Chính thức áp dụng thuế tuyệt đối đối với thuốc lá từ năm 2027

Quyết sách mạnh mẽ, lộ trình rõ ràng

Với 448/454 đại biểu Quốc hội có mặt tán thành, chiếm tỷ lệ 93,72%, sáng nay (14/6) Quốc hội đã chính thức thông qua Ch (sửa đổi). 

Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) quy định nhiều loại hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế này. Trong đó, nội dung được quan tâm đặc biệt là quy định áp dụng thuế tuyệt đối đối với thuốc lá, thay vì chỉ sử dụng thuế suất tỷ lệ như trước.

Luật sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, nhưng đáng chú ý hơn cả là nội dung mang tính đột phá: lần đầu tiên Việt Nam áp dụng mức thuế tuyệt đối đối với thuốc lá thay vì chỉ sử dụng thuế suất tỷ lệ như trước đây. Sự thay đổi này đánh dấu một bước ngoặt trong tư duy chính sách, khẳng định rằng thuế không chỉ là công cụ tài chính mà còn là đòn bẩy định hình hành vi tiêu dùng, điều chỉnh lối sống và hướng tới một xã hội lành mạnh hơn.

Theo quy định tại Luật mới, thuế tuyệt đối đối với thuốc lá điếu sẽ được triển khai từ năm 2027 theo lộ trình rõ ràng, tăng dần qua từng năm. Cụ thể, từ 01/01/2027: 2.000 đồng/bao; Từ 01/01/2028: 4.000 đồng/bao; Từ 01/01/2029: 6.000 đồng/bao; Từ 01/01/2030: 8.000 đồng/bao; Từ 01/01/2031: 10.000 đồng/bao.

Đối với xì gà - một mặt hàng có giá trị cao và ngày càng phổ biến trong giới trẻ, mức thuế tuyệt đối cũng được quy định rõ ràng: 20.000 đồng/điếu từ năm 2027 và tăng lên 100.000 đồng/điếu vào năm 2031. Các sản phẩm khác như thuốc lào, thuốc lá sợi hay các dạng sử dụng khác cũng sẽ chịu mức thuế từ 20.000 đồng đến 100.000 đồng cho mỗi 100g hoặc 100ml, tùy theo thời điểm trong lộ trình.

Sự cụ thể, minh bạch trong lộ trình tăng thuế không chỉ giúp doanh nghiệp chủ động điều chỉnh kế hoạch sản xuất, kinh doanh mà còn tạo điều kiện để người tiêu dùng từng bước thích ứng với giá thành sản phẩm mới, qua đó giảm dần nhu cầu tiêu dùng sản phẩm có hại cho sức khỏe.

Đáng chú ý, trước khi thông qua Luật, đã có nhiều ý kiến đề xuất tăng mạnh mức thuế ngay từ năm 2026, phù hợp với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhằm nhanh chóng làm giảm tỷ lệ tiêu thụ thuốc lá tại Việt Nam vốn đang ở mức đáng báo động. Tuy nhiên, sau khi phân tích toàn diện về tác động tới ngành sản xuất, việc làm và tăng trưởng kinh tế, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định lựa chọn phương án lộ trình từ năm 2027. Đây được xem là sự lựa chọn hợp lý, hài hòa giữa các mục tiêu sức khỏe cộng đồng và ổn định kinh tế vĩ mô, phù hợp với điều kiện thực tiễn trong nước và xu thế quốc tế.

Đại biểu Quốc hội đánh giá, việc xây dựng một lộ trình tăng thuế có tính chiến lược, đồng thời vẫn bảo đảm thời gian chuẩn bị cho các bên liên quan, là minh chứng cho một chính sách thuế công bằng, minh bạch và mang tính định hướng lâu dài.

Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) không chỉ là công cụ tài chính, mà còn là một cam kết chính trị rõ ràng của Quốc hội, Chính phủ và toàn bộ hệ thống chính trị trong việc ưu tiên sức khỏe nhân dân, kiểm soát các yếu tố nguy cơ, giảm tỷ lệ mắc bệnh không lây nhiễm và bảo vệ tương lai bền vững của đất nước.

Kỳ vọng vào sự chuyển dịch hành vi tiêu dùng

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chi phí kinh tế do việc hút thuốc gây ra tại Việt Nam ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương khoảng 1,1% GDP. Khoản thiệt hại khổng lồ này bao gồm chi phí điều trị các bệnh liên quan đến thuốc lá như ung thư, tim mạch, hô hấp, cũng như sự sụt giảm năng suất lao động do bệnh tật và tử vong sớm. Trong khi đó, giá thuốc lá tại Việt Nam hiện vẫn ở mức rất thấp, thuộc nhóm rẻ nhất khu vực châu Á – một yếu tố góp phần thúc đẩy tiêu dùng và duy trì thói quen hút thuốc.

Chính vì vậy, việc áp dụng thuế tuyệt đối đối với thuốc lá được kỳ vọng sẽ là một “cú hích chính sách” quan trọng, tác động trực tiếp đến hành vi tiêu dùng. Việc tăng thuế sẽ kéo theo giá bán tăng. Đây là một trong những biện pháp hiệu quả nhất trong việc giảm sức mua, đặc biệt ở các nhóm đối tượng nhạy cảm về giá như thanh thiếu niên và người thu nhập thấp. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy, cứ tăng 10% giá thuốc lá sẽ có thể giúp giảm khoảng 4-5% tỷ lệ tiêu dùng.

Bên cạnh đó, nguồn thu từ thuế thuốc lá cũng mở ra cơ hội đầu tư trở lại cho công tác y tế, trong đó có các chương trình phòng, chống tác hại thuốc lá, truyền thông thay đổi hành vi, hỗ trợ cai nghiện và tăng cường hệ thống y tế cơ sở.

TS Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam khẳng định: “Việc cải cách thuế thuốc lá và rượu bia, kết hợp với áp thuế đối với các sản phẩm đồ uống có đường, không chỉ giúp giảm tiêu thụ các sản phẩm có hại mà còn đóng vai trò là đòn bẩy cải thiện năng suất lao động, giảm gánh nặng bệnh tật và chi phí y tế. Đây là chính sách mang lại lợi ích toàn diện cho cả sức khỏe cộng đồng và nền kinh tế”.

Bà Angela Pratt nhấn mạnh rằng, Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) sẽ gửi đi những “tín hiệu giá” rõ ràng tới người tiêu dùng – giúp họ nhận biết sản phẩm nào là có hại cho sức khỏe, từ đó cân nhắc lại hành vi tiêu dùng của mình. “Giá thành không còn đơn thuần là chi phí kinh tế, mà là thông điệp sức khỏe. Giá cao chính là lời cảnh báo hữu hiệu nhất,” TS Angela Pratt nói.

Trong bối cảnh tỷ lệ bệnh không lây nhiễm đang gia tăng mạnh tại Việt Nam, đặc biệt là các bệnh có liên quan đến thuốc lá, Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ tạo ra thay đổi có ý nghĩa, góp phần hướng tới một xã hội khỏe mạnh và phát triển bền vững hơn. Đây không chỉ là cuộc chiến về thuế, mà là một cuộc chiến vì tương lai của cộng đồng.