‘Kính vạn hoa’ chinh phục độc giả nhí suốt 30 năm qua

“Kính vạn hoa” tập đầu tiên có tên gọi “Nhà ảo thuật” được phát hành ngày 5/12/1995, lập tức được sự đón nhận nồng nhiệt của độc giả nhí. Đều đặn hàng tháng, một tập “Kính vạn hoa” lại được nhà văn Nguyễn Nhật Ánh hoàn thành như một món quà tinh thần dành cho thiếu nhi. Cả thảy, 54 tập “Kính vạn hoa” đã đến tay bạn đọc, trở thành bộ truyện nhiều tập nhất viết về tuổi học trò.

Không thể phủ nhận, “Kính vạn hoa” là một hiện tượng xuất bản trên thị trường sách thiếu nhi. Ngay khi đọc những tập “Kính vạn hoa” viết về buồn vui trong sân trường, như “Thám tử nghiệp dư”, “Ông thầy nóng tính”, “Lớp phó trật tự” hoặc “Người bạn lạ lùng”, nhà thơ Trần Đăng Khoa đã bày tỏ: “Tôi nghĩ rằng giáo dục có nhiều dạng. Bây giờ giáo dục các em mà áp đặt một cách cứng nhắc, khiên cưỡng thì có khi lại không vào các em được. Phải giáo dục thế nào đó làm cho các em yêu cuộc sống, yêu bạn bè, thương yêu gia đình bằng cái cách giản dị, tức là người được giáo dục không có cảm giác mình bị giáo dục. Đấy mới là giáo dục đúng nhất và siêu nhất, và chỉ có cách ấy mới đến được với các em. Nguyễn Nhật Ánh đã chọn con đường này và tôi có thể nói rằng anh rất thành công”.

Nhân dịp 30 năm đánh dấu sự xuất hiện của “Kính vạn hoa”, Nhà xuất bản Kim Đồng đã in lại thành 9 boxset, mỗi boxset gồm 6 tập. Với gần 200 nhân vật, “Kính vạn hoa” ôm trọn thế giới học đường sinh động, gần gũi và đáng yêu.

Mỗi tập “Kính vạn hoa” là một câu chuyện riêng độc lập và cả bộ truyện xứng đáng được xưng tụng là “tiểu bách khoa cho thiếu nhi”, như đánh giá của nhà thơ Hữu Thỉnh: “Trước hết là tình yêu của tác giả, trách nhiệm của tác giả, tâm huyết của tác giả đối với sự nghiệp đào tạo giáo dục thế hệ trẻ. Phải nói tâm hồn của tác giả phải trẻ đến mức nào, phải có vốn sống và tình yêu trẻ em đến mức nào, thâm nhập vào thế giới trẻ em đến mức nào mới có thể viết được một bộ sách dày như vậy. Hôm nay có biết bao nhiêu vấn đề về đời sống học đường, đời sống gia đình của các em nhưng có thể nói một số tác giả chỉ mới phản ánh một số khía cạnh, còn “Kính vạn hoa” phản ánh tương đối toàn diện hơn, đề cập đến tất cả các khía cạnh trong đời sống tâm hồn của trẻ em và đặc biệt là trách nhiệm xã hội của nhà văn đối với việc hoàn thiện nhân cách của các em”.

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh từng có thời gian tham gia thanh niên xung phong và mấy năm dạy học trước khi chuyển sang cầm bút chuyên nghiệp. Vì vậy, ông rất hiểu và rất yêu môi trường học đường. Trước khi viết “Kính vạn hoa”, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã có những tác phẩm rất được học trò ưa thích như “Chú bé rắc rối” hoặc “Bàn có năm chỗ ngồi”.

Với “Kính vạn hoa”, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh có dịp cơi nới biên độ mơ mộng cùng thiếu nhi. Ông dắt các em vào những câu chuyện đáng nhớ nhất của tháng ngày hồn nhiên, qua các tập sách “Cửa hàng bánh kẹo”, “Một ngày kỳ lạ”, “Tóc ngắn tóc dài”, “Má lúm đồng tiền”, “Cà phê áo tím”, “Quà tặng ba lần”, “Ngủ quên trên đồi”, “Đoàn kịch tỉnh lẻ”, “Lang thang trong rừng”, “Kho báu dưới hồ”, “Hiệp sĩ ngủ ngày”, “Tiết mục bất ngờ”…

Nhà văn Nguyễn Quang Lập chia sẻ về hành trình chinh phục “Kính vạn hoa” đầy trìu mến: “Với một giọng kể chân chất hồn hậu, khi dí dỏm khi ngọt ngào, cả tếu táo và nghịch ngợm nữa, mỗi cuốn sách của Nguyễn Nhật Ánh giống như một ống kính vạn hoa. Với các em, chỉ cần xoay khẽ một chút, các em sẽ thấy biết bao quen thân và lạ lẫm để rồi ngồi cười khúc khích với nhau, hoặc lặng đi, nhìn nhau rưng rưng tiếc thương một cái gì đã mất. Còn với tôi, mỗi lần xoay khẽ kính vạn hoa kia, cả tuổi thơ lộng lẫy và đau đớn tưởng đã chìm sâu khuất lấp vào lãng quên bỗng rực lên trước mắt tôi, làm cho tôi lắm khi khó cầm được nước mắt”.

Ở góc độ nguyên cứu chuyên môn, nhà phê bình Lã Thị Bắc Lý nhận định: “Những tiếng cười sảng khoái tràn ngập trong “Kính vạn hoa”. Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh có khả năng nhìn thấy và nắm bắt rất nhanh những tình huống đầy kịch tính trong triền miên những sinh hoạt hằng ngày của trẻ thơ. Kết thúc mỗi tập sách bao giờ cũng lắng đọng những tâm tư và khát vọng mà tác giả muốn gửi tới bạn đọc.

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh nhắn nhủ các em một cách thân tình bằng chính những câu chuyện mà các em đã trải qua hoặc chứng kiến trong cuộc sống hằng ngày. Đó là thái độ kính trọng người già trong truyện “Người bạn lạ lùng”, trân trọng ước mơ của người khác trong truyện “Những con gấu bông”, niềm yêu thương những người nghèo khổ trong truyện “Bí mật kẻ trộm”, và cảm thông với những số phận bị tật nguyền trong truyện “Thằng thỏ đế”... Rõ ràng, mỗi câu chuyện của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh là một bài học, nhưng những bài học ấy không khô cứng, người đọc không hề có cảm giác bị giáo dục, bị dạy dỗ, mà trái lại càng thấy gần gũi, thân thương”.