Đi dọc bản Mông: [Bài cuối] Vững sinh kế, bền khát vọng vươn lên

Những ngày cuối năm 2025, các bản làng xa xôi nơi biên giới Thanh Hóa hiện lên những đổi thay rõ nét. Những ngôi nhà kiên cố mọc lên thay thế mái tranh xiêu vẹo; nhiều thanh niên dân tộc thiểu số mạnh dạn rời bản, vượt núi, đi xuất khẩu lao động. Hai chương trình lớn - xóa nhà tạm, nhà dột nát và đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài, đã thực sự thổi “luồng sinh khí mới”, làm thay đổi diện mạo miền sơn cước, góp phần cởi trói hủ tục, xóa đói giảm nghèo bền vững.

Xóa nhà tạm - mang mái ấm và niềm tin đến với vùng biên

Thực hiện Chỉ thị số 42/CT-TTg ngày 09/11/2024 của Thủ tướng Chính phủ và Chỉ thị số 22-CT/TU ngày 30/3/2025 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Thanh Hóa đã triển khai sâu rộng Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn toàn tỉnh, đặc biệt là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và biên giới (DTTS&MN).

Chương trình mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc về an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, thể hiện đạo lý “Thương người như thể thương thân”, khẳng định tinh thần đoàn kết, trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Thanh Hóa trong chăm lo cho người nghèo, người có công, gia đình chính sách.

Chương trình hỗ trợ người nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số có nhà ở kiên cố, an toàn, ổn định, bảo vệ tính mạng và tài sản trước thiên tai, thời tiết khắc nghiệt. Nhà ở vững chắc giúp người dân “an cư lạc nghiệp”, yên tâm lao động, phát triển kinh tế, cải thiện đời sống và từng bước thoát nghèo bền vững. Đồng thời, góp phần giảm khoảng cách điều kiện sống giữa các vùng miền núi, biên giới và khu vực khác, thúc đẩy công bằng xã hội và bảo vệ an ninh biên giới.

Vùng DTTS&MN Thanh Hóa có tổng diện tích tự nhiên trên 8.700 km², chiếm 3/4 diện tích toàn tỉnh, với 318 thôn, bản đặc biệt khó khăn và 213,6 km đường biên giới giáp Lào, qua địa phận 16 xã biên giới. Đây là khu vực có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh nhưng lại chịu nhiều tác động khắc nghiệt của thiên tai như mưa lũ, sạt lở đất.

Đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào còn nhiều thiếu thốn; số lượng nhà tạm, nhà dột nát vẫn lớn, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị. Khu vực 11 huyện miền núi cũ chiếm tới 12.023/14.780 căn nhà tạm, nhà dột nát, tương đương 81,3% nhu cầu hỗ trợ toàn tỉnh.

Toàn tỉnh đã xây mới 10.609 căn và sửa chữa 4.171 căn, hoàn thành trước ngày 20/8/2025, sớm hơn 02 tháng so với kế hoạch ban đầu (31/10/2025).

Theo bà Vũ Thị Hương - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo cho biết: “Các hộ được hỗ trợ đa số là hộ nghèo, có hoàn cảnh khó khăn; trong quá trình triển khai xây dựng gặp nhiều vướng mắc về vật liệu, san gạt mặt bằng, thiếu kinh phí trả công thợ... Các hộ còn trông chờ nguồn kinh phí nhà nước”.

Ngoài ra, địa hình đồi núi phức tạp, giao thông cách trở, thời tiết bất lợi, nhất là từ tháng 6 đến tháng 8 hằng năm, khiến việc vận chuyển vật liệu, tổ chức thi công gặp khó. Giá vật liệu tăng cao, thiếu nhân công thời vụ cũng làm ảnh hưởng tiến độ tại một số địa phương.

Tuy nhiên, bằng sự quyết tâm của toàn hệ thống chính trị và nhân dân, chương trình đã hoàn thành 100% kế hoạch trước thời hạn.

Đặc biệt, nhóm đối tượng là gia đình liệt sĩ, thân nhân liệt sĩ, người có công (theo Quyết định số 21/2024/QĐ-TTg) đã hoàn thành trước ngày 30/6/2025.

Những ngôi nhà mới không chỉ giúp người dân “an cư” mà còn tạo nền tảng để “lạc nghiệp”, yên tâm lao động, sản xuất, góp phần thu hẹp khoảng cách vùng miền, hướng tới mục tiêu công bằng xã hội và bảo vệ an ninh biên giới.

Xuất khẩu lao động, hướng thoát nghèo bền vững

Song song với việc chăm lo chỗ ở, Thanh Hóa xác định xuất khẩu lao động là giải pháp then chốt trong giảm nghèo nhanh và bền vững tại vùng đồng bào DTTS&MN.

Ngay từ đầu năm 2025, Sở Nội vụ đã tổ chức 10 hội nghị tư vấn giới thiệu việc làm cho 1.200 người lao động và thân nhân theo Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) giảm nghèo bền vững. Đồng thời, Trung tâm Dịch vụ việc làm (Sở Nội vụ) tổ chức 6 phiên giao dịch việc làm, thu hút 93 lượt doanh nghiệp và 2.477 lượt người lao động, kết nối thành công việc làm cho 453 lao động trong nước, đi làm việc ở nước ngoài và học nghề.

Ông Hoàng Ngọc Trung - Phó Giám đốc Sở Nội vụ Thanh Hóa cho biết: “Trong thời gian tới, Sở sẽ giao các xã miền núi, biên giới rà soát, thống kê số người trong độ tuổi lao động, tìm hiểu nguyện vọng, nhu cầu xuất khẩu lao động. Đồng thời phối hợp với các doanh nghiệp tổ chức đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài phù hợp với năng lực, kỹ năng của họ”.

Trong 10 tháng đầu năm 2025, Thanh Hóa có 9,8 nghìn người đi làm việc ở nước ngoài. Trong đó, các xã miền núi có 1.880 người; đối tượng người dân tộc thiểu số là 1.650 người.

Thực tế cho thấy, nhiều địa phương có phong trào xuất khẩu lao động đã thay đổi diện mạo nông thôn, góp phần xây dựng nông thôn mới. Kiều hối từ người lao động gửi về được đầu tư vào sản xuất, kinh doanh, làm trang trại, tạo thêm việc làm tại chỗ.

Nhiều hộ gia đình dân tộc thiểu số ở vùng biên giới Thanh Hóa đã thoát nghèo, thậm chí vươn lên làm giàu.

“Đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài không chỉ giải quyết việc làm, tăng thu nhập, giảm tỷ lệ thất nghiệp mà còn nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thúc đẩy giao lưu văn hóa, mở rộng quan hệ quốc tế”, ông Trung nhấn mạnh.

Dù vậy, xuất khẩu lao động ở vùng miền núi vẫn gặp rào cản. Người dân còn hạn chế về nhận thức, ngại di chuyển, gắn bó với bản làng, trong khi cán bộ phụ trách công tác lao động, việc làm còn yếu chuyên môn, khiến việc tuyên truyền, tư vấn chưa hiệu quả.

Ông Lê Văn Hiếu - Chủ tịch UBND xã Quang Chiểu (xã biên giới có tới 247 người đi xuất khẩu lao động) cho rằng, cần đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về ý nghĩa của việc đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài. Đây là giải pháp quan trọng góp phần giảm nghèo, làm giàu cho gia đình và xã hội.

"Sở sẽ tập trung chỉ đạo Trung tâm Giới thiệu việc làm tích cực hỗ trợ các doanh nghiệp tuyển dụng lao động ngay tại địa phương, mở ra cơ hội việc làm thiết thực cho người dân. Đồng thời, Sở cũng triển khai hiệu quả các chính sách đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài, giúp nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống", Phó Giám đốc Sở Nội vụ nói.

Những nỗ lực này được thực hiện trong khuôn khổ Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững, đồng thời hướng đến phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại các vùng đồng bào DTTS&MN. Đây là một phần trong chiến lược dài hạn nhằm mở rộng cơ hội ra nước ngoài và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân vùng khó khăn.

Hàng năm số tiền người lao động tỉnh Thanh Hóa đi làm việc tại nước ngoài gửi về gia đình ước khoảng 345 triệu USD tương đương 8.250 tỷ đồng.

"Luồng sinh khí mới" nơi bản làng biên giới

Thực tế tại nhiều xã biên giới Thanh Hóa cho thấy, hai chương trình xóa nhà tạm và xuất khẩu lao động đã mang lại thay đổi sâu sắc cho đời sống đồng bào.

Nhiều hộ nghèo, người yếu thế có ngôi nhà kiên cố sau bao năm chật vật mưu sinh có nơi ở ổn định, họ yên tâm phát triển trồng trọt, chăn nuôi, từng bước thoát nghèo.

Song hành, phong trào xuất khẩu lao động lan tỏa mạnh mẽ trong giới trẻ. Nhiều thanh niên người Mông ở các xã biên giới dám bán trâu, bò - tài sản lớn nhất của gia đình để đi làm việc ở nước ngoài, với khát vọng đổi đời. Họ không chỉ gửi tiền về giúp gia đình, mà còn mang về tri thức, tư duy mới, góp phần phá bỏ hủ tục, đưa hơi thở hiện đại vào bản làng.

Những người trẻ ấy chính là “cầu nối” giữa bản làng và thế giới, mang về luồng sinh khí mới, giúp miền biên viễn Thanh Hóa hôm nay đang dần thay da đổi thịt, sáng lên giữa đại ngàn.

Tính đến cuối năm 2024, hộ nghèo dân tộc thiểu số ở Thanh Hóa giảm 18,92% so với năm 2022, xuống còn 13.672 hộ. Dự kiến hết năm 2025 sẽ giảm xuống 5,3%.