Chính sách bảo vệ rừng đang giúp Tam Kim phát triển bền vững

Từ ý thức giữ rừng đến quyết tâm phát triển kinh tế

Tam Kim là xã vùng cao của tỉnh Cao Bằng có diện tích rừng tự nhiên và rừng sản xuất tương đối lớn. Nhiều năm trước, tình trạng khai thác rừng trái phép, đốt nương làm rẫy tự phát vẫn xảy ra rải rác, hiệu quả kinh tế từ đất rừng còn thấp. Hiệu quả kinh tế từ đất rừng thấp, người dân chủ yếu dựa vào kinh nghiệm truyền thống, ít được tiếp cận kiến thức kỹ thuật hay thông tin thị trường.

Từ khi thực hiện các quy định pháp luật về quản lý, bảo vệ và phát triển rừng, cùng với việc tăng cường truyền thông, phổ biến chính sách và hướng dẫn kỹ thuật cho người dân, nhận thức của cộng đồng bắt đầu thay đổi rõ rệt: từ khai thác sang quản lý, từ chặt phá sang bảo vệ. Người dân hiểu hơn về quyền lợi - nghĩa vụ khi được giao đất, giao rừng, nắm bắt được giá trị kinh tế của rừng, từ đó chủ động áp dụng kiến thức mới vào sản xuất.

Việc chính quyền xã phối hợp với lực lượng kiểm lâm địa bàn, trưởng xóm và các tổ tự quản trong tuần tra thường xuyên rừng, nhờ vậy mà số vụ vi phạm giảm mạnh qua từng năm, người dân nắm rõ quyền lợi và nghĩa vụ khi được giao đất, giao rừng. Chính sự chuyển đổi nhận thức này đã tạo nền tảng vững chắc cho các mô hình kinh tế dưới tán rừng phát triển.

Một trong những mô hình rõ nét nhất là phát triển vùng trồng quế. Khi quyền sử dụng đất lâm nghiệp được khẳng định, nhiều hộ mạnh dạn đầu tư vốn, giống và công chăm sóc trên diện tích được giao.

Gia đình anh Hoàng Thồng Quối, xóm Nà Chẵn là ví dụ điển hình. Từ năm 2017, nhờ được cán bộ nông nghiệp hướng dẫn kỹ thuật và cập nhật giá thị trường qua các buổi sinh hoạt xóm, gia đình anh trồng 11 ha quế, đến nay cây phát triển tốt, tạo vùng nguyên liệu ổn định, hứa hẹn mang lại nguồn thu lớn trong những năm tới. Quế không chỉ giúp người dân nâng cao thu nhập mà còn cải thiện độ che phủ rừng, hạn chế xói mòn, giữ nước và góp phần bảo vệ môi trường sinh thái.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cao Bằng, toàn xã hiện có hơn 1.011 ha quế. Cùng với việc mở rộng vùng trồng, tỉnh và địa phương tỉnh và địa phương đẩy mạnh truyền thông về chuỗi giá trị, khuyến khích doanh nghiệp và hợp tác xã đầu tư vào sơ chế, chế biến tinh dầu. Thông tin về thị trường, tiêu chuẩn kỹ thuật, phương pháp thu hái bền vững được chuyển tải đến người dân thông qua hội nghị, mạng lưới cộng tác viên cơ sở và hệ thống truyền thanh. Đây là bước đi quan trọng để tăng giá trị sản phẩm, giúp người dân canh tác bền vững, không còn phụ thuộc vào tư thương.

Ngoài cây quế, Tam Kim còn có lợi thế về dược liệu nhờ hệ thực vật phong phú. Các loài như ba kích, đương quy, bạch truật, hà thủ ô, thảo quả, sa nhân phát triển tự nhiên trong môi trường rừng ổn định. Nhận thấy tiềm năng này, chính quyền xã đã chú trọng cung cấp thông tin khoa học, quy hoạch vùng trồng, tài liệu kỹ thuật, giúp người dân nhận biết giá trị và cách canh tác hiệu quả.

Chính quyền xã đã chủ động triển khai các chính sách phát triển dược liệu theo hướng bài bản: Quy hoạch vùng trồng, hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc, thu hái và sơ chế đúng quy định. Các mô hình dược liệu như 4 ha cát sâm ở Cảm Tẹm hay 1,6 ha khôi nhung tía ở Nà Lẹng đều được xây dựng trên nền tảng quy hoạch đất đai hợp pháp, phù hợp điều kiện thổ nhưỡng.

Nhờ tuân thủ quy trình pháp lý và khoa học, vùng dược liệu của xã hình thành ổn định, không xâm lấn đất rừng tự nhiên. Người dân vừa có thể thu hái các loài bản địa vừa kết hợp trồng trọt, tăng nguồn thu đa dạng mà vẫn giữ được hệ sinh thái.

Đồng hành cùng người dân - doanh nghiệp tạo thêm động lực

Trong phát triển kinh tế, doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng. Tại Tam Kim, Công ty TNHH Công nghệ sinh học Ngân Hà đang hợp tác với người dân xây dựng vùng nguyên liệu quế theo tiêu chuẩn kỹ thuật, đảm bảo đầu ra ổn định. Khi địa phương quản lý đất rừng chặt chẽ, minh bạch, doanh nghiệp yên tâm đầu tư, còn nông dân có thêm cơ hội tiếp cận khoa học kỹ thuật.

Song song với quế và dược liệu, cây thuốc lá không phải cây trồng dưới tán rừng nhưng phù hợp với diện tích đất nông nghiệp của xã cũng mang lại nguồn thu đáng kể. Hiện Tam Kim có hơn 208 ha thuốc lá, nhiều hộ đạt doanh thu 100 - 200 triệu đồng/ha/năm. Tiêu biểu như bà Nông Thị Mánh ở xóm Nà An thu gần 100 triệu đồng/năm từ 4.000 m² thuốc lá nhờ tuân thủ đầy đủ quy trình sản xuất.

Nhờ thực hiện nghiêm quy định pháp luật về bảo vệ rừng, Tam Kim giảm đáng kể tình trạng vi phạm lâm luật, tăng độ che phủ rừng và ổn định hệ sinh thái. Đây chính là nền tảng để địa phương mở rộng sản xuất nông nghiệp một cách bền vững.

Bà Bàn Thị Thương - Chủ tịch UBND xã Tam Kim cho biết, khi quyền sử dụng đất, quy định phát triển rừng và nông nghiệp được xác định rõ ràng, người dân và chính quyền có tiếng nói chung. Sự đồng thuận đó tạo “dòng chảy kinh tế” ổn định, khai thác hiệu quả thế mạnh địa phương.

Năm 2024, thu nhập bình quân đầu người của xã đạt 25 triệu đồng, tăng 119% so với nhiệm kỳ trước, con số thể hiện rõ thành quả của cách làm dựa trên nền tảng pháp luật, khoa học và sự chủ động của người dân.

Trong thời gian tới, xã Tam Kim tiếp tục mở rộng các mô hình trồng quế, dược liệu theo chuỗi giá trị; đẩy mạnh chuyển giao kỹ thuật cho người dân; thu hút thêm doanh nghiệp liên kết tiêu thụ sản phẩm. Việc duy trì nghiêm các quy định về quản lý rừng và đất đai sẽ tiếp tục là “trụ cột kép”, vừa bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, vừa bảo đảm sinh kế bền vững cho cộng đồng.

Xã Tam Kim cũng luôn quan tâm đến việc tuyên truyền sâu rộng tới người dân các chính sách giảm nghèo, Chương trình mục tiêu giảm nghèo quốc gia, chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát, chính sách vay vốn, hỗ trợ phát triển kinh tế thông qua ngân hàng chính sách xã hội... Bên cạnh đó, xã còn tích cực lồng ghép các buổi tuyên truyền, truyền thông về chính sách giảm nghèo, các mô hình hay, cách làm hiệu quả gắn với thế mạnh nông nghiệp, thổ nhưỡng địa phương thông qua các đoàn thể: Đoàn thanh nhiên, hội phụ nữ, hội người cao tuổi... bước đầu đang đem lại hiệu quả nhất định. 

Những chuyển biến tích cực của Tam Kim cho thấy khi chính quyền và người dân đồng lòng bảo vệ rừng, thi đua làm kinh tế, gắn trách nhiệm với quyền lợi, thì rừng và các sản vật thế mạnh địa phương đang trở thành nguồn lực phát triển, từng bước nâng cao thu nhập cho người dân và quan trọng hơn, đưa vùng đất miền núi Tam Kim phát triển vững chắc trong tương lai.