Công ty TNHH MTV Thủy lợi Nam Hà Tĩnh (Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh) đang quản lý, vận hành 38 hồ chứa, 4 đập dâng, 1 cống ngăn mặn giữ ngọt, 438 km kênh mương nội đồng và hơn 1.000 cống tưới tiêu trên địa bàn các huyện Kỳ Anh, Cẩm Xuyên, Thạch Hà, Hương Khê, TX Kỳ Anh và TP Hà Tĩnh.
Hồ chứa nước Cha Chạm tiếp tục sạt lở nghiêm trọng sau các đợt mưa lớn cuối tháng 5, đầu tháng 6 vừa qua. Ảnh: Thanh Nga.
Các công trình thủy lợi do doanh nghiệp này quản lý, khai thác đều được đầu tư xây dựng cách đây hàng chục năm với công nghệ cũ. Qua thời gian dài vận hành, thiên tai khốc liệt, điều kiện duy tu, bảo dưỡng hạn chế đã khiến nhiều công trình xuống cấp nghiêm trọng.
Điển hình là hồ chứa nước Cha Chạm, xã Gia Phố, huyện Hương Khê. Công trình được xây dựng và đưa vào khai thác năm 1977, với dung tích thiết kế 0,66 triệu m3, cấp nước cho 38 ha đất sản xuất nông nghiệp thuộc xã Gia Phố và một phần diện tích thuộc kênh chính Khe Táy, huyện Hương Khê. Đập đất của hồ có chiều dài 121m, chiều rộng mặt đập từ 1,5 - 3,5m, chiều cao đập 9,4m.
Sau gần 5 thập kỷ vận hành, công trình hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng. Năm 2023, Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh thực hiện sửa chữa nhưng do kinh phí hạn chế, việc khắc phục không thấm vào đâu. Đợt mưa lớn cuối tháng 5, đầu tháng 6/2025 tiếp tục đẩy công trình này vào diện cấp bách, cần sửa chữa gấp.
Doanh nghiệp thủy nông phải "thắt lưng buộc bụng" ưu tiên kinh phí sửa chữa các công trình cấp bách. Ảnh: Thanh Nga.
Hiện cung trượt thân đập chuyển dịch từ 90cm tăng lên 1,2m. Gần như toàn bộ thân đập đều có hiện tượng sạt lở, nhiều đoạn sạt cả phần đỉnh đập, có đoạn dài 60m, mỗi khi có mưa lớn khoảng 500 hộ dân dưới hạ lưu đều sống trong tình trạng bất an.
“Phương án tối ưu nhất là lập dự án làm mới lại đập này. Tuy nhiên, điều này rất khó. Chúng tôi đã có nhiều tờ trình xin cấp trên đầu tư, nâng cấp thân đập nhưng đến nay chưa có kết quả”, lãnh đạo Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh cho biết.
Ngoài hồ Cha Chạm, các hồ chứa như Đập Làng, Đập Mưng, Đập Hội, huyện Hương Khê; Tàu Voi, Khe Sung, huyện Kỳ Anh; hệ thống kênh đập dâng Sông Tiêm, kênh Khe Con, kênh Họ Võ, kênh chính sông Rác, kênh chính Kẻ Gỗ… cũng đang rất cần nguồn lực để sửa chữa, nâng cấp.
Để đảm bảo phục vụ tưới tiêu ổn định cho khoảng 40.000 ha đất nông nghiệp hàng năm, năm 2025, Công ty Thủy lợi Nam Hà Tĩnh đã “thắt lưng buộc bụng” dành hơn 2 tỷ đồng cho công tác sửa chữa công trình. Trong đó sửa chữa thường xuyên công trình 450 triệu đồng; bảo dưỡng thiết bị vận hành hơn 150 triệu; sửa chữa các hạng mục thường xuyên nhỏ hơn 850 triệu; sửa chữa, lắp đặt đồng hồ đo nước cung cấp nước thô hơn 630 triệu đồng.
Về lâu dài, để đảm bảo vận hành bền vững cần sự quan tâm đúng mức từ Trung ương, tỉnh Hà Tĩnh trong việc đầu tư nguồn lực cho công tác duy tu, sửa chữa công trình. Ảnh: Thanh Nga.
“Đơn giá dịch vụ công ích thủy lợi hơn chục năm nay không thay đổi, trong khi lạm phát ngày càng tăng buộc doanh nghiệp phải “giật gấu vá vai”, thắt chặt mọi chi tiêu để dành tối đa nguồn lực cho công tác sửa chữa công trình. Tuy nhiên, hạng mục cần sửa chữa quá nhiều, trong khi nguồn lực như “muối bỏ biển” nên việc duy tu hầu như chỉ triển khai cho các nội dung nhỏ như: rò mang cống, sạt lở bờ kênh hoặc thay roăng của các cống dưới hồ đập...”, một cán bộ công ty thông tin.
Theo vị này, để đảm bảo tính bền vững, rất cần sự đồng hành, hỗ trợ nguồn lực của các cấp Trung ương và tỉnh để nâng cấp các hồ chứa, hệ thống kênh đang bị xuống cấp nghiêm trọng, nhất là khi mùa mưa bão đang cận kề.
