Dịch giả Nguyễn Lệ Chi. Ảnh: NVCC
Dịch giả Nguyễn Lệ Chi được Hội Nhà văn Trung Quốc vinh danh “Người bạn của văn học Trung Quốc” tại Hội thảo quốc tế dịch văn học, vừa diễn ra cuối tháng 7/2025 tại Giang Tô, Trung Quốc. Sự ghi nhận dành cho dịch giả Nguyễn Lệ Chi không khiến cộng đồng văn chương nước ta ngạc nhiên. Bởi lẽ suốt hai thập niên qua, dịch giả Nguyễn Lệ Chi là gương mặt năng động bậc nhất trong các hoạt động kết nối văn học Việt – Trung.
Dịch giả Nguyễn Lệ Chi tốt nghiệp thạc sĩ tại Học viện Điện ảnh Bắc Kinh. Hành trang về nước của chị là những cuốn sách về sự nghiệp của các nhân vật lừng danh Trung Quốc như Mạc Ngôn, Trương Nghệ Mưu, Trương Khải Ca, Lục Tiểu Linh Đồng… Không chỉ tổ chức nhiều cuộc giao lưu văn học Việt – Trung, dịch giả Nguyễn Lệ Chi đã chuyển ngữ nhiều tác phẩm nổi tiếng của Trung Quốc sang tiếng Việt và từng bước xuất khẩu văn học Việt Nam sang Trung Quốc.
Trên con đường trở thành “Người bạn của văn học Trung Quốc”, dịch giả Nguyễn Lệ Chi bày tỏ: “Một bản dịch hay là bản dịch giữ được tinh thần của tác phẩm gốc, đồng thời thể hiện bằng văn phong uyển chuyển, tự nhiên, có hồn trong tiếng Việt. Muốn thế, dịch giả phải yêu tác phẩm, hiểu được phong cách của tác giả và nắm chắc ngôn ngữ mẹ đẻ. Chỉ dịch đúng thôi thì chưa đủ. Tôi mong rằng, không chỉ văn học Trung Quốc đến với bạn đọc Việt Nam, mà văn học Việt cũng sẽ đến được với bạn đọc Trung Quốc và các nước khác. Và tôi hy vọng sẽ có thêm nhiều dịch giả trẻ giỏi, yêu nghề, cùng nhau tiếp tục công việc này”.
Cuốn sách mới nhất của văn học Trung Quốc vừa được dịch giả Nguyễn Lệ Chi giới thiệu đến công chúng là tiểu thuyết “Tân thanh” của tác giả Dương Sĩ Phương, do Nhà xuất bản Lao động ấn hành. Đã đoạt nhiều giải thưởng cho các cuốn sách “Và bình minh sẽ đến”, “Quê hương ở chốn lạ”, “Nắng xuyên qua làng tôi”, Dương Sĩ Phương được đánh giá là một tác giả dân tộc thiểu số được yêu thích tại Trung Quốc.
Tiểu thuyết “Tân thanh” được tác giả Dương Sĩ Phương viết về một nhóm phụ nữ dân tộc Miêu đang sinh sống trong những ngọn núi ở vùng giáp ranh giữa Quảng Tây và Quý Châu. Họ đã bỏ lỡ cơ hội được đi học khi còn nhỏ và chỉ biết nói tiếng Miêu, bởi rào cản ngôn ngữ họ bị mắc kẹt giữa núi rừng đại ngàn.
Làng Miêu đã tổ chức lớp học buổi tối cho nhóm phụ nữ này, giúp họ học tiếng phổ thông thông qua các phương pháp sáng tạo như sáng tác các bài hát tiếng Miêu mới và dịch các bài thơ cổ sang tiếng Miêu. Phụ nữ Miêu đã chuyển từ mù chữ sang có thể viết nhật ký, từ không nói được tiếng phổ thông sang có thể đọc thuộc lòng hơn 40 bài thơ cổ và có thể dùng thơ mô tả cuộc sống, nhờ đó họ đã tự tin hơn rất nhiều. Họ nắm tay nhau cùng tiến bộ, dũng cảm ôm lấy thời đại, nói lên tiếng lòng mới của riêng mình, để từ đây bắt đầu một cuộc sống thứ hai.
Cuốn sách phản ánh đời sống dân tộc thiểu số ở Trung Quốc. Ảnh: CB
Giá trị của “Tân thanh” không chỉ nằm ở câu chuyện mang tính chất vùng sâu vùng xa. Dịch giả Nguyễn Lệ Chi hé lộ: “Tân thanh có nghĩa là tiếng nói mới. Cuốn sách như gửi gắm một tiếng nói mới, khát vọng mới của những người phụ nữ dũng cảm. Họ dám đứng lên chống lại số phận, khát khao vượt qua những hạn chế của cuộc sống, xóa nạn mù chữ, đi ra bên ngoài, học hỏi tri thức mới, nỗ lực tìm kiếm vị thế cho người phụ nữ trong xã hội.
Cuốn sách này vốn được viết từ những câu chuyện có thật. Tuy nhiên khi đọc sách, chúng ta sẽ có cảm giác rất thân thuộc bởi các câu chuyện của họ như xảy ra ở bất kỳ nơi nào, ở Việt Nam hoặc ở bất kỳ quốc gia nào. Đó có thể là câu chuyện của những người thân của chúng ta, bạn bè của chúng ta, đó là tiếng nói của những người phụ nữ dũng cảm với khát vọng không ngừng học hỏi và mong muốn được tự đứng lên, tự nói tiếng nói của chính họ. Những tiếng nói đó đáng được trân trọng, đáng để lắng nghe, đáng để chúng ta học tập và nhìn lại chính mình”.
