Thanh niên trở thành lực lượng tiên phong đổi mới trong chống kháng thuốc

Kháng thuốc hiện diện ngay trong những chuồng trại, ao nuôi và cả hộ gia đình

Ngày 18/11 tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, hơn 500 sinh viên, giảng viên, chuyên gia và đại diện các tổ chức quốc tế đã tham dự Diễn đàn Thanh niên hành động chống lại tình trạng kháng thuốc, một hoạt động trọng điểm trong chuỗi sự kiện hưởng ứng Tuần lễ Thế giới Nâng cao Nhận thức về Kháng thuốc năm 2025 (WAAW).

Sự kiện do Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp với Tổ chức Lương thực và nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Khoa Thú y - Học viện Nông nghiệp Việt Nam tổ chức, với sự hỗ trợ của Quỹ Fleming (Anh Quốc).

Tuần lễ WAAW 2025 diễn ra từ ngày 18-24/11, mang thông điệp toàn cầu “Hành động ngay: Bảo vệ hiện tại, bảo đảm tương lai”, nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải kiểm soát tình trạng kháng thuốc - mối đe dọa không còn xa vời mà đã hiện hữu trong đời sống, ảnh hưởng trực tiếp sức khỏe con người, động vật, môi trường và sự vận hành của hệ thống lương thực - thực phẩm.

Ngay từ đầu diễn đàn, TS. Nguyễn Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y nêu vấn đề khi thuốc kháng sinh từng là thành tựu y học vĩ đại của thế kỷ XX, cứu sống hàng triệu người và mở ra thời đại điều trị hiện đại. Nhưng cũng chính những loại thuốc từng làm thay đổi lịch sử ấy đang mất dần hiệu lực vì bị sử dụng sai cách, đặc biệt trong chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản. Bà cho biết kháng sinh vẫn được dùng phổ biến trong phòng và trị bệnh cho vật nuôi, nhiều trường hợp bị lạm dụng hoặc dùng sai mục đích, khiến vi sinh vật kháng thuốc lan rộng qua thực phẩm và môi trường. “Kháng thuốc không còn là vấn đề trong các phòng thí nghiệm hay bệnh viện, mà đang hiện diện ngay trong những chuồng trại, ao nuôi và cả hộ gia đình. Nếu chúng ta không hành động hôm nay, chúng ta sẽ phải trả giá ngày mai”, bà nhấn mạnh.

Trong phát biểu, bà Thủy dành nhiều thời gian phân tích nỗ lực của ngành nông nghiệp trong việc kiểm soát kháng sinh thời gian qua. Bà cho biết hệ thống chính sách đã được hoàn thiện theo hướng siết chặt hơn, từ Luật Chăn nuôi 2018 với quy định cấm sử dụng kháng sinh làm chất kích thích tăng trưởng, đến Nghị định 13/2020 với lộ trình loại bỏ hoàn toàn kháng sinh phòng bệnh cho vật nuôi kể từ ngày 1/1/2026. Cùng với đó, các quy định về kê đơn, bán thuốc thú y và giám sát kháng sinh được cập nhật để tạo thành một khung pháp lý đồng bộ. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng phối hợp Bộ Y tế trình Thủ tướng Chiến lược quốc gia về phòng chống kháng thuốc giai đoạn 2023 - 2030, tầm nhìn 2045, đồng thời đang xây dựng Khung nghiên cứu sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi - thủy sản giai đoạn 2024-2030 và Đề án nâng cao nhận thức cộng đồng, củng cố hệ thống giám sát đến 2030.

Bà Thủy nhấn mạnh vai trò của thế hệ trẻ trong cuộc chiến chống kháng thuốc. Theo đó, các bác sĩ thú y tương lai sẽ là những người trực tiếp quyết định cách thuốc kháng sinh được sử dụng, kê đơn, hướng dẫn và quản lý tại hàng nghìn trang trại và cơ sở chăn nuôi trên cả nước.

Việt Nam đang đóng góp trực tiếp cho nỗ lực kiểm soát kháng thuốc của khu vực và thế giới

Ở góc độ quốc tế, ông Pawin Padungtod, Điều phối kỹ thuật cao cấp của Chương trình ECTAD - FAO tại Việt Nam mô tả tình trạng kháng thuốc như một “cuộc khủng hoảng thầm lặng” bởi vi sinh vật kháng thuốc đang lan truyền âm thầm, dễ dàng và không hề có biên giới. Chuyên gia FAO nhấn mạnh đây là thách thức toàn cầu đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ trên cơ sở tiếp cận Một sức khỏe.

Ông Pawin khẳng định Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc đối phó kháng thuốc, thể hiện qua Chiến lược quốc gia phòng chống kháng thuốc 2023 - 2030, tầm nhìn 2045, với trọng tâm là phòng ngừa, giám sát và sử dụng thuốc kháng vi sinh vật có trách nhiệm. Ông cho biết FAO đã hợp tác cùng Việt Nam từ năm 2013 và cùng triển khai hai kế hoạch hành động trong lĩnh vực nông nghiệp kể từ năm 2017, giúp cải thiện dữ liệu giám sát, nâng cao năng lực chẩn đoán và quản lý kháng sinh.

“Những gì Việt Nam đang làm không chỉ có ý nghĩa trong nước mà còn đóng góp trực tiếp cho nỗ lực kiểm soát kháng thuốc của khu vực và thế giới”, ông nhấn mạnh. Đặc biệt, ông bày tỏ kỳ vọng lớn vào sinh viên, những bác sĩ thú y, nhà khoa học và nhà hoạch định chính sách tương lai - những người sẽ định hình cách Việt Nam ứng phó với kháng thuốc trong nhiều thập kỷ tới.

Diễn đàn năm nay được tổ chức theo hình thức mở, với nhiều hoạt động giao lưu, trao đổi và tương tác thu hút sự tham gia hào hứng của sinh viên. Từ tọa đàm với chuyên gia, thi thiết kế poster, đến các trò chơi tương tác về nhận diện sử dụng kháng sinh sai cách với tính giáo dục cao và truyền cảm hứng.

PGS.TS Bùi Trần Anh Đào, Trưởng khoa Thú y Học viện Nông nghiệp Việt Nam, đánh giá diễn đàn không chỉ cung cấp kiến thức mà còn giúp sinh viên hiểu sâu sắc mối liên hệ giữa sức khỏe con người, động vật và hệ sinh thái. Theo ông, khi thanh niên được trao quyền và được lắng nghe, họ có thể trở thành lực lượng đưa ra những giải pháp sáng tạo và hiệu quả nhất.

Đại diện Đại sứ quán Anh tại Việt Nam khẳng định, Quỹ Fleming sẽ tiếp tục hỗ trợ các nỗ lực nâng cao nhận thức về kháng thuốc, trong đó có các sáng kiến dành cho thanh niên. Trưởng đại diện FAO tại Việt Nam Vinod Ahuja cũng nhấn mạnh thanh niên là lực lượng tiên phong của đổi mới và việc trao quyền cho thế hệ trẻ là khoản đầu tư quan trọng nhất cho tương lai của hệ thống y tế và nông nghiệp.

Các chuyên gia cho rằng chống kháng thuốc không thể trông chờ vào một ngành hay một tổ chức riêng lẻ, mà cần sự phối hợp chặt chẽ giữa y tế, nông nghiệp, môi trường và toàn xã hội. Những bước đi nhỏ như sử dụng thuốc đúng cách, thực hành chăn nuôi an toàn sinh học, tuân thủ hướng dẫn chuyên môn và lan tỏa nhận thức đến cộng đồng đều có giá trị quan trọng.