đưa vào nuôi giun quế hoặc xử lý bằng chế phẩm sinh học. Rác thải vô cơ như nhựa, nilon và thủy tinh được thu gom, tái chế và tận dụng linh hoạt trong các mô hình vườn sinh thái, trang trí cảnh quan và phục vụ du lịch cộng đồng.

Các mô hình này được triển khai với sự đồng hành của chương trình "Tiến Về Phía Trước", do Đại sứ quán Ireland tại Việt Nam tài trợ và tổ chức Plan International Việt Nam, CARE International tại Việt Nam cùng Trung tâm Nghiên cứu Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (RIC) phối hợp.

Với phương châm cốt lõi là lấy cộng đồng làm trung tâm, chương trình đã tiến hành khảo sát kỹ lưỡng đặc điểm tự nhiên, lắng nghe tâm tư và nhu cầu thực tế của bà con. Bên cạnh hỗ trợ con giống ban đầu, các cán bộ hướng dẫn bà con theo phương châm “cầm tay chỉ việc”. Từ khâu kỹ thuật cho đến thực hành thực tế, tất cả đều được truyền đạt cụ thể, đơn giản và gần gũi, giúp người dân dễ dàng tiếp thu và áp dụng ngay vào sản xuất.

“Trong các buổi tập huấn, chúng tôi được hướng dẫn rất chi tiết, từ kỹ thuật nuôi lợn nái đến cách tiêm phòng bệnh. Nhờ được chỉ dẫn tận tay, tôi tự tin rằng mình có thể chăm sóc, nuôi lợn nái tốt hơn so với trước đây", chị Dính phấn khởi chia sẻ.

Theo bà Lê Quỳnh Lan, Giám đốc quốc gia Plan International Việt Nam, giai đoạn 2024-2025, chương trình đã trao quyền làm chủ cho phụ nữ thông qua 20 tổ nhóm sinh kế, thu hút hơn 400 người tham gia, trong đó phần lớn là phụ nữ và người dân tộc thiểu số. Các hoạt động hỗ trợ đã giúp 36,39% phụ nữ tăng thu nhập và gần 87% tự tin tham gia vào các quyết định sinh kế ở cấp hộ, tổ nhóm và cộng đồng.

Bên cạnh đó, chương trình đã thành công thực hiện nhiều mô hình "xanh" như: nhà sấy măng năng lượng mặt trời (Ba Tầng), chuối lùn OCOP (Tà Rụt) và xây dựng Công trình Mương Cửa Suối tại Xóm Thây Voi (Phú Thọ).

Vừa qua, Chính phủ Ireland công bố khoản tài trợ 1,4 triệu Euro dành cho Chương trình “Tiến Về Phía Trước” nhằm mở rộng và duy trì các nỗ lực nhằm nâng cao khả năng phục hồi khí hậu của cộng đồng trên 13 xã thuộc 3 tỉnh mục tiêu là Tuyên Quang, Quảng Trị và Phú Thọ.

"Khoản tài trợ này thể hiện quyết tâm của chúng tôi trong việc bảo vệ các cộng đồng dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu. Đồng thời, trao quyền cho phụ nữ và cộng đồng dân tộc thiểu số trở thành những người dẫn dắt trong phát triển kinh tế xã hội của chính họ”, bà Deirdre Ní Fhallúin, Đại sứ Ireland tại Việt Nam, nhấn mạnh.