Di tích Quốc gia đặc biệt
Danh thắng Quần thể di tích lịch sử và thắng cảnh Hương Sơn (Chùa Hương) đã được Nhà nước xếp hạng là Di tích Quốc gia đặc biệt vào cuối năm 2017, đây là cấp xếp hạng cao nhất, thể hiện giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh.
Quần thể di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Hương Sơn gồm 21 ngôi chùa, động thờ Phật, ngôi đền thờ Thần theo tín ngưỡng nông nghiệp bản địa và gắn liền với Phật giáo Đạo tràng, nơi tu hành đắc đạo của Bồ Tát Quán Thế Âm.
Quần thể di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Hương Sơn thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế hành hương. Ảnh: Duy Học.
Danh thắng Hương Sơn được tạo ra bởi hệ thống các núi đá vôi với nhiều hang động, kết nối với nhau bằng dòng chảy quanh co uốn lượn của Suối Yến; có hệ sinh thái động vật, thực vật phong phú, với trung tâm là cụm đền chùa, hang động, trong đó nổi tiếng nhất là động Hương Tích nơi có chùa Hương.
Lễ hội Chùa Hương có ý nghĩa tâm linh sâu sắc, là nơi hành hương về cõi Phật, cầu bình an, may mắn, thể hiện lòng thành kính với Phật Bà Quan Âm và tín ngưỡng đa thần (Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo). Tầm quan trọng còn ở chỗ Lễ hội là dịp gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, gắn kết cộng đồng, kết hợp hài hòa giữa phần lễ trang nghiêm và phần hội sôi động (chèo thuyền, hát chầu văn) giữa non nước hữu tình, cũng như thúc đẩy kinh tế địa phương.
Để phát huy giá trị danh thắng Chùa Hương, TP. Hà Nội luôn quan tâm bảo tồn và quy hoạch đồng bộ di tích, phát triển du lịch bền vững gắn liền với giá trị văn hóa, tín ngưỡng, nâng cao chất lượng dịch vụ và cơ sở hạ tầng, đồng thời quản lý tốt các vấn đề môi trường và hoạt động kinh doanh, đảm bảo giữ gìn vẻ đẹp tự nhiên, sự linh thiêng và bản sắc văn hóa đặc trưng, biến Chùa Hương thành điểm đến tâm linh, du lịch hấp dẫn và bền vững.
Chỉnh trang cảnh quan trước mùa lễ hội
Chuẩn bị cho hoạt động lễ hội Chùa Hương kéo dài mấy tháng mùa Xuân sắp tới, xã Hương Sơn (Hà Nội) triển khai đợt cao điểm chỉnh trang, giải tỏa các điểm kinh doanh không phù hợp quy hoạch trong quần thể Di tích quốc gia đặc biệt Chùa Hương. Đây là bước chuẩn bị quan trọng hướng tới mùa lễ hội 2026, với mục tiêu xây dựng Chùa Hương văn minh, tạo không gian thông thoáng, thân thiện, hấp dẫn du khách nhưng vẫn giữ trọn bản sắc tâm linh.
Nhiều năm qua, cảnh quan khu vực Chùa Hương đã bị ảnh hưởng đáng kể bởi hiện tượng người dân tự ý dựng mái che, mái vẩy và các điểm kinh doanh tạm bợ. Sự phát triển tự phát này khiến không gian chung trở nên nhếch nhác, thiếu đồng bộ, làm che khuất vẻ đẹp tự nhiên vốn có của khu Di tích Quốc gia đặc biệt.
Lực lượng dân quân tích cực hỗ trợ nhân dân di chuyển hàng hóa, vật liệu ra khỏi khu vực. Ảnh: Văn Mạnh, nguồn UBND xã Hương Sơn.
Phó Chủ tịch UBND xã Hương Sơn Vương Trọng Đạo cho biết: Thống kê, có khoảng 115 hàng, quán lấn chiếm, không nằm trong quy hoạch đang kinh doanh tại Chùa Hương. Điển hình, có thể kể tới như các ki ốt, hàng quán vi phạm tại khu vực Cửa Võng, Am Phật Tích, Giải Oan; các hàng quán không nằm trong quy hoạch khu vực Thung Phủ Mã, khu vực Nhà điều hành HTX du lịch Chùa Hương đến bến Thiên Trù trong quần thể Di tích Quốc gia đặc biệt Chùa Hương.
Trước tình hình hàng, quán lấn chiếm làm nhếc nhác nơi thờ tự tôn nghiêm, UBND xã Hương Sơn đã ban hành Kế hoạch về việc giải tỏa một số điểm kinh doanh dịch vụ bên trong khu di tích Chùa Hương, triển khai thành 3 giai đoạn, đến 31/12/2025. Theo đó, cơ quan chức năng sẽ tiến hành rà soát, thống kê chi tiết các điểm vi phạm, họp dân, tuyên truyền, vận động tự tháo dỡ. Cuối cùng sẽ tổ chức cưỡng chế, giải tỏa các trường hợp không chấp hành. Sau giải tỏa, UBND xã sẽ bổ chức bàn giao mặt bằng, bố trí lực lượng trực bảo vệ và tiếp tục kiểm tra chống tái lấn chiếm.
Khu vực Bến Trò cũng đang được sắp xếp lại. Ảnh: Văn Mạnh, nguồn UBND xã Hương Sơn.
Ông Vương Trọng Đạo, Phó Chủ tịch UBND xã Hương Sơn cho rằng, công tác chỉnh trang khu di tích danh thắng Chùa Hương là nhiệm vụ quan trọng được Đảng ủy, UBND xã chỉ đạo quyết liệt, sự vào cuộc tích cực của các cơ quan chuyên môn và sự đồng lòng của Nhân dân nên công tác tháo dỡ cơ bản thực hiện ý thức tự giác, trả lại cảnh quan vốn có, góp phần làm cho không gian Chùa Hương trở nên “sáng - xanh - sạch – đẹp – văn minh”. Hiện tại, đã có 82/115 chủ hộ kinh doanh đã tự tháo dỡ hàng, quán lấn chiếm, không trong quy hoạch. Một số hộ không có điều kiện tự tháo dỡ thì UBND xã đã bố trí lực lượng quân sự, công an, đoàn thanh niên, hội viên phụ nữ hỗ trợ tháo dỡ và vận chuyển vật liệu ra khỏi khu vực. Thời gian tới, xã sẽ tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền để các hộ còn lại tự tháo dỡ, trả lại sự thông thoáng cho khuôn viên khu di tích.
Mỗi hành động tự nguyện tháo dỡ lều quán, dọn dẹp đường lên các điểm chùa cũng là đóng góp cho cảnh quan thêm sạch đẹp đều là một hành động ý nghĩa, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa – lịch sử và xây dựng hình ảnh quê hương văn minh, giàu bản sắc. Chỉnh trang tạo không gian thông thoáng, an toàn cho du khách, xây dựng hình ảnh Chùa Hương “sáng - xanh - sạch – đẹp – văn minh”, hấp du khách và hướng tới quản lý du lịch bền vững theo quy hoạch, chính là góp phần xây dựng hình ảnh đất Phật thân thiện.
