Vú bò là loại cây mọc hoang dại trong rừng thứ sinh phân bố rải rác khắp các tỉnh từ vùng núi thấp (dưới 600m) đến trung du và đồng bằng. Ở nước ta, còn có tên vú bò sẻ, vú lợn, vú chó, ngải phún, sung ba thùy hay thổ hoàng kỳ, có tên Ficus heterophyllus L., họ Dâu tằm (Moraceae).
Đông y cho rằng, vú bò có vị cay, ngọt, hơi ấm, tác dụng kiện tỳ, bổ phế, hành khí lợi thấp, tráng gân cốt. Khu phong thấp, khứ ứ, tiêu thũng, sinh tân. Công dụng chữa trị như phong thấp tê bại, ho do phế lao, ra mồ hôi trộm, chân tay mệt mỏi vô lực, ăn ít bụng trướng, thuỷ thũng, viêm gan, bạch đới, sản hậu không có sữa còn là thuốc bổ trong các trường hợp hư lao, tắc tia sữa, chữa phong thấp, chữa ngã bị ứ huyết, ngực bụng đau nhức, hòn cục. Liều dùng trung bình từ 20 – 40g cho dạng thuốc sắc.
Để tham khảo và áp dụng trị liệu bệnh từ cây vú bò, xin giới thiệu những phương tiêu bểu sau đây.
Làm khứ đờm giảm ho (viêm phế quản, ho có đờm): Vú bò 20g, mạch môn 12g, diếp cá 20g, lá táo 16g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần.
Chữa bụng trướng đầy, đại tiện táo kết: Nhựa mủ trắng lấy từ cây vú bò, trộn với bột nghệ vàng, làm thành viên. Mỗi lần uống 10 – 15g, ngày uống 2 lần chiêu với nước trắng.
Chữa sa dạ dày, sa trực tràng, sa tử cung: Vú bò 30g, tô mộc 12g, hồi đầu thảo 12g, ngưu tất 12g, mộc thông 12g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần. Cần uống từ 2 – 3 tháng liên tiếp.
Chữa thấp khớp mạn tính: Vú bò (sao vàng) 20g, dây đau xương (sao vàng) 16g, rễ sung (sao) 12g, củ ráy tía (sao) 12g, rễ gối hạc (sao vàng) 16g, thiên niên kiện 12g, rễ bạch hoa xà 8g. Sắc nước, cho thêm ít rượu để uống, ngày 1 thang chia 2 – 3 lần.
Chữa trị chứng phong thấp: Rễ vú bò 60g, móng giò lợn 250g, rượu trắng 60g. Cho nước, sắc lấy 1 bát nước thuốc, chia uống 2 lần trong ngày.
Bổ khí, bổ huyết, bổ tỳ, bổ thận: Vú bò 20g, đương quy 10g, bạch truật 10g, thục địa 10g. Sắc uống, ngày 1 thang. Có thể dùng đơn này với liều cao hơn để ngâm rượu trong thời gian từ 10 – 15 ngày là dùng được. Uống 30ml mỗi ngày.
Làm lợi sữa: Vú bò 20g, trạch tả 20g, mộc thông 20g, xuyên sơn giáp 10g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần.
Làm Kiện tỳ hoá thấp (trị các chứng viêm gan mạn, xơ gan, phù do suy dinh dưỡng): Vú bò 20g, diệp hạ châu 16g, nhân trần 12g, rau má 16g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần.
Làm Bổ tỳ ích khí (biểu hiện ăn không ngon miệng, tiêu hoá kém, hay đầy bụng, hay bị phân sống): Vú bò 20g, mộc hương 4g, thảo quả 6g, đậu khấu 6g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần.
Chữa ứ máu tím bầm do ngã hay bị thương: Lấy lá hay quả vú bò giã nát, chưng với rượu, đắp hay chườm. Hoặc lấy toàn cây vú bò giã nát, thêm rượu và ít muối, sao nóng đắp lên nơi đau.
Chữa bế kinh, sau khi đẻ ứ huyết đau bụng: Vú bò 30 – 60g. Sắc lấy nước thuốc, thêm ít rượu để uống.
Trị sưng đau tinh hoàn: Rễ vú bò tươi 60 – 120g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần.
Trị Bạch đới: Rễ vú bò khô 60g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần.
