Dạy thêm, học thêm là hệ quả của nhiều 'cái chưa đủ'

Đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (Quảng Bình) bày tỏ lo ngại về tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan, cho rằng đây là một thực trạng gây áp lực cho học sinh, ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường học đường và đi ngược với tinh thần đổi mới giáo dục.

Bà Nga đánh giá cao việc Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) ban hành Thông tư 29 nhằm chấn chỉnh tình trạng này, nhưng nhấn mạnh rằng văn bản này chưa phải là giải pháp hoàn hảo trong bối cảnh áp lực thành tích và kỳ vọng xã hội còn quá lớn.

Bài liên quan

Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo 'truy ngược' đại biểu về số liệu đại học ngoài công lập

 Trả lời chất vấn của đại biểu, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn nhìn nhận đây là một câu hỏi lớn, chạm đến những vấn đề cốt lõi của ngành giáo dục hiện nay. Theo Bộ trưởng, Thông tư 29 là bước đi cần thiết nhưng chưa thể giải quyết tận gốc vấn đề. Muốn hiểu sâu nguyên nhân của tình trạng dạy thêm, học thêm, cần nhìn vào thực tế: "Phải dạy thêm, học thêm vì thiếu hụt, vì chưa đủ, cho nên mới phải thêm", Bộ trưởng nói.

Dạy thêm vì những điều chưa đủ

Cái "chưa đủ" đầu tiên cần phải nói đến là lương của giáo viên, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn thông tin. Thu nhập hiện tại của giáo viên, đặc biệt ở bậc phổ thông, chưa đủ để đảm bảo một cuộc sống tối thiểu, chưa đủ để họ yên tâm cống hiến toàn tâm toàn ý cho nghề nghiệp. Bộ trưởng cho rằng, đây là một trong những nguyên nhân sâu xa, thúc đẩy một bộ phận giáo viên phải tìm kiếm thêm thu nhập thông qua dạy thêm.

Bên cạnh đó, hệ thống trường lớp hiện nay cũng chưa đủ đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh, đặc biệt là ở các đô thị lớn, khu vực đông dân cư. Việc thiếu trường, thiếu lớp dẫn đến tình trạng cạnh tranh khốc liệt trong các kỳ thi, từ trung học cơ sở lên trung học phổ thông, thậm chí còn căng thẳng hơn cả kỳ thi đại học. “Điều đó khiến phụ huynh và học sinh phải tìm đến các lớp học thêm như một giải pháp tăng cơ hội vào trường mong muốn.” - Bộ trưởng Sơn nói đến cái “chưa đủ” thứ hai.

Cũng bởi chưa đủ trường lớp, chưa đủ điều kiện học tập, nên tình trạng dạy thêm, học thêm vẫn còn phổ biến. Một phần là do “phụ huynh chưa đủ niềm tin”, chưa cảm thấy yên tâm khi thành tích học tập của con mình chưa được như kỳ vọng. Điều này cũng phản ánh rằng việc đổi mới chương trình dạy và học còn cần tiếp tục được đẩy mạnhtrong thời gian tới.

Vấn đề “chưa đủ” tiếp theo là người đứng đầu các cơ sở giáo dục, các thầy cô giáo, vẫn chưa hoàn thành đầy đủ trách nhiệm của mình đối với chương trình đổi mới giáo dục. “Từ góc nhìn nội bộ ngành, chúng tôi cũng thấy rõ rằng vẫn còn rất nhiều việc phải làm để đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục hiện nay.” - Bộ trưởng Sơn cho biết.

Ngoài ra, công tác quản lý, cơ chế, điều hành trong ngành giáo dục hiện nay vẫn còn nhiều bất cập, chưa thực sự đồng bộ và hiệu quả, và đây chính là gốc rễ của vấn đề.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định: “Không thể có một giải pháp duy nhất và cũng không thể kỳ vọng giải quyết triệt để trong thời gian ngắn. Điều cần thiết là một giải pháp tổng thể, lâu dài, đồng bộ và quyết liệt từ nhiều phía”.

Không thể học nhẹ, học ít mà đòi hỏi nhiều

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huy (đoàn tỉnh Thái Bình) nếu thực sự làm tốt công tác quản lý chuyên môn, bảo đảm chất lượng các giờ học chính khóa trên lớp, thì đây sẽ là một giải pháp rất quan trọng và cơ bản để khắc phục tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan hiện nay.

Đại biểu đặt ra câu hỏi: liệu lượng kiến thức có đang quá nặng hay không? Đồng thời, cũng cần xem xét lại phương thức kiểm tra, đánh giá và thi cử.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đồng tình và nhấn mạnh: “Một trong những giải pháp cốt lõi là giáo viên phải hoàn thành đầy đủ trách nhiệm trong giờ học chính khóa, đổi mới phương pháp giảng dạy theo yêu cầu của chương trình mới”.

Ông phân tích, tình trạng dạy thêm, học thêm là một phần của hệ thống giáo dục định hướng trang bị kiến thức, nơi sách giáo khoa là công cụ truyền tải, giáo viên là người truyền đạt, học sinh học theo mẫu, và thi cử đánh giá bằng việc kiểm tra kiến thức.

Tuy nhiên, khi thế giới đã bước vào thời đại bùng nổ tri thức, tiếp tục chạy theo mô hình thuần túy này sẽ khiến giáo dục tụt hậu. Theo Bộ trưởng, dạy thêm, học thêm chính là lực cản đối với quá trình đổi mới giáo dục.

Thông tư 29 không chỉ nhằm giải quyết vấn đề xã hội mà còn là một phần trong nỗ lực chuyển đổi sang mô hình giáo dục phát triển năng lực người học. Trong mô hình này, sách giáo khoa chỉ đóng vai trò là tài liệu tham khảo, còn giáo viên chuyển từ vai trò giảng dạy sang người hướng dẫn, hỗ trợ học sinh.

Tuy nhiên, chương trình mới yêu cầu giáo viên không chỉ dạy mà còn phải nhận xét, đánh giá, chuẩn bị bài giảng và cập nhật phương pháp mới. Nếu giáo viên vẫn tập trung dạy thêm, điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giờ học chính khóa.

Trả lời đại biểu về việc liệu chương trình có quá tải hay không, và có mối liên hệ như thế nào với tình trạng học thêm, dạy thêm. Về điều này, người đứng đầu ngành giáo dục khẳng định: chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 đã có nhiều điểm đổi mới so với chương trình năm 2006, trong đó đã thực hiện giảm tải nội dung một cách đáng kể.

Nếu chúng ta so sánh chương trình hiện hành với các chương trình giáo dục phổ thông của các nước trong khu vực, đặc biệt ở nhóm môn như Toán hay các môn khoa học tự nhiên, thì chương trình của chúng ta không nặng hơn, thậm chí còn nhẹ hơn một số quốc gia châu Á và Đông Nam Á.

Tuy nhiên, điều quan trọng không chỉ là “quá tải” hay “không quá tải” về mặt số lượng kiến thức, mà là việc trong chương trình hiện hành vẫn còn tồn tại một số nội dung thiếu tính thực tiễn, thiếu khả năng ứng dụng, thiếu yếu tố phát triển con người.

“Đây là những nội dung chúng tôi đang rà soát, đánh giá để có hướng điều chỉnh, kiên quyết loại bỏ những phần học không thiết thực để chương trình trở nên thiết thực, hiệu quả hơn.” - Bộ trưởng Sơn chia sẻ.

Trong bối cảnh đất nước đang chuẩn bị nguồn nhân lực cho một thời đại công nghệ trí tuệ nhân tạo, kỹ thuật số phát triển nhanh chóng, Bộ trưởng Sơn bày tỏ “Chúng ta không thể kỳ vọng tạo ra những công dân ưu tú, sáng tạo, chủ động nếu học sinh chỉ học nhẹ, học ít mà không có chiến lược học tập và phát triển phù hợp với thời đại.”