Hộ kinh doanh e ngại thủ tục thuế sau khi bỏ thuế khoán
Tại phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài Chính sáng 19/6, Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) bày tỏ quan ngại về tâm lý lo lắng của hàng triệu hộ kinh doanh trước chủ trương bãi bỏ thuế khoán vào năm 2026. Theo ông, chính sách này dù đúng đắn nhưng cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để không gây khó khăn cho người dân.
“Các hộ không ngại nộp thuế, mà e ngại thủ tục và cách tính toán sao cho đúng. Họ cần được hỗ trợ để cảm thấy thuận lợi, chuyên nghiệp và hứng khởi khi thực hiện nghĩa vụ thuế”, ông Cường nêu quan điểm.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng thừa nhận, cơ chế thuế khoán chỉ phù hợp trong giai đoạn nhất định và hiện nay đang bộc lộ nhiều hạn chế. Theo ông, thuế khoán dễ bị lạm dụng, tạo ra bất bình đẳng giữa các loại hình kinh doanh, đồng thời không khuyến khích hộ kinh doanh phát triển thành doanh nghiệp chính thức.
“Bỏ thuế khoán là một bước đi cần thiết nhằm minh bạch hóa hoạt động kinh doanh, thúc đẩy chuyển đổi hộ sang doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đây là chủ trương đúng đắn và mang tính căn cơ”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Để chuẩn bị cho giai đoạn hậu thuế khoán, Bộ Tài chính đang xây dựng đồng bộ các giải pháp từ pháp lý đến công cụ triển khai. Cụ thể, Bộ đang rà soát, sửa đổi Luật Quản lý thuế và Luật Thuế thu nhập cá nhân, hướng tới mô hình quản lý đơn giản, minh bạch, dễ thực hiện. Song song đó, việc cải tiến sổ sách, hóa đơn, chứng từ cũng được triển khai nhằm giảm áp lực cho người nộp thuế.
“Chúng tôi cam kết đảm bảo hộ kinh doanh không bị thêm gánh nặng khi chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp. Việc cải cách lần này nhằm giúp họ thuận lợi hơn, không chỉ trong việc tuân thủ mà còn phát triển hoạt động kinh doanh”, ông Thắng nói.
"Chưa có hộ kinh doanh nào bị xử phạt"
Tuy nhiên, không ít đại biểu vẫn bày tỏ lo ngại về thực tế triển khai, đặc biệt là việc sử dụng hóa đơn điện tử, một công cụ quan trọng trong quản lý thuế hiện đại.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho biết, nhiều hộ kinh doanh cá thể vẫn lúng túng với hóa đơn điện tử. “Họ rất sợ bị phạt vì không biết cách sử dụng, trong khi trước đây chỉ quen dùng tiền mặt. Bộ trưởng cần có giải pháp hỗ trợ để họ thực hiện cho tốt, tránh bị xử phạt oan”, ông Hòa kiến nghị.
Đồng thời, ông cũng nêu thực trạng một số hộ kinh doanh lợi dụng thanh toán tiền mặt để “né” xuất hóa đơn điện tử, hành vi có thể dẫn đến thất thu thuế. “Vậy cơ quan thuế sẽ xử lý thế nào trong những trường hợp này?”, ông đặt câu hỏi.
Mặc dù Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn thông báo vấn đề này đã được trả lời và nếu cần sẽ có văn bản trả lời riêng, song Bộ trưởng Thắng vẫn tiếp tục giải trình thêm.
Theo ông Thắng, khi triển khai hóa đơn điện tử, ngành thuế đã gặp nhiều vướng mắc nhưng cũng đã chủ động phối hợp với các địa phương để hướng dẫn, hỗ trợ hộ kinh doanh. Ông khẳng định đến thời điểm hiện tại, “chưa có hộ kinh doanh nào bị xử phạt” vì chậm triển khai hóa đơn điện tử.
“Chúng tôi đang hỗ trợ tối đa. Chỉ khi nào hệ thống đã thông suốt mà hộ vẫn cố tình vi phạm mới xem xét xử phạt”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Liên quan đến hành vi lách luật, không xuất hóa đơn khi giao dịch bằng tiền mặt, ông Thắng cho biết đây là hiện tượng đơn lẻ và không phổ biến. Dù vậy, ông khẳng định đây là hành vi sai luật và ngành thuế sẽ tăng cường tuyên truyền, xử lý để đảm bảo công bằng, minh bạch trong nghĩa vụ thuế.
Từ 1/6, theo Nghị định 70, các hộ kinh doanh khoán có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ...) phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.
Theo báo cáo của Bộ Tài chính, đến cuối 2024 cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh đang được quản lý thuế. Trong đó, số hộ kinh doanh ổn định là 2,2 triệu hộ. Tổng thuế thu từ khu vực này đạt gần 26.000 tỷ đồng vào năm ngoái.
Trong đó, nhiều hộ kinh doanh có doanh thu lớn, ngang với các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Chẳng hạn, thống kê có hơn 4.000 hộ có doanh thu trên 10 tỷ đồng. Trong đó, có 860 hộ kinh doanh thu từ 30 tỷ đồng trở lên. 5 hộ ghi nhận doanh thu trên 200 tỷ đồng mỗi năm, hoạt động trong các lĩnh vực thủy sản, thực phẩm, dược phẩm, giáo dục và nông sản.
Việt Nam hiện có trên 5,2 triệu hộ kinh doanh, tạo ra 8-9 triệu việc làm, tương đương với khối công ty tư nhân, theo số liệu của Cục Thống kê. Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu cả nước có 2 triệu doanh nghiệp vào 2030 và 3 triệu tới 2045. Tức là, bình quân mỗi năm cả nước có thêm 30.000-40.000 doanh nghiệp.
