An toàn hồ đập, nhiệm vụ cấp bách

Ngày 26/3, tại Hà Tĩnh, Bộ NN- PTNT phối hợp với UBND tỉnh Hà Tĩnh tổ chức hội nghị tăng cường công tác quản lý đảm bảo an toàn hồ chứa nước ở Bắc Trung Bộ do Thứ trưởng Hoàng Văn Thắng chủ trì.

Theo Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN-PTNT), cả nước có gần 7.000 hồ chứa nước, thủy điện với tổng dung tích trữ khoảng 11 tỷ m3 nước, trong đó 560 hồ chứa lớn. Nhiều công trình đang xuống cấp nghiêm trọng, là mối hiểm họa lớn nếu không được quản lý, bảo vệ an toàn.

Các tỉnh Bắc Trung Bộ có rất nhiều hồ chứa phải chịu tác động lớn của mưa lũ lại như Thanh Hóa 610 hồ, Nghệ An 625 hồ, Hà Tĩnh 345 hồ… hầu hết đều được đắp đất thủ công từ thế kỷ trước có dấu hiệu mất an toàn.

Giai đoạn 1960 - 1975, Nhà nước đã đầu tư xây dựng nhiều hồ chứa có dung tích từ 10 - 50 triệu m3 nhưng chủ yếu là đập đất như hồ Thượng Tuy (Hà Tĩnh), Rào Nan, Cẩm Ly (Quảng Bình)… Từ 1975 - 2000, hàng loạt hồ nước lớn được đầu tư xây dựng như Kẻ Gỗ (Hà Tĩnh), Sông Mực (Thanh Hóa)…

Do thời gian sử dụng đã quá lâu, khí hậu ngày một khắc nghiệt, cứ mùa mưa lũ đến một số hồ đập bị vỡ. Từ 2009 - 2012, Hà Tĩnh xảy sự cố vỡ đập Z20, Khe Mơ, Khe Làng... Hiện tại khu vực Bắc Trung bộ có 79 hồ bị hư hại nặng cần được sửa chữa cấp bách.

Từ 2000 đến nay, một số hồ chứa quy mô lớn được xây dựng bằng nguồn vốn Chính phủ như Cửa Đạt (Thanh Hóa), Tả Trạch (TT - Huế), Đá Hàn (Hà Tĩnh), Rào Đá, Thác Chuối (Quảng Bình)… Các hồ đều có khối lượng nước khổng lồ treo ở độ dốc cao... nếu không bảo vệ an toàn thì hậu quả khôn lường sẽ xảy ra.

Nhiều ý kiến trong hội nghị cho rằng, hầu hết công tác quản lý hồ đập còn bất cập bởi đội ngũ quản lý trực tiếp chưa được đào tạo bài bản, trang thiết bị chưa được đầu tư đồng bộ... Bài học đau lòng từ việc xả lũ hồ Vực Mấu, Nghệ An năm 2013 do thông tin từ khí tượng thủy văn cộng với năng lực quản lý công trình yếu kém dẫn đến xả lũ phía hạ du gây thiệt hại lớn ở 12 xã.

Theo PGĐ Sở NN-PTNT Nghệ An Nguyễn Văn Đệ: Nghệ An có 662 hồ đập chiếm 10% số hồ đập của cả nước, trong đó 8 hồ chứa lớn được đầu tư khá quy mô có thể tạm gọi là an toàn, số còn lại thì xuống cấp nghiêm trọng. Tỉnh cần khoảng 500 tỷ đồng để đầu tư nâng cấp sửa chữa, gia cố nhằm đối phó với mùa mưa bão tới.

GĐ Sở NN-PTNT Quảng Bình Phạm Văn Khoa cho biết, Quảng Bình có 145 hồ chứa, trong đó 10 hồ chứa trên 10 triệu m3 nước. Mặc dù đã được sự quan tâm đầu tư của Nhà nước và các tổ chức phi chính phủ nhưng nhiều hồ đập vẫn có nguy cơ mất an toàn. Quảng Bình nhiều vùng đất cát, thân đập đều được đắp bằng cát, năm nào cũng xảy ra vỡ đập gây thiệt hại lớn. Tỉnh cần có kinh phí để kịp thời nâng cấp sửa chữa.

Còn GĐ Sở NN-PTNT Quảng Trị Nguyễn Văn Bài cho rằng, công tác quản lý hồ đập còn bất cập, ngay cả bây giờ cơ quan được giao nhiệm vụ quản lý hồ đập mà chưa có hồ sơ pháp lý, khi có sự cố xảy ra không biết dựa vào cơ sở nào để xử lý. Xả lũ trên thượng nguồn thì động đến rừng của xã, của huyện, xả xuống hạ du thì động đến đến đất của dân cư. Nhiều phen cơ quan quản lý bó tay.

Cũng theo ông Bài, toàn bộ hệ thống xả lũ, cấp nước cho hạ du đều đã bị hư hại, không biết chuyện gì sau này sẽ xảy ra nếu chưa có biện pháp kịp thời xử lý. PGĐ Sở NN-PTNT Hà Tĩnh Phạm Đăng Nhật cho biết, Hà Tĩnh hiện còn có 289 hồ chưa được kiểm định an toàn theo quy định, 24 hồ cần được đầu tư cấp bách...

Trong hội nghị, cũng có nhiều ý kiến cho rằng để tăng cường quản lý đảm bảo an toàn hồ chứa thì công tác đào tạo phải được đặt lên hàng đầu bởi cán bộ quản lý điều hành chưa được trang bị kiến thức.

Khi thời tiết, khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp cần có các hệ thống quy chuẩn khí tượng quan trắc, các hệ thống đo lượng mưa, mức nước cộng với áp lực chịu đựng thân đập. Việc xả lũ hạ du là vấn đề bức bách nhất hiện nay đối với các hồ đập trong khu vực bởi thượng nguồn mưa lớn nước đổ về rất nhanh nếu không có dự báo trước.