Gần 11.000 tỷ đồng vốn đầu tư công không vướng mắc nhưng mới giải ngân 34%
Sáng 5/8, Bộ Nông nghiệp và Môi trường họp trực tuyến với các địa phương, ban quản lý dự án và chủ đầu tư về thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công 6 tháng cuối năm 2025.
Theo báo cáo của Vụ Kế hoạch - Tài chính, trong quý I/2025, Bộ đã phân bổ gần 20.800 tỷ đồng cho các dự án đầu tư công. Ngay sau khi hợp nhất tổ chức bộ máy, Bộ đã có văn bản hướng dẫn ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố và chủ đầu tư triển khai thực hiện các dự án.
Tính đến hết tháng 7/2025, cả nước có 257 dự án đang thi công, trong đó 151 dự án dự kiến hoàn thành trong năm 2025, còn lại 106 dự án chuyển tiếp sang năm 2026.
Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng: 'Không chấp nhận lý do. Giải ngân bằng được 100% vốn đầu tư công'. Ảnh: Bảo Thắng.
Cụ thể ở một số đơn vị phân bổ vốn lớn: Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi được giao kế hoạch vốn hơn 14.400 tỷ đồng cho 226 dự án, đã giải ngân được 35% sau 7 tháng, ước cả năm đạt 91%. Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai triển khai 35 dự án với kế hoạch hơn 2.400 tỷ đồng, hiện đạt hơn 30%, dự kiến cả năm đạt 87%. Cục Thủy sản và Kiểm ngư thực hiện 17 dự án với gần 1.600 tỷ đồng, đã giải ngân 44%, ước đạt 94% kế hoạch cả năm.
Trong tổng số dự án, có 244 dự án được xác định là không vướng mắc với số vốn gần 10.900 tỷ đồng, tuy nhiên tỷ lệ giải ngân mới đạt 34%. Ngược lại, 86 dự án gặp khó khăn về nhiều mặt, với tổng vốn gần 8.700 tỷ đồng, giải ngân đạt khoảng 30%. Vụ Kế hoạch - Tài chính đánh giá, đây là "điểm khó hiểu" bởi tỷ lệ giải ngân của những dự án không vướng mắc chỉ ngang ngửa với phần còn lại.
Phân tích nguyên nhân cho thấy, 35 dự án gặp khó khăn trong giải phóng mặt bằng, 17 dự án vướng về vật liệu, giá cả và điều kiện thi công; 12 dự án gặp trở ngại về thủ tục thanh toán, 12 dự án khác gặp khó về tổ chức quản lý chủ đầu tư...
Để thúc đẩy tiến độ trong 6 tháng cuối năm, Vụ Kế hoạch - Tài chính kiến nghị lập điều chỉnh kế hoạch giải ngân chi tiết, lấy số liệu đến ngày 31/7 làm mốc. Trong đó, ưu tiên đẩy mạnh giải ngân với 244 dự án đang được xác định là không vướng mắc, nhưng hiện mới giải ngân được khoảng 3.700 tỷ đồng.
Một nhóm dự án có tiềm năng đẩy nhanh tiến độ là các dự án khởi công mới. Bộ yêu cầu các đơn vị khẩn trương hoàn thiện phê duyệt để có thể khởi công trong quý IV. Ngoài ra, từ ngày 1/7, việc điều chỉnh kế hoạch trung hạn được thực hiện khá nhanh, mở ra cơ hội điều chỉnh linh hoạt theo tiến độ giải ngân thực tế.
Đáng chú ý, Vụ kiến nghị giao chỉ tiêu giải ngân cụ thể theo tháng và theo số vốn cho từng lãnh đạo đơn vị quản lý chuyên ngành. Đồng thời, yêu cầu các cục chuyên ngành rà soát kỹ từng nhóm dự án, nhận diện rõ khó khăn, xây dựng kịch bản giải ngân riêng cho từng dự án, bảo đảm hoàn thành đúng tiến độ và sử dụng hiệu quả nguồn vốn được giao.
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp: 'Tỷ lệ giải ngân của Bộ cao hơn so với bình quân khối bộ, ngành nhưng thấp hơn trung bình chung cả nước'. Ảnh: Bảo Thắng.
Mâu thuẫn: Dự án lớn vướng ít, dự án nhỏ vướng nhiều
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết, sau 7 tháng đầu năm, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đạt khoảng 30%, thấp hơn mức bình quân cả nước là 42%, nhưng lại cao hơn so với bình quân của khối bộ, ngành là 28%. Tuy vậy, khoảng cách giữa khối lượng vốn đã bố trí và số tiền thực sự giải ngân vẫn còn rất lớn.
Theo ước tính, từ nay đến cuối năm, Bộ có khả năng giải ngân khoảng 85% tổng số vốn được giao. Số còn lại, tương đương khoảng 3.100 tỷ đồng, chưa thể giải ngân trong năm 2025. Trong đó, khoảng 1.000 tỷ đồng là phần vốn dư theo tổng mức đầu tư, có thể điều chuyển cho các dự án khác. Tuy nhiên, còn lại 2.100 tỷ đồng là vốn chưa giải ngân được mà không nằm trong diện điều chỉnh kỹ thuật, đòi hỏi phải làm rõ nguyên nhân và có giải pháp cụ thể để xử lý.
Thứ trưởng Hiệp nhấn mạnh, một phần lớn số vốn chậm giải ngân đến từ các chủ đầu tư nằm tại địa phương, dưới hình thức các ban quản lý dự án thuộc Bộ. Mặc dù nhóm này chỉ chiếm khoảng 15% về số lượng dự án, nhưng lại chiếm tới 40-45% tổng số vốn.
Đáng chú ý, có những dự án có tổng vốn lên tới cả nghìn tỷ đồng, quy mô lớn thường ít gặp vướng mắc, thì các dự án nhỏ lại bị rơi vào trạng thái "bị bỏ quên", rải rác, không được quan tâm đúng mức, dẫn tới tồn đọng vốn.
Thứ trưởng phân loại các dự án thành 2 nhóm chính. Một là nhóm dự án không vướng mắc nhưng giải ngân thấp. Đây là nhóm cần xem xét lại quy trình tổ chức, thanh toán và giám sát. Hai là nhóm vướng mắc thực sự về mặt bằng, thủ tục, nhân lực hoặc điều kiện thi công.
Từ thực tiễn các địa phương, nhiều vướng mắc đã được nêu cụ thể. Tỉnh Phú Thọ cho biết, hồ Ngòi Giành được báo cáo là không vướng mắc về thủ tục hay mặt bằng, nhưng tỷ lệ giải ngân vẫn dưới 20%. Nguyên nhân chính là chậm thanh toán chi phí thi công, khiến nhà thầu không đủ lực đẩy tiến độ.
Tại Thanh Hóa, dự kiến đến hết năm đạt khoảng 60% kế hoạch giải ngân. Địa phương nêu khó khăn nằm ở việc giá đất tăng mạnh, khiến tiến độ bị ảnh hưởng.
Trong khi đó, tỉnh Cao Bằng cho biết, nhiều dự án tại khu vực Lục Khu hiện mới chỉ giải ngân khoảng 3%, nguyên nhân chủ yếu do thời tiết không thuận lợi kéo dài, ảnh hưởng tới việc triển khai thi công. Tại Đắk Lắk, Ban Quản lý Dự án cho rằng khó khăn lớn nhất là thiếu nhân sự, khiến các dự án như hồ Krông Pách Thượng và Ea H’Leo bị chậm xử lý hồ sơ và quá trình theo sát nhà thầu bị chậm.
Còn tại Nghệ An, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh cũng ghi nhận tiến độ giải ngân chưa như kỳ vọng, dù các hạng mục lớn đang được đôn đốc.
Về phía Bộ, các ban quản lý dự án đang trong quá trình kiện toàn tổ chức sau khi sáp nhập từ 10 ban về 3 đầu mối chính, chia 3 khu vực Bắc, Trung, Nam. Do đang trong quá trình kiện toàn, tiến độ giải ngân chưa thực sự được cải thiện. Tình hình này được kỳ vọng sẽ tiến triển trong những tháng cuối năm.
Đại diện Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi nêu khó khăn về nguồn nước mặt. Ảnh: Bảo Thắng.
Nguồn nước mặt - Điểm nghẽn trong giải ngân công trình thủy lợi
Là đơn vị được giao khối lượng vốn đầu tư công lớn nhất của ngành nông nghiệp và môi trường, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi cho biết, nhiều dự án đang gặp vướng mắc từ chính khâu xin cấp phép khai thác và sử dụng nguồn nước mặt.
Theo đại diện Cục, hiện nay đa số công trình do các Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng thủy lợi tại địa phương trực tiếp làm chủ đầu tư. Trong khi đó, cơ quan Trung ương lại khó giám sát, đôn đốc sát sao từng dự án. Tình trạng phổ biến là các địa phương mạnh tay cam kết đầu năm để kéo vốn về, nhưng trong quá trình triển khai, tiến độ giải ngân lại chậm, không đạt như kỳ vọng.
Một trong những nút thắt được chỉ ra là thủ tục cấp phép khai thác nước mặt, điều kiện tiên quyết đối với nhiều dự án nạo vét, cải tạo kênh mương quy mô lớn, đặc biệt tại khu vực ĐBSCL.
Theo quy định của Luật Tài nguyên nước, nếu công trình có khả năng ảnh hưởng đến dòng chảy hoặc môi trường, chủ đầu tư bắt buộc phải lập hồ sơ xin phép khai thác, bao gồm nhiều thành phần kỹ thuật phức tạp như báo cáo hiện trạng nguồn nước, đánh giá tác động môi trường, phương án khai thác - điều tiết. Việc này thường mất nhiều thời gian do phải qua nhiều vòng thẩm định, lấy ý kiến liên ngành.
Không chỉ vướng ở thủ tục, nhiều dự án còn gặp xung đột lợi ích trong sử dụng nguồn nước mặt. Đại diện Cục phân tích, nguồn nước hiện có giới hạn nhưng lại phải đáp ứng nhiều mục tiêu cùng lúc, từ tưới tiêu nông nghiệp, cấp nước sinh hoạt, công nghiệp, nuôi trồng thủy sản, đến duy trì dòng chảy sinh thái. Khi có dự án mới hoặc cải tạo công trình hiện hữu, nhu cầu lấy nước có thể tăng, gây lo ngại cho các đối tượng đang sử dụng nguồn nước sẵn có, dẫn đến phản ứng hoặc tranh chấp lợi ích.
"Muốn tháo gỡ, cần điều hòa lợi ích sử dụng và có ý kiến thống nhất từ cộng đồng dân cư, doanh nghiệp, chính quyền địa phương, nhưng đây lại là bước khó và mất thời gian nếu không có cơ chế phối hợp rõ ràng", vị này nói.
Ngoài thủ tục về nước mặt, nhiều dự án còn phải hoàn tất hồ sơ chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, đặc biệt với những công trình nằm xen cài vào khu vực rừng phòng hộ hoặc rừng sản xuất. Quy trình này cũng kéo dài vì phải xin ý kiến từ nhiều cấp ngành, dẫn đến chậm khởi công hoặc chậm giải ngân giai đoạn đầu.
Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai phát biểu. Ảnh: Bảo Thắng.
Từ 2026, lập kế hoạch phải sát thực tế
Phát biểu chỉ đạo, Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định, đầu tư công là một trong những động lực quan trọng cho tăng trưởng, góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng GDP 8,3-8,5% trong năm nay. “Dù khó khăn gì, nhưng mục tiêu của Chính phủ không thay đổi, nên phải khắc phục, không chấp nhận lý do”, Quyền Bộ trưởng nhấn mạnh.
Theo lãnh đạo Bộ, việc giải ngân sớm không chỉ giúp đẩy nhanh tiến độ xây dựng, phát huy hiệu quả các công trình hạ tầng, mà còn mở ra khả năng điều chuyển vốn cho những dự án cấp thiết khác, tránh lãng phí. Do đó, các địa phương chưa đạt tỷ lệ giải ngân theo yêu cầu sẽ nhận được văn bản nhắc nhở chính thức. "Có thể xem xét gửi văn bản đến cả Bí thư Tỉnh ủy, vì nếu giải ngân tốt, hạ tầng hoàn thiện nhanh thì chính địa phương là bên hưởng lợi", ông nói.
Liên quan đến tình trạng giải ngân chậm ở một số nơi, Quyền Bộ trưởng cho biết thời gian qua có hiện tượng một số địa phương bị sáp nhập đơn vị hành chính, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện kế hoạch vốn. Tuy nhiên, ông khẳng định tinh thần xuyên suốt là không nể nang, không trì hoãn.
Ông giao Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp tiếp tục theo sát công tác giải ngân đầu tư công, yêu cầu các đơn vị trực thuộc thuộc Bộ chủ động phối hợp. Đồng thời, Bộ cũng cam kết bố trí ổn thỏa vị trí việc làm cho 10 Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thuỷ lợi, bảo đảm bộ máy vận hành thông suốt sau sáp nhập, góp phần giúp các dự án được triển khai hiệu quả.
Về giải pháp cụ thể, người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường nêu một số nhóm nhiệm vụ trọng tâm. Trước hết, với các dự án chưa nhận được sự quan tâm đúng mức từ cấp tỉnh, Bộ sẽ gửi công văn tới UBND tỉnh, thậm chí Văn phòng Tỉnh ủy đề nghị tăng cường chỉ đạo, tháo gỡ vướng mắc.
Trong dài hạn, Bộ sẽ xây dựng kế hoạch trung hạn 2026-2030, gắn với kế hoạch đầu tư công giai đoạn mới, trên tinh thần “ngay từ khâu lập kế hoạch cũng phải sát thực tế”.
“Phải tránh tình trạng được duyệt vốn cao hơn khả năng thực hiện, hoặc dự toán chưa chính xác dẫn đến vốn dư do áp dụng đơn giá, định mức không phù hợp”, Quyền Bộ trưởng lưu ý. Ông cũng yêu cầu Vụ Kế hoạch - Tài chính phối hợp chặt chẽ với các cục, vụ, ban quản lý dự án để xây dựng kế hoạch khả thi và đúng tiến độ.
Bên cạnh đó, ông nhấn mạnh sự cần thiết của hệ thống dữ liệu và cơ chế giám sát minh bạch. Việc theo dõi trách nhiệm của từng chủ đầu tư, từng địa phương sẽ giúp Bộ đánh giá chính xác năng lực và mức độ hoàn thành. "Tỉnh nào thiếu trách nhiệm, chủ đầu tư nào không đủ năng lực thì không giao nhiệm vụ nữa", ông nói.
Trong bối cảnh Chính phủ đặt mục tiêu giải ngân tối đa (100%) để thúc đẩy tăng trưởng, Quyền Bộ trưởng yêu cầu toàn ngành coi đây là nhiệm vụ ưu tiên, không để vốn nằm chờ do vướng mắc thủ tục hoặc thiếu phối hợp. “Nếu làm quyết liệt và đúng cách, chúng ta có thể biến đầu tư công thành động lực thực chất cho nền kinh tế”, ông nói.
