Áp lực học thêm và những hệ lụy khó lường

Áp lực học thêm không hề giảm bớt, dù đã có Thông tư 29 của Bộ Giáo dục Đào tạo về hạn chế dạy thêm. Theo Thông tư 29, trường học chỉ được dạy thêm miễn phí cho ba nhóm đối tượng, thứ nhất là học sinh có kết quả chưa đạt, thứ hai là học sinh được chọn bồi dưỡng học sinh giỏi, thứ ba là học sinh cuối cấp tự nguyện đăng ký ôn thi. Riêng học sinh tiểu học thuộc diện cấm dạy thêm, học thêm. Thế nhưng, thực tế không đơn giản như vậy.

Nhiều phụ huynh tin rằng cho con đi học thêm là cách duy nhất để giúp con không bị tụt lại trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, cho nên áp lực dạy thêm vẫn tồn tại. Ngay cả học sinh tiểu học, ngoài việc học thêm tiếng Anh còn phải học thêm môn rèn luyện chữ viết. Câu chuyện của gia đình anh Long và chị Minh là một ví dụ điển hình cho áp lực học thêm chi phối sinh hoạt gia đình.

Hai vợ chồng của anh Long và chị Minh đều là nhân viên văn phòng. Hai đứa con của họ, đứa lớn học lớp 7 và đứa nhỏ học lớp 4. Anh Long làm việc trong một công ty xây dựng, thường tan ca lúc 5 giờ chiều. Chị Minh là nhân viên kế toán, thường về đến nhà sau 6 giờ tối. Thế nhưng, thay vì được nghỉ ngơi sau một ngày làm việc mệt mỏi, hai vợ chồng lại lao vào guồng quay mới, khi người này chở con lớn đi học thêm Toán và Văn, người kia chở con nhỏ đến lớp luyện chữ và học tiếng Anh.

Có những buổi tối, khi tất cả đã trở về nhà thì đồng hồ đã chỉ gần 9 giờ. Bữa cơm tối diễn ra vội vàng, con cái vừa ăn vừa ôn lại bài, cha mẹ thì lo dọn dẹp, chuẩn bị cho ngày mai. Cả nhà hiếm khi có được một buổi tối thong thả để cùng xem phim hay trò chuyện cùng nhau. Dần dần, không khí trong gia đình trở nên căng thẳng, những câu nói nhỏ cũng dễ biến thành lời trách móc.

Theo lời kể của chị Minh, thấy bạn cùng lớp của con đều đi học thêm, chị cảm thấy lo lắng nếu con mình không học sẽ yếu hơn, sẽ bị thầy cô đánh giá là thiếu quan tâm. Thế nhưng, sau nhiều năm duy trì lịch học dày đặc ấy, chị nhận ra các con ngày càng ít cười nói hơn. Đứa lớn học lớp 7 từng thẳng thắn nói với mẹ rằng: “Con chỉ muốn có một buổi chiều rảnh để chơi bóng cùng bạn thôi”. Câu nói ấy khiến chị Minh chạnh lòng, nhưng rồi vòng quay học hành vẫn không dừng lại được, vì chị sợ rằng nếu con nghỉ học thêm, sẽ khó bắt nhịp với chương trình ở trường.

Anh Long không chút thiện cảm với áp lực học thêm. Anh cho rằng, nếu con được hướng dẫn học đúng cách, có thời gian nghỉ ngơi và phát triển năng khiếu thì sẽ tiến bộ bền vững hơn. Đáng tiếc, mỗi lần vợ chồng bàn bạc, anh thường gặp phải phản ứng gay gắt. Chị Minh cho rằng anh không hiểu môi trường học tập hiện nay, nếu không theo kịp chương trình tăng tốc, con cái sẽ “thua thiệt” so với bạn bè.

Không chỉ dừng ở vấn đề thời gian và mâu thuẫn, áp lực học thêm còn ảnh hưởng trực tiếp đến tài chính của gia đình. Hai vợ chồng anh Long đều có thu nhập trung bình, mỗi tháng trừ các khoản chi tiêu sinh hoạt và học phí chính khóa, số tiền dành cho học thêm của hai con chiếm phần đáng kể. Lớp Toán nâng cao, tiếng Anh giao tiếp, kỹ năng mềm, luyện chữ viết… đều phải đóng khoản phí không nhỏ. Nhiều khi, anh Long đành phải cắt giảm các chi tiêu cá nhân để có đủ tiền cho con đóng học thêm. Anh từng tâm sự: “Tôi không tiếc tiền đầu tư cho con, nhưng cái tôi tiếc là cả gia đình không còn thời gian cho nhau”

Câu chuyện của anh Long và chị Minh phản ánh thực tế đang diễn ra ở rất nhiều gia đình Việt Nam. Áp lực học thêm đã trở thành “cuộc chiến âm thầm” của cả gia đình. Đối với trẻ em, áp lực học thêm khiến chúng mất đi tuổi thơ, mất thời gian vui chơi và khám phá bản thân. Những buổi chiều đáng lẽ dành cho thể thao hay đọc sách lại bị chiếm trọn bởi các lớp học thêm đông đúc ngột ngạt.

Không thể phủ nhận rằng học thêm có mặt tích cực nhất định, đặc biệt với những học sinh cần củng cố kiến thức hoặc chuẩn bị cho các kỳ thi quan trọng. Tuy nhiên, việc học thêm ồ ạt, tràn lan và mang tính “chạy đua” lại gây phản tác dụng. Thay vì giúp trẻ tiến bộ, nó khiến các em căng thẳng và sợ hãi. Khi học chỉ để đạt điểm cao, chứ không còn là quá trình khám phá tri thức, thì niềm vui học tập cũng dần mất đi. Ở chiều ngược lại, bậc phụ huynh như anh Long và chị Minh cũng trở thành nạn nhân của áp lực học thêm, bị cuốn theo tâm lý đám đông đầy âu lo.

Giải pháp cho vấn đề này không thể chỉ là lời kêu gọi “hãy giảm học thêm”, mà cần bắt đầu từ sự thay đổi nhận thức của cả gia đình và nhà trường. Cha mẹ cần nhìn lại mục tiêu giáo dục, con học để làm gì, để trở thành ai? Nếu việc học thêm thực sự cần thiết, hãy chọn những lớp chất lượng, vừa sức và phù hợp với năng lực của con. Quan trọng hơn, hãy cho con thời gian sống, thời gian nghỉ ngơi và được làm trẻ em đúng nghĩa. Về phía nhà trường, cần đổi mới cách dạy và đánh giá học sinh, giảm bớt áp lực thi cử, không để học thêm trở thành điều kiện bắt buộc để theo kịp chương trình. Khi đó, phụ huynh sẽ bớt cảm giác “bắt buộc” phải cho con học thêm ở khắp nơi.

Trở lại câu chuyện của gia đình anh Long và chị Minh, sau nhiều lần cãi vã, họ đã quyết định thay đổi. Anh Long đề nghị cắt giảm một nửa số lớp học thêm của hai con, dành buổi tối thứ bảy để cả nhà cùng ăn uống, trò chuyện và thư giãn. Ban đầu, chị Minh vẫn lo lắng, nhưng sau vài tháng, chị nhận ra các con vẫn học tốt, tinh thần vui vẻ hơn, gia đình hòa thuận hơn. Những bữa cơm tối không còn là cuộc “chạy show” ê chề, mà trở thành khoảnh khắc sum vầy, nơi mọi người lắng nghe nhau thật sự.

Áp lực học thêm không chỉ đến từ nhà trường hay xã hội, mà còn từ chính nỗi sợ trong lòng mỗi phụ huynh. Khi nỗi sợ ấy được hóa giải bằng niềm tin, bằng sự hiểu biết và tình thương, thì mỗi đứa trẻ mới thực sự có cơ hội phát triển tự nhiên và hạnh phúc.