Điện Biên là địa phương có đời sống văn hóa phong phú với 19 dân tộc cùng cư trú. Những phong tục, lễ hội, nghề thủ công và nghệ thuật dân gian vẫn hiện diện trong sinh hoạt hàng ngày ở nhiều bản làng, tạo nên bản sắc riêng và tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng.
Kết quả kiểm kê của ngành văn hóa cho thấy tỉnh Điện Biên đang lưu giữ 463 di sản văn hóa phi vật thể thuộc các lĩnh vực ngữ văn dân gian, nghệ thuật trình diễn, lễ hội, tập quán xã hội, nghề thủ công truyền thống. Trong số đó, cộng đồng người Mông có khoảng 50 di sản tiêu biểu như Tết Nào Pê Chầu, nghề rèn, nghệ thuật khèn, kỹ thuật in sáp ong và dệt lanh.
Tại xã Búng Lao, tỉnh Điện Biên, nhiều nét văn hóa bản địa vẫn được người dân duy trì trong nếp sống. Trong căn nhà sàn, tiếng khung cửi “lách cách… đều tay…” của chị Lò Thị Hương vang lên suốt buổi chiều. Chị nói: “Phụ nữ Thái tụi tôi học dệt từ nhỏ. Du khách đến bản thấy mình tự tay dệt vải, họ thích lắm. Có người còn xin ngồi thử kéo sợi để trải nghiệm nghề dệt vải thủ công của cộng đồng người Thái nơi đây”.
Phụ nữ Thái ở Búng Lao miệt mài se sợi, dệt vải thủ công - một nét văn hóa đặc sắc thu hút du khách khi trải nghiệm đời sống bản địa. Ảnh: Hoàng Châu.
Ngoài nghề dệt, các đội văn nghệ ở xã Búng Lao hoạt động thường xuyên, duy trì múa xòe, hát dân ca Thái phục vụ sinh hoạt cộng đồng và khách du lịch. Những dịp lễ hội, sân nhà văn hóa bản sáng rực váy áo Thái, tiếng đàn tính vang lên khiến không khí thêm rộn ràng.
Chính quyền xã cũng xem việc bảo tồn văn hóa là một phần trong phát triển kinh tế địa phương. Ông Kiều Xuân Hoàng, Phó Chủ tịch UBND xã Búng Lao, tỉnh Điện Biên, cho biết: Xã đang vận động người dân giữ gìn kiến trúc nhà sàn, vệ sinh đường bản và khôi phục các đội văn nghệ truyền thống. “Khách đến vì văn hóa xã mình mà giữ được cái riêng thì mới làm du lịch lâu dài”, ông Hoàng nói.
Không chỉ ở Búng Lao, nhiều bản du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh Điện Biên như Phiêng Lơi (phường Điện Biên Phủ), Che Căn (Mường Phăng) hay bản Ten (Mường Thanh) cũng khai thác giá trị văn hóa bản địa để thu hút du khách. Người dân tham gia phục dựng lễ hội, bảo tồn nghề dệt, làm ẩm thực truyền thống để phục vụ các tour trải nghiệm.
Người dân Búng Lao rèn nông cụ theo phương thức truyền thống, góp phần lưu giữ nghề thủ công đặc trưng của cộng đồng người Mông. Ảnh: Hoàng Châu.
Trước sự thay đổi trong lối sống hiện đại, nhiều địa phương của tỉnh Điện Biên triển khai số hóa di sản, lưu trữ hình ảnh, tư liệu liên quan đến phong tục, lễ hội và nghề truyền thống. Một số trường học đưa nội dung tìm hiểu văn hóa dân tộc vào hoạt động ngoại khóa để học sinh hiểu và tự hào hơn về quê hương.
Việc kết hợp bảo tồn văn hóa với du lịch cộng đồng đang mở ra sinh kế mới cho nhiều hộ dân. Những sản phẩm như thổ cẩm, nhạc cụ, ẩm thực bản địa được tiêu thụ ngay tại chỗ. Người dân cũng ý thức hơn trong việc giữ gìn cảnh quan, môi trường và không gian sinh hoạt truyền thống.
Với sự tham gia của cộng đồng và chính quyền cơ sở, văn hóa các dân tộc Điện Biên nói chung và xã Búng Lao nói riêng tiếp tục được bảo tồn theo cách tự nhiên, sống động. Đây cũng là nền tảng để địa phương phát triển du lịch bền vững, lan tỏa nét đẹp văn hóa vùng cao tới du khách trong và ngoài tỉnh.
