Bức thư màu thời gian

Nối giữa nhà tôi và mái ấm của ông bà ngoại là một con đường liên thôn dài hơn cây số, nơi đã in dấu bao kỷ niệm ấu thơ bên bà. Với tôi, bà ngoại không chỉ là người thân, mà còn là bến đỗ bình yên nhất. Bà hiền hậu, bao dung, cả cuộc đời chắt chiu tình thương cho con cháu. Tôi vẫn nhớ như in những ngày đi học xa trở về, dù đã ở cái tuổi bảy mươi nhưng bà vẫn lọ mọ đi bộ xuống thăm tôi. Hình ảnh bà trong chiếc áo đơn sơ, chiếc khăn vuông trùm đầu giản dị cùng nụ cười hiền hậu, dúi cho cháu chục trứng gà hay gói quà quê, đã trở thành ký ức đẹp đẽ nhất mà tôi mang theo suốt cuộc đời.

Ông ngoại tôi là chiến sĩ Giải phóng quân, đã anh dũng hi sinh trên chiến trường miền Nam năm 1968. Tôi chỉ biết về ông qua những câu chuyện kể của bà và mẹ. Tôi chỉ hình dung ra ông qua bức vẽ chân dung trên ban thờ. Trong hình, ông rất trẻ, trắng và đẹp trai, khoác trên mình bộ quân phục màu xanh của người lính với ánh nhìn cương nghị. Bà kể, năm 1958, hai mươi mốt tuổi, ông tôi lên đường nhập ngũ theo tiếng gọi của Tổ quốc. Bốn năm sau, vì lý do sức khỏe, ông trở về quê hương, tiếp tục năng nổ với các công tác của đoàn thanh niên. Ông tôi trong mắt của những người làng là một người hào hiệp, nghĩa khí, luôn quan tâm và giúp đỡ mọi người. Ông làm thơ rất hay, thậm chí ông đã sáng tác nguyên một tập thơ, nhưng không may tập thơ ấy đã bị thất lạc.

Ông bà tôi nên duyên với nhau và tổ ấm nhỏ thêm hạnh phúc khi mẹ tôi chào đời. Nhưng lòng ông thì vẫn luôn canh cánh nỗi đau đất nước chưa hòa bình, thống nhất. Bà tôi kể rằng, đêm đêm nghe tin tức đạn bom, chiến trường, ông trằn trọc không ngủ được. Hai năm bên bà, ông tôi từ biệt mẹ già, vợ trẻ, con thơ, xin bằng được tái ngũ. Dường như dự cảm về chia xa, ông nói với bà: “Anh đi lần này không hẹn ngày về, em ráng giữ gìn sức khỏe”.

Những tâm tư, tình cảm của một chiến sĩ giải phóng quân mang trong mình lý tưởng sống cao đẹp, một tinh thần hiên ngang, “thà chết không lui” đã được ông tôi thể hiện trong bài thơ tặng bà trước ngày lên đường:

Với tôi, ông ngoại vừa thân thuộc vừa cao vời vợi như những nhân vật trong các tiểu thuyết anh hùng. Phải đến khi tôi được đọc bức thư mà ông gửi cho bà trước khi hành quân vào chiến trường miền Nam, tôi mới thêm hiểu về người ông đáng kính của mình. Cô em họ của tôi trong lúc dọn dẹp nhà cửa phát hiện ra bức thư, chụp ảnh lại và gửi cho tôi. Đó là lần đầu tiên tôi được tiếp xúc với kỉ vật của ông ngoại.

Dấu vết của thời gian và hoàn cảnh ngặt nghèo của những năm tháng bom đạn đã để lại trên các trang giấy những mảng ố loang lổ, đôi chỗ bị thủng và nhòe chữ. Có lẽ, ông tôi đã tranh thủ giờ nghỉ giải lao giữa lúc luyện tập để biên thư về cho gia đình. Những dòng thư viết bằng mực xanh, nét chữ ông khoáng đạt và đều đặn, có những đoạn phải chèn ngang ở mép trang vì thiếu giấy.

Ông xưng hô với bà đầy trân trọng và yêu thương: “Tuyền thân mến. Tuyền ạ. Từ ngày Giám ra đi đến nay đã mười ngày rồi...”. Mười ngày thôi mà với ông tưởng như đã lâu lắm rồi. Ông thông báo vì khẩn trương luyện tập nên giờ mới có thời gian biên thư về cho gia đình được. “Chắc mẹ và Tuyền ở nhà mong thư lắm...”. Ông bảo nhớ con đến không ngủ được, không biết con ở nhà có ngoan không, có gọi bố không. “Nếu con gọi bố, chắc Tuyền cũng thấy nhớ bố Tuyền lắm nhỉ. Đấy là lẽ tất nhiên, nhưng Tuyền đừng buồn nhé”. Ông động viên bà chăm chỉ sản xuất và nuôi con khỏe để cho ông yên tâm công tác. “Còn về phần Giám thì nay đang ngày đêm học tập, trên vai lúc nào cũng ba mươi đến ba lăm cân gạch, trèo đèo lội suối không rõ ngày đêm, từ lúc vào đơn vị đến nay”. Ông thông báo, chắc chỉ khoảng nửa tháng nữa là ông sẽ vào Nam chiến đấu.

Ông gửi lời hỏi thăm tới mọi người trong gia đình và các chú bác trong họ, đồng thời dặn bà hãy chụp một tấm hình con gái gửi cho ông để những ngày xa xôi đỡ nhớ. “Tuyền cố gắng nhé, gửi ngay nhé”. Hiện ông đang ở một nơi bí mật và chỉ biết địa chỉ như vậy. Ông mong chờ ngày giải phóng, gia đình sum họp. “Ví dù có thế nào thì cũng đành chịu vậy. Đó là nghĩa vụ của người thanh niên với Tổ quốc. Đừng buồn nhé, vui lên vui lên, khóc là yếu ớt. Dù có phải chia sẻ tình yêu cũng không khóc. Và Tuyền phải tự hào vinh dự mình là vợ một người giải phóng quân, đã có một người chồng giải phóng Tổ quốc”. Cuối thư ông không quên nhắc bà: “Chú ý chụp một ảnh hai mẹ con bế nhau nhé, một ảnh riêng của con, đừng sợ tốn tiền nhé”.

Không dưới đôi lần, tôi phải dừng lại giữa chừng để lau nước mắt. Từng câu từng chữ ông tôi viết như một luồng điện chạy thẳng vào tim. Tôi mường tượng ra hình ảnh một người trai trẻ nơi non cao rừng thẳm, khắc khoải nhớ thương mẹ già, vợ trẻ, con thơ, nhưng vẫn nắm chặt cây súng, quyết tâm bảo vệ từng tấc đất quê hương.

Ông hi sinh khi bà tôi đang ở lứa tuổi thanh xuân đẹp nhất của đời người. Cậu tôi từ lúc chào đời chưa một lần được gặp mặt cha. Bà đã thay ông làm tròn bổn phận, chăm sóc mẹ già, nuôi dạy con thơ, giữ trọn chữ thủy chung của đạo nghĩa vợ chồng, vừa hăng hái sản xuất, nuôi quân, làm giáo viên và thư ký đội. Cuộc đời thầm lặng, tận tụy hi sinh của bà đã trở thành nguồn cảm hứng để cô em họ tôi viết riêng một bài thơ rất cảm động và chân thực về bà. 

Khi tôi viết những dòng này, ca khúc “Nỗi đau giữa hòa bình” do nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung sáng tác vừa được ra mắt. Tôi đã lặng đi khi xem những thước phim minh họa cho bài hát, tựa như câu chuyện của ông bà ngoại tôi đang được tái hiện sống động và trọn vẹn ngay trước mặt. Nhưng câu chuyện đó nào phải của riêng một cá nhân hay một gia đình. Đó là câu chuyện đầy mất mát thương đau mà rất đỗi tự hào của cả một thế hệ với biết bao người mẹ, người vợ, người chồng, biết bao những chàng trai, cô gái đã dũng cảm gác lại tình cảm, hạnh phúc riêng tư để một lòng một dạ quyết tâm gánh vác trọng trách với non sông đất nước. Những người mẹ mái tóc đã phai sương, nghẹn ngào tiễn con lên đường ra trận mà không hẹn ngày trở về. Những người vợ khắc khoải ngóng trông chồng để rồi chết lặng khi người không trở về, thay vào đó là tấm giấy báo hi sinh. Những đứa trẻ đã lớn lên thiếu vắng hơi ấm và bàn tay của bố ôm ấp, vỗ về. Những người chiến sĩ giữa rừng bom rơi đạn lạc, luôn sẵn sàng quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh…

Nước mắt tôi cứ thế trào ra, nhòe đi trong niềm thương quặn thắt xen lẫn kiêu hãnh. Khi tiếng nhạc còn đang nức nở, cô con gái sáu tuổi của tôi bỗng chạy đến, ôm chầm lấy mẹ. Tôi siết con vào lòng, để mặc những dòng lệ chạy dài.

Trong giây phút ấy, tôi kể con nghe về ông bà, về Bức thư đã ngả vàng và lý tưởng của ông tôi, về những hình hài đã hóa thân vào sông núi, về sự hy sinh của thế hệ cha ông. Tôi muốn con hiểu rằng, mỗi giấc ngủ bình yên, mỗi trang vở con lật mở hôm nay đều được đánh đổi bằng máu và nước mắt của bao người đi trước. Tôi chợt nhớ đến hình ảnh cánh diều mà một người thầy từng ví von: Chúng ta là những cánh diều no gió, khát khao bay cao giữa bầu trời tự do, nhưng sẽ mãi mãi lạc lối nếu thiếu đi sợi dây kết nối với cội nguồn. Sợi dây ấy chính là mạch nguồn linh thiêng của dòng máu Rồng Tiên, là kết tinh của lòng nhân nghĩa và ý chí bất khuất đã tạc nên hình hài đất nước. Hãy cùng nhau thắp sáng ngọn lửa truyền thống, để con cháu Lạc Hồng mãi mãi kiêu hãnh trên bản đồ thế giới.