‘Thiền trong cuộc sống’ với những nét vẽ thong dong

“Thiền trong cuộc sống” được chính họa sĩ Trầm Kim Hòa chia sẻ: “Tác phẩm chủ yếu biểu đạt đời sống qua góc nhìn của thiền, nhưng không để tâm trí công chúng dừng trụ ở cảm quan hay tình tự, mà đưa tâm trí công chúng trở về với sự thanh tịnh nội tâm”. Triển lãm “Thiền trong cuộc sống” có khoảng cách 15 năm với hai triển lãm trước đây của họa sĩ Trầm Kim Hòa.

Sinh ra và lớn lên ở Sài Gòn, họa sĩ Trầm Kim Hòa từng định cư ở Melbourne, Australia nhiều năm. Có đam mê mỹ thuật từ nhỏ, ông muốn kết hợp vẽ và thiền nên không ngừng nghiên cứu và học hỏi về tư tưởng thiền tông. Điều này đã khai mở một phong cách và diện mạo mới cho cả thư pháp và hội họa của ông.

Từng có nhiều cuộc trưng bày thiền thư họa tại Australia, Trung Quốc, Hong Kong, Đài Loan, Malaysia, Philippines, Canada… họa sĩ Trầm Kim Hòa bày tỏ: “Những tháng ngày cô tịch, làm bạn với giấy, bút, mực, sự yên tịnh và trầm tư là thời gian cần thiết cho tâm cảnh của tôi trong quá trình sáng tác. Tôi cho rằng tranh thiền chủ về ý cảnh, hình thức là thứ yếu”.

Năm 2010, họa sĩ Trầm Kim Hòa hồi hương và bắt đầu giới thiệu tác phẩm đến giới mộ điệu. Lúc ấy, dù phong cách tranh thủy mặc của khu vực Chợ Lớn đã định hình nhiều tên tuổi, nhưng cách vẽ của Trầm Kim Hòa vẫn có một lối đi riêng.

Gần 15 năm qua, thủy mặc của Chợ Lớn càng có nhiều thay đổi, hội họa Việt Nam càng có nhiều biến động, nơi mà về âm thanh chung thì xao động hơn, về hình ảnh chung thì sặc sỡ hơn. Tìm một chốn nghỉ, một quãng lặng trong hệ sinh thái mỹ thuật ấy, xem chừng không hề đơn giản, vì lúc này lao xao có, vui vẻ có, hào hứng có, ồn ào có… Thế nhưng, họa sĩ Trầm Kim Hòa thì gần như đứng ngoài thế sự này, không phải vì thể loại thiền họa mà ông lựa chọn, mà ở cái tinh thần vô vi, tĩnh tại, rỗng không mà tác phẩm của ông từ lâu đã muốn hướng đến.

Họa sĩ Trầm Kim Hòa mang đến triển lãm “Thiền trong cuộc sống” một sự tư tin: “Phong cách thiền thư họa của tôi nhờ nhiều năm tháng suy nghiệm mà thành. Thường thì viết thư pháp chưa chắc vẽ tranh, họa sĩ vẽ tranh cũng chưa chắc viết thư pháp, tôi thì kiêm cả hai. Một điểm nữa là tôi có thời gian dài nghiên cứu và học hỏi về thiền, nên hội tụ được ba yếu tố”.

Trong sự đa dạng của thế giới nghệ thuật, hội họa thiền và thư pháp thiền sở hữu một phương thức biểu đạt độc đáo. Chủ yếu sử dụng mực và nước, với những nét vẽ đơn giản để diễn tả về sự trải nghiệm của nội tâm.

Tranh thiền thường không chủ về màu sắc, mà chủ về trắng đen, vì màu trắng đen là màu nguyên thủy, phù hợp với ý thiền. Mặt khác màu sắc dễ bắt mắt người ngắm, dễ bị dừng trụ trên hình thức tác phẩm, trong khi những tác phẩm thiền thường chủ về nội dung. Với họa sĩ Trầm Kim Hòa, một tác phẩm tốt không những có hình thức đạt nghệ thuật cao, mà nội dung cũng rất quan trọng. Một tác phẩm vừa có hình thức, vừa có nội dung, ông xem đó là một tác phẩm toàn diện.

Mỹ học thiền mà họa sĩ Trầm Kim Hòa theo đuổi luôn hướng đến sự vượt thoát khỏi cảm xúc. “Thiền trong cuộc sống” không có cảnh trí, không có bố cục dày đặc, không có tả thực, cũng chẳng có biểu tượng khoa trương. Chỉ có những nét mực, đôi khi là một vòng tròn khuyết, một dải cong như mái núi, một vệt nước loang nhẹ như hơi thở. Còn lại, tất cả là trắng. Chính trong cái khoảng trắng ấy, mắt người xem không rơi vào hư vô, mà bắt đầu được mở ra một không gian vô biên mới, không gian tĩnh lặng của tâm.

Khoảng trống trong tranh Trầm Kim Hòa không phải là phần bị bỏ đi, mà là phần dành lại chiêm nghiệm cho người xem. Ông hiểu rằng, trong thiền, cái không là năng lượng chứ không phải sự vắng mặt. Mực đen và giấy trắng không đối lập, mà hòa sinh trong nhau, sắc tức thị không, không tức thị sắc. Mỗi nét vẽ thong dong của ông không nhằm “tả vật”, mà là “hiển ý”, là biểu hiện của một sát-na giác ngộ, nơi hình và tâm không còn ranh giới phân chia.

Trong vai trò giám tuyển, nhà nghiên cứu mỹ thuật Lý Đợi nhận định: “Trong khoảng 15 năm trở lại đây, Việt Nam đã nở rộ rất nhiều triển lãm, đã xuất hiện rất nhiều nhân tố mới cho thị trường nghệ thuật. Có thể nói trong 12 lĩnh vực của công nghiệp văn hóa tại TP.HCM, sự phát triển mạnh mẽ của mỹ thuật chỉ xếp sau điện ảnh, nhưng lại phát triển đa dạng hơn về phong cách, thể loại, mô hình… Đây là cơ hội và thách thức của người làm nghề, nhưng là sự thú vị với thưởng thức. Thế nhưng, trong sự nở rộ đó, những triển lãm có lối đi riêng về ý niệm, phong cách và thị giác như “Thiền trong cuộc sống” của họa sĩ Trầm Kim Hòa thì còn hơi ít. Vì vậy, “Thiền trong cuộc sống” là một bổ khuyết cần thiết cho đời sống mỹ thuật hiện nay”.