Suy giảm số lượng voi và thách thức bảo tồn
Trong 45 năm qua, số lượng voi nhà ở Đắk Lắk giảm mạnh, từ khoảng 500 xuống còn 33 cá thể, gây nhiều khó khăn cho công tác bảo tồn, bởi phần lớn voi hiện đã già và không còn khả năng sinh sản. Theo Trung tâm Bảo tồn Voi, Cứu hộ động vật và Quản lý bảo vệ rừng tỉnh Đắk Lắk, trong số 33 cá thể còn lại, 24 con sống tại xã Buôn Đôn và 9 con ở xã Liên Sơn (trước đây thuộc huyện Lắk).
Đàn voi nhà ở Đắk Lắk chỉ còn lại 33 cá thể. Các đơn vị đang kêu gọi dừng hoạt động cưỡi voi và đưa voi trở về sống trong rừng để bảo tồn. Ảnh: Tuấn Trần.
Mới đây, cái chết của voi cái Bắk Khăm (51 tuổi) do tai nạn trong rừng đã khiến nhiều người yêu động vật không khỏi xót xa. Bà Heidi Quine, Trưởng đại diện Tổ chức Động vật châu Á (AAF) tại Việt Nam cho rằng sự việc này cho thấy những rủi ro khi voi phối giống trong điều kiện nuôi nhốt, cũng như thách thức trong việc chăm sóc voi cao tuổi.
Hướng tới mô hình du lịch thân thiện
Tổ chức Động vật châu Á đã cam kết tài trợ hơn 2,2 triệu USD để cùng với UBND tỉnh Đắk Lắk và các bên liên quan triển khai chuyển đổi mô hình du lịch. Mục tiêu là thay thế hoạt động cưỡi voi bằng mô hình du lịch sinh thái thân thiện với voi, đồng thời vẫn đảm bảo sinh kế cho người dân địa phương.
Du khách thay vì cưỡi voi nay chuyển sang trải nghiệm chụp ảnh và ngắm voi trong môi trường tự nhiên. Ảnh: Tuấn Trần.
Tại xã Buôn Đôn, mô hình này đã được triển khai có hiệu quả. Hiện có 10 con voi được đưa vào Vườn quốc gia Yok Đôn để phục vụ du lịch quan sát và chụp ảnh cùng voi, không còn tham gia hoạt động chở khách.
Tuy nhiên, tại xã Liên Sơn, trong 9 con voi hiện có, mới chỉ một con được đưa vào mô hình du lịch thân thiện, trong khi các con còn lại vẫn phục vụ khách cưỡi.
Để mở rộng mô hình, AAF đã phối hợp với Ban Quản lý Khu rừng lịch sử - văn hóa - môi trường Hồ Lắk cho phép chủ voi tại Liên Sơn đưa voi đi lại trong rừng trong sự giám sát nghiêm ngặt của kiểm lâm, không được buộc voi vào cây non, và có kiểm soát nếu để voi qua đêm trong rừng.
Việc đưa voi trở lại rừng là cần thiết để bảo vệ sức khỏe và kéo dài tuổi thọ cho loài vật quý hiếm này. Ảnh: Tuấn Trần.
Ông Nguyễn Đức, Giám đốc Ban quản lý khu rừng lịch sử - văn hóa - môi trường Hồ Lắk cho rằng việc giao đất rừng cho cá nhân để chăn nuôi voi là không thể thực hiện. Tuy nhiên, do yếu tố lịch sử, chính quyền vẫn linh hoạt tạo điều kiện để người dân tiếp tục chăm sóc đàn voi – loài thuộc nhóm động vật quý hiếm 1B.
Mục tiêu chung của các cuộc họp giữa Ban quản lý, AAF và Trung tâm Bảo tồn Voi là đưa toàn bộ số voi tại Liên Sơn vào mô hình du lịch sinh thái thân thiện. Các chủ voi khi tham gia sẽ nhận hỗ trợ 20 triệu đồng mỗi tháng và được chia sẻ lợi nhuận từ du khách.
Đắk Lắk đang từng bước chuyển đổi sang mô hình du lịch không cưỡi voi nhằm gìn giữ đàn voi nhà. Ảnh: Tuấn Trần.
Ông Đức nhấn mạnh: “Chúng tôi đã tạo điều kiện để voi được chăn thả trong rừng, nhưng việc chủ voi tiếp tục đưa voi ra phục vụ cưỡi khách là không thể chấp nhận. Sắp tới, những con voi còn tham gia hoạt động này sẽ không được phép thả trong rừng nữa. Chúng tôi mong các chủ voi cùng hợp tác để đảm bảo phúc lợi, kéo dài tuổi thọ và góp phần bảo tồn đàn voi”.
Bên cạnh chính sách hỗ trợ, AAF cũng đẩy mạnh truyền thông với thông điệp: “Ngừng cưỡi voi, để voi trở về rừng”. Theo bà Heidi Quine, sự tham gia tích cực của cộng đồng và cam kết dài hạn của các bên liên quan chính là chìa khóa để xây dựng một mô hình du lịch bền vững, nhân văn và thân thiện với voi tại Đắk Lắk.
