Cơ hội tiếp cận nguồn tài chính xanh cho chủ rừng

Rừng là vàng

70 năm trước, Lâm trường Hương Sơn – tiền thân của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp và Dịch vụ Hương Sơn ngày nay được nhà nước giao quản lý, bảo vệ gần 20.000 ha rừng tự nhiên giáp biên giới nước bạn Lào. Trong suốt chặng đường hơn 7 thập kỷ, toàn bộ diện tích được doanh nghiệp bảo vệ và làm giàu cực kỳ hiệu quả, đặc biệt là kể từ năm 2014 khi Chính phủ quyết định đóng cửa rừng tự nhiên.

Khu rừng lim xanh rộng 60 ha, tuổi đời từ 20 – 50 năm đứng sừng sững đầu nguồn thôn Khe Năm, xã Sơn Kim 1 là minh chứng cho giá trị của “rừng vàng”. Đi sâu hơn vào khu vực trạm bảo vệ rừng Ngã Đôi, 25 ha keo gỗ lớn thuộc tiểu khu 38, xã Sơn Tây cũng được 20 người lầm lũi trồng, chăm sóc, bảo vệ thành rừng gỗ lớn, hứa hẹn đem lại giá trị kinh tế cao gấp hai đến ba lần so với khai thác keo non. Bên kia sườn núi, nơi độ ẩm luôn ở ngưỡng 80%, rừng cây dược liệu thiên niên kiện đang đâm chồi nảy lộc, phát triển thành cả khu vực tập trung hơn 35 ha.

Ông Trần Trung Anh, Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp và Dịch vụ Hương Sơn là người trực đếm từng cây gỗ, đo từng mét đất rừng, đồng thời chắp bút xây dựng chiến lược phát triển gần 20.000 ha rừng của đơn vị thành mô hình FSC – carbon khẳng định, hiện tại và tương lai, giải pháp quản lý rừng theo hướng bảo tồn các dịch vụ hệ sinh thái tập trung vào việc duy trì trữ lượng carbon không chỉ cho phép quản lý rừng bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế mà còn mở ra cơ hội tiếp cận nguồn tài chính xanh, thị trường carbon tự nguyện và quan hệ đối tác quốc tế, giúp cải thiện sinh kế cho người dân, bảo vệ tài nguyên rừng và thúc đẩy phát triển lâm nghiệp bền vững. Nói dễ hiểu hơn, rừng càng giàu, gỗ càng lớn thì giá trị kinh tế thu về càng nhiều.

“Từ năm 2012, Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp và Dịch vụ Hương Sơn đã đăng ký bảo vệ, phát triển rừng FSC trên toàn bộ diện tích được giao quản lý. Đến năm 2014, 100% diện tích trên được Tổ chức chứng nhận GFA cấp chứng chỉ FSC. Năm 2016, Công ty là đơn vị đầu tiên trong cả nước được Tổ chức Hội đồng Quản trị rừng thế giới cấp chứng chỉ “Quản lý rừng theo hướng bảo tồn các dịch vụ hệ sinh thái tập trung vào việc duy trì trữ lượng carbon rừng.

Theo tính toán, ước tính mỗi năm trữ lượng cô lập và lưu giữ carbon của gần 20.000 ha rừng do Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp và Dịch vụ Hương Sơn quản lý, bảo vệ đạt khoảng 150.000 tấn, nếu bán với giá đang xây dựng cho khu vực rừng Tây Nguyên khoảng 10 USD/tấn, chủ rừng có thể thu về khoảng 36 tỷ đồng. Đây là nguồn lực rất lớn phục vụ tái bảo vệ, phát triển rừng ngày càng bền vững hơn”, ông Trung Anh nhấn mạnh.

Đối với rừng trồng, phần lớn diện tích của người dân Hà Tĩnh đang trồng keo tràm nhưng việc “bóc lột” tài nguyên đất từ chu kỳ này sang chu kỳ khác kết hợp khai thác non không chỉ làm xói mòn đất, ảnh hưởng môi trường sinh thái mà còn giảm hiệu quả kinh tế.

Ông Trung Anh phân tích, chu kỳ sản xuất một lứa keo của người dân trung bình khoảng 6 năm. Đầu tư mỗi ha hết khoảng 15 triệu đồng (tùy địa hình, kỹ thuật trồng của từng vùng, từng hộ dân). Với giá keo hiện nay thương lái thu mua 70 triệu đồng/ha, sau khi trừ chi phí, bà con thu lãi khoảng 55 triệu đồng/ha/6 năm (tương đương hơn 9 triệu đồng/ha/năm). Trong khi đó, rừng keo gỗ lớn của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp và Dịch vụ Hương Sơn chi phí đầu tư khoảng 40 triệu đồng/ha, sau 9 năm khai thác, chắc chắn giá thu mua đạt trên 200 triệu đồng/ha. Trừ chi phí, lợi nhuật thu về 160 triệu đồng/9 năm (tương đương gần 18 triệu đồng/ha/năm).

Như vậy, sản xuất rừng gỗ lớn theo tiêu chuẩn FSC chủ rừng không chỉ tăng hiệu quả kinh tế mà còn tiết kiệm nguồn vốn đầu tư, giảm công lao động, chống xói mòn, sạt lở, bảo vệ mạch nước ngầm và môi trường sinh thái. Vấn đề đặt ra là tư duy của người dân quen với sản xuất lấy ngắn nuôi dài nên việc thay đổi tập quán, nhận thức về giá trị rừng gỗ lớn cần sự đồng hành rất lớn của các cấp chính quyền.

Lưu giữ carbon - xu thế tất yếu

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, thế giới nói chung, Việt Nam nói riêng càng dành sự ưu tiên đặc biệt cho công tác bảo vệ rừng, làm giàu hệ sinh thái rừng. Tại các xã phía Tây tỉnh Hà Tĩnh như Sơn Kim 1, Sơn Kim 2, Sơn Tây, Sơn Hồng, Sơn Giang…, trong gần chục năm nay, thông qua sự hỗ trợ đắc lực của Liên hiệp HTX chứng chỉ rừng Tây Kim, những đồi keo từng khai thác theo kiểu ăn xổi đã được nuôi đến 7 – 8 năm thành rừng gỗ lớn theo tiêu chuẩn FSC.

Ông Võ Văn Biển, Giám đốc Liên hiệp HTX chia sẻ, năm 2017, sau khi kiện toàn xong bộ máy tổ chức, Liên hiệp HTX chứng chỉ rừng Tây Kim bắt tay tập huấn cho hàng trăm hộ dân 3 xã Sơn Kim 1, Sơn Lĩnh, Sơn Hồng (huyện Hương Sơn cũ) về tầm quan trọng của việc quản lý rừng bền vững. Kết quả, cuối năm 2018, những đồi keo xanh mơn mởn, đường kính từ 70 – 80 cm trên dãy Trường Sơn thuộc các xã Sơn Hồng, Sơn Lĩnh được Tổ chức chứng nhận GFA cấp chứng chỉ rừng FSC.

“Sau hơn 8 năm nỗ lực thay đổi nhận thức của người trồng rừng, đến nay chúng tôi đã có trong tay hơn 6.100 ha được cấp chứng chỉ FSC, trong đó có 4.700 ha rừng trồng sản xuất và hơn 1.400 ha rừng tự nhiên. Đón đầu cơ hội tiến tới việc thương mại hóa tín chỉ carbon, HTX đã thuê chuyên gia đo đếm và được công bố 978 ha rừng tự nhiên của 160 hộ dân thuộc xã Sơn Kim 2, Sơn Tây, Sơn Hồng tích trữ 7.500 tấn carbon/năm”, ông Biển phấn khởi.

Cũng theo ông Võ Văn Biển, năm nay, khi chính quyền hai cấp đi vào vận hành, Liên hiệp HTX tin tưởng việc mở rộng diện tích được cấp chứng chỉ FSC, tiến tới lưu giữ carbon sẽ đạt được kết quả tích cực hơn. “Trước mắt, trong năm 2025 chúng tôi tập trung thuê chuyên gia đo vẽ, tính toán trữ lượng carbon của 850 ha rừng tự nhiên của xã Sơn Kim 2, Sơn Tây và Sơn Hồng, sau đó sẽ mở rộng thêm diện tích ở các vùng khác”, Võ Văn Biển cho biết.