Khi nhắc đến “khủng hoảng đa dạng sinh học” hay “tuyệt chủng hàng loạt”, nhiều người thường nghĩ đến các loài động vật biểu tượng như hổ, tê giác hay rùa biển. Các nhà khoa học châu Âu đặt câu hỏi: Những loài nhỏ bé, kín đáo như rêu - vốn đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái - đã được quan tâm và bảo vệ?
Rêu là nhóm thực vật phong phú với khoảng 20.000 loài trên toàn thế giới. Dù kích thước nhỏ, chúng giữ vai trò quan trọng: giữ ẩm, lưu trữ carbon và góp phần cố định nitơ trong rừng. Tuy nhiên, hơn 30% loài rêu ở châu Âu đang bị đe dọa hoặc có nguy cơ bị đe dọa, trong khi nhiều loài chưa được nghiên cứu đầy đủ và bảo vệ đúng mức.
Rêu Tayloria Rudolphis sống trên những cây sung già ở độ cao từ 1.000 đến 1.600 mét so với mực nước biến; hơn 90% quần thể toàn cầu được tìm thấy ở châu Âu; loài này đang bị đe dọa nghiêm trọng ở Thụy Sĩ và là ưu tiên hàng đầu cho việc bảo tồn loài (theo FOEN). Ảnh: Heike Hofmann
Một nhóm nghiên cứu quốc tế do Irene Bisang (Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Thụy Điển) và Ariel Bergamini (Viện WSL, Thụy Sĩ) dẫn đầu đã phát triển phương pháp đơn giản và hiệu quả để xác định loài rêu cần ưu tiên bảo tồn ở châu Âu.
Phương pháp này dựa trên hệ thống chấm điểm kết hợp hai yếu tố: mức độ đe dọa theo Danh lục Đỏ châu Âu và tỷ lệ quần thể ở châu Âu so với toàn cầu. Tỷ lệ càng cao, quần thể châu Âu càng có vai trò quan trọng với bảo tồn toàn cầu. Kết quả cho thấy, trong 553 loài rêu thuộc Danh lục Đỏ châu Âu, có 135 loài được ưu tiên cao, 126 loài ưu tiên trung bình và 292 loài ưu tiên thấp. Trong số các loài ưu tiên cao, 25 loài có mặt ở Thụy Sĩ, khiến quốc gia này có trách nhiệm đặc biệt trong bảo tồn.
Dữ liệu nghiên cứu được công bố trên EnviDat (cổng dữ liệu môi trường của WSL), cho phép mỗi quốc gia tra cứu thông tin về sự phân bố các loài rêu ưu tiên. Đây là cơ sở quan trọng để đưa ra quyết định bảo tồn các loài rêu bị đe dọa mà châu Âu có trách nhiệm toàn cầu.
“Chúng tôi muốn cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách công cụ giúp họ thực hiện trách nhiệm quốc gia trong bảo tồn một phần quan trọng của đa dạng sinh học, không chỉ cho đất nước mình mà còn ở góc độ toàn cầu,” Bisang nhấn mạnh.
Những loài rêu ưu tiên cao không chỉ là di sản sinh học của riêng châu Âu, mà còn là mắt xích thiết yếu trong mạng lưới cân bằng sinh thái toàn cầu. Việc bảo vệ chúng chính là bảo vệ sức khỏe của hành tinh.
