Cuốn sách được ấn hành đúng dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám. Ảnh: NXB.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là biểu tượng đoàn kết ý chí toàn dân, mang tinh thần “đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”, chính thức mở ra chương mới đất nước độc lập và hòa bình. Tác phẩm “Cách mạng Tháng Tám 1945: Thắng lợi vĩ đại đầu tiên của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX” của Giáo sư- Nhà giáo Nhân dân Trịnh Nhu và Phó Giáo sư – Tiến sĩ Trần Trọng Thơ, làm sáng rõ hơn một số vấn đề lịch sử trong toàn bộ tiến trình vận động Cách mạng Tháng Tám.
Khởi đầu bằng thời điểm cuộc Chiến tranh Thế giới thứ lần thứ hai nổ ra (9/1939), Đảng Cộng sản Đông Dương đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng trước tiên, huy động tối đa sức mạnh dân tộc chuẩn bị lực lượng mọi mặt và chớp thời cơ tiến hành cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, đến ngày 2/9/1945.
Mùa thu năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam đã làm nên một kỳ tích của dân tộc trong thế kỷ XX: Tiến hành thành công Cách mạng Tháng Tám, lật đổ ách thống trị tàn bạo của phát xít Nhật, đánh đổ chế độ quân chủ lỗi thời, giành quyền độc lập dân tộc, khôi phục nền thống nhất của đất nước; thành lập Nhà nước cộng hòa dân chủ, đưa nhân dân lên vị trí người làm chủ đất nước.
“Cách mạng Tháng Tám 1945: Thắng lợi vĩ đại đầu tiên của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX” dày 448 trang, gồm 6 chương. Đặt nhiệm vụ đấu tranh giành độc lập lên hàng đầu, lấy quyền lợi dân tộc làm tối cao, Đảng đã “bắt mạch” đúng nguyện vọng thiêng liêng, cấp bách nhất của toàn dân tộc. Bão táp Cách mạng Tháng Tám dồn dập chuyển từ Bắc vào Nam, từ nông thôn tràn vào thành thị, từ thành thị tỏa về nông thôn… Nhờ vậy, lời kêu gọi cứu nước và những chính sách của Đảng tập hợp, đoàn kết, tổ chức quần chúng đấu tranh nhanh chóng được nhân dân hưởng ứng và thực hiện. Tinh thần hiệp lực, đồng tâm, thống nhất ý chí bền chặt giữa “ý Đảng và lòng Dân” đoàn kết thành một khối vững chắc, kiên quyết vùng dậy lật đổ ách thống trị của chủ nghĩa đế quốc, phong kiến…
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là kết quả tổng hợp của nhiều nhân tố chủ quan và khách quan, trong đó có sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh giữ vai trò quyết định nhất. Điều này thể hiện trên nhiều phương diện:
Sự xác lập vị trí quan trọng hàng đầu của cách mạng giải phóng dân tộc và tìm giải pháp hữu hiệu nhất để xử lý mối quan hệ giữa nhiệm vụ chống đế quốc và chống phong kiến, phù hợp với đặc điểm cách mạng Việt Nam của Đảng, nhân tố quan trọng nhất quyết định thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám 1945.
Sự thay đổi chiến lược cách mạng thể hiện qua các chủ trương quan trọng của Ban Chấp hành Trung ương Đảng tại các Hội nghị tháng 11/1939 và tháng 5/1941, thực hiện cuộc cách mạng dân tộc giải phóng. Đây là một quyết định quan trọng nhất tác động trực tiếp và toàn diện với tinh thần chủ động tích cực của toàn Đảng, toàn dân cho công cuộc đấu tranh giành chính quyền. Đánh giá đúng tình hình và tương quan lực lượng giữa cách mạng và các thế lực thù địch, dự đoán chính xác khả năng diễn biến thời cuộc, đưa ra những quyết định đúng đắn kịp thời.
Sự huy động tối đa sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc mà tự giải phóng dân tộc. Khối đoàn kết đó được tổ chức thành Mặt trận Việt Minh, lấy liên minh công nông làm nền tảng, được tạo dựng từ cơ sở làng, bản, phố phường, từ các giai cấp, tầng lớp xã hội, các dân tộc và tôn giáo, các giới đồng bào, phấn đấu vì mục tiêu chung là độc lập, tự do của Tổ quốc. Tiến hành khẩn trương xây dựng lực lượng cách mạng, chuẩn bị thực lực giành chính quyền, chuẩn bị cho công cuộc khởi nghĩa giành quyền độc lập nhanh chóng đi vào quần chúng.
Sức mạnh đấu tranh của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã đập tan gông xiềng nô dịch dân tộc, giải phóng các giai cấp, các tầng lớp nhân dân khỏi ách nô lệ, cứu giống nòi Việt Nam khỏi hiểm họa tàn lụi vì đói khổ, vì sự đầu độc và chính sách ngu dân của chủ nghĩa thực dân, phát xít. Cũng từ thắng lợi đó, chế độ cộng hòa dân chủ thiết lập trên đất nước ta, quốc hiệu Việt Nam được khôi phục; những giá trị văn hóa cao đẹp của nước Việt Nam giàu truyền thống văn hiến được giành lại, chủ nghĩa yêu nước Việt Nam phát triển lên tầm cao mới, dồi dào xung lượng chiến đấu và chiến thắng không chỉ trong Cách mạng tháng Tám mà trên cả các chặng đường chống giặc ngoại xâm vô cùng quyết liệt và xây dựng đất nước trong muôn vàn gian lao, thử thách.
Công trình nghiên cứu của Giáo sư - Nhà giáo Nhân dân Trịnh Nhu và Phó Giáo sư - Tiến sĩ Trần Trọng Thơ, khẳng định: Cách mạng Tháng Tám năm 1945 xác lập và nâng cao vị trí quốc tế của dân tộc Việt Nam trong hàng ngũ các dân tộc tiên phong trên thế giới đấu tranh phá bỏ nô dịch dân tộc, xây dựng nền độc lập bền vững gắn kết chặt chẽ với tự do, dân chủ và hạnh phúc của nhân dân, với bình đẳng và tiến bộ xã hội. Kể từ đây, dân tộc Việt Nam bước vào kỷ nguyên hòa bình, độc lập, tự do, dân chủ, giàu mạnh và hướng tới chủ nghĩa xã hội.
