Ngọc trên núi
Hồ Ba Bể ở phía bắc của tỉnh Thái Nguyên, nằm trọn trong Vườn quốc gia Ba Bể, diện tích mặt nước hơn 500ha. Hồ được bao bọc bởi rừng nguyên sinh và hệ thống hang động phong phú, sở hữu hệ sinh thái đa dạng, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, gắn với bản sắc văn hóa đặc trưng của các dân tộc Tày, Nùng, Dao.
Từ lâu, hồ Ba Bể được ví như nàng tiên, như viên ngọc xanh giữ núi rừng Việt Bắc. Đến với Ba Bể, du khách được đắm chìm trong không gian trong lành, ngắm những con thuyền lướt nhẹ trên mặt hồ trong sương sớm, được thăm động Puông, thác Đầu Đẳng, đi bộ trong rừng nguyên sinh hoặc trải nghiệm văn hóa đặc sắc của cư dân đồng vùng hồ.
Ba Bể là hồ nước ngọt tự nhiên lớn nhất Việt Nam, nằm trong Vườn quốc gia Ba Bể, là Di tích danh thắng quốc gia đặc biệt. Ảnh: Ngọc Tú.
Trong khi đó, hồ Núi Cốc chỉ cách trung tâm hành chính tỉnh Thái Nguyên gần 15km, diện tích mặt nước khoảng 2.500ha. Hồ Núi Cốc mang vẻ đẹp thơ mộng, huyền bí đã đi vào thơ ca. Vẻ đẹp của hồ Núi Cốc cùng câu chuyện tình huyền thoại về nàng Công, chàng Cốc vì tình yêu không thành mà nhớ thương hoá sông, hoá núi khiến bao du khách mể mẩn chẳng muốn về. Hiện nay, hồ Núi Cốc đang được đầu tư phát triển thành khu du lịch tổng hợp với các loại hình du lịch nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí, du lịch tâm linh và du lịch sinh thái.
Điểm chung của cả hai hồ này là nằm trong mạng lưới tài nguyên sinh thái đặc sắc của tỉnh Thái Nguyên, nơi hội tụ hồ, rừng, núi và văn hóa bản địa, có đầy đủ yếu tố để phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và trải nghiệm.
Hai khu du lịch này đang được kết nối bởi mạng lưới giao thông ngày càng hoàn thiện với các dự án đường cao tốc, đường liên kết vùng, đường ven hồ, mở ra khả năng liên thông du lịch giữa Thái Nguyên với vùng Thủ đô, Việt Bắc và Đông Bắc. Đây là yếu tố then chốt để gia tăng lượng khách, kéo dài thời gian lưu trú và nâng cao mức chi tiêu du lịch.
Hồ Núi Cốc đang dần định hình trở thành điểm đến hấp dẫn của tỉnh Thái Nguyên. Ảnh: Quang Linh.
Tuy nhiên, tiềm năng của hồ Ba Bể và hồ Núi Cốc chưa được khai thác tương xứng, sản phẩm du lịch còn thiếu tính đặc thù, dịch vụ cao cấp còn hạn chế, chủ yếu khai thác tham quan đơn thuần, chưa thực sự chuyển hóa thành động lực kinh tế dài hạn cho địa phương và người dân.
Đánh thức tiềm năng
Để phát huy tối đa tiềm năng, tháo gỡ điểm nghẽn lâu nay, ngày 10/12/2025, Tỉnh ủy Thái Nguyên đã ban hành Đề án số 17 về phát triển du lịch tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2026 - 2030. Đề án nhấn mạnh mục tiêu đột phá “Hai trọng điểm, một trục động lực, một nền tảng”, trong đó “hai trọng điểm” sẽ là phát triển khu du lịch hồ Núi Cốc và hồ Ba Bể trở thành điểm đến đẳng cấp quốc tế.
Khu du lịch hồ Núi Cốc có tiềm năng thu hút những dự án nghỉ dưỡng cao cấp. Ảnh: Flamingo.
Với hồ Núi Cốc, đề án nhấn mạnh yếu tố “động lực”, khu vực này và vùng phụ cận được xác định là trung tâm thu hút đầu tư các sản phẩm du lịch quy mô lớn, có khả năng tạo dòng khách ổn định và doanh thu cao.
Trọng tâm là hoàn thiện quy hoạch chi tiết, đầu tư đồng bộ hạ tầng giao thông, đặc biệt là các tuyến kết nối vùng, đường ven hồ, tạo điều kiện thuận lợi thực hiện các dự án nghỉ dưỡng cao cấp. Hồ Núi Cốc được kỳ vọng trở thành hạt nhân phát triển du lịch dịch vụ, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng dịch vụ, du lịch.
Trong khi đó, hồ Ba Bể được định vị theo hướng phát triển xanh và bền vững. Đề án nhấn mạnh yêu cầu bảo tồn hệ sinh thái, cảnh quan và giá trị văn hóa truyền thống. Các mô hình du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái, homestay gắn với bản làng được khuyến khích phát triển, nhằm tạo sinh kế trực tiếp cho người dân địa phương. Song song với đó, tỉnh Thái Nguyên cũng định hướng thu hút các dự án nghỉ dưỡng, giải trí chất lượng cao hài hòa với thiên nhiên và đời sống cộng đồng dân cư.
Một điểm đáng chú ý trong định hướng chính sách là việc đặt hồ Ba Bể và hồ Núi Cốc trong mối liên kết không gian rộng hơn. Các dự án giao thông kết nối liên tỉnh, liên vùng đã và đang triển khai mở ra khả năng hình thành các tuyến du lịch liên hoàn giữa Thái Nguyên với Tuyên Quang, Cao Bằng và vùng Việt Bắc. Khi đó, hồ Ba Bể và hồ Núi Cốc không chỉ là điểm đến đơn lẻ, mà trở thành nơi hội tụ trong mạng lưới du lịch sinh thái, văn hóa của khu vực.
Hồ Ba Bể là Vườn Di sản ASEAN, Khu Ramsar thứ 3 của Việt Nam. Ảnh: Ngọc Tú.
Việc chọn hai khu du lịch này làm trọng điểm cũng là phép thử cho mô hình phát triển du lịch xanh, du lịch chất lượng cao của Thái Nguyên, khi thành công, đây sẽ là cơ sở thực tiễn để nhân rộng, góp phần hiện thực hóa mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh vào năm 2030.
Hồ Ba Bể và hồ Núi Cốc đang đứng trước giai đoạn phát triển mới, không chỉ là hai thắng cảnh nổi tiếng, hai hồ nước ngọt này đang được trao sứ mệnh chiến lược trong phát triển du lịch của tỉnh. Mục tiêu đã rõ ràng, nguồn lực đã có, vấn đề còn lại là tổ chức thực hiện một cách nhất quán, hài hòa giữa thu hút đầu tư và bảo tồn, giữa tăng trưởng kinh tế và sinh kế cộng đồng. Có như vậy, du lịch mới thực sự trở thành động lực phát triển bền vững cho Thái Nguyên trong tương lai.
Đề án Phát triển du lịch tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2026 - 2030 đặt mục tiêu đến năm 2030, du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh, phát triển theo hướng bền vững, sáng tạo, có sức cạnh tranh cao. Đến năm 2030, đón ít nhất 12 triệu lượt khách, trong đó khách nội địa đạt 11 triệu lượt, khách quốc tế đạt 1 triệu lượt. Tổng thu từ các hoạt động du lịch trên 25.000 tỷ đồng/năm, tạo việc làm cho khoảng 10.000 lao động địa phương.
