Vùng cao đổi thay từ ‘cây xóa nghèo’

Đổi đời từ cây chuối

Một ngày mới bắt đầu như bao ngày, từ sớm tinh mơ, ông Lê Năng Thọ (xã A Lưới 2, TP Huế) đã thức dậy, ra nương rẫy chăm sóc 3 hecta chuối già lùn, loại cây trồng mà ông gọi là “cứu tinh” của gia đình mình.

Ông Thọ kể rằng, trước đây gia đình trồng khoai, sắn, keo tràm… nhưng năm được năm mất, không đủ ăn, lo cho con cái học hành, cuộc sống nghèo khó.

Bước ngoặt đến khi khoảng 5 năm trước ông được tham gia lớp tập huấn trực tuyến do Hội Nông dân TP Huế phối hợp với UBND xã tổ chức, hướng dẫn người dân chuyển đổi cây trồng theo hướng bền vững, tìm đầu ra qua sàn thương mại điện tử.

“Lúc đầu tôi không rành điện thoại thông minh, nhưng được hướng dẫn cách xem video kỹ thuật trồng chuối trên mạng và cách tham gia nhóm zalo của Hội Nông dân xã, Hợp tác xã để trao đổi kinh nghiệm. Nhờ đó, tôi học được cách bón phân hữu cơ, phòng bệnh cho cây. Bà con ai cũng nói vui: “Biết dùng điện thoại là biết cách làm giàu”, ông Thọ cười chia sẻ.

Nhờ áp dụng đúng kỹ thuật, 3 hecta chuối của gia đình ông cho năng suất cao, ổn định, thu nhập mỗi năm gần 200 triệu đồng. Gia đình ông chính thức thoát nghèo, con cái được học hành đầy đủ.

“Thật sự cây chuối đã giúp đời sống gia đình thay đổi hoàn toàn. So với các loại cây khác, trồng chuối già lùn có chi phí đầu tư ban đầu và độ rủi ro thấp, cây lại dễ trồng, ít công chăm bón, cho năng suất cao”, ông Thọ chia sẻ.

Miền núi A Lưới giáp nước bạn Lào, có hơn 80% là đồng bào dân tộc thiểu số, cuộc sống khó khăn, hộ nghèo và cận nghèo còn nhiều. Không chỉ đơn thuần là nguồn thu nhập, cây chuối ở A Lưới còn đang mang theo khát vọng vươn lên thoát nghèo của người dân. Với năng suất đạt bình quân khoảng 14 tấn/hecta, nếu chăm sóc đúng quy trình thì năng suất gấp đôi (28 tấn/hecta), mỗi hecta chuối già lùn cho thu nhập từ 60 - 70 triệu đồng. Nhờ trồng chuối theo hướng hữu cơ và VietGAP, đời sống bà con đã và đang đổi thay, nhiều hộ đã có điều kiện sửa nhà, mua xe, cho con cái đi học đầy đủ. Bà con cho biết, chính chuối già lùn là “cây xóa nghèo”.

Anh Nguyễn Hải Teo (xã A Lưới 2, trước đây là xã Quảng Nhâm) có 1,5 hecta chuối già lùn. Anh Teo kể rằng, từ năm 2018, qua tìm hiểu và biết được giống chuối già lùn thích hợp với khí hậu, thổ nhưỡng vùng đất A Lưới, anh đã mạnh dạn vay vốn mua giống chuối, chuyển đổi đất trồng keo sang làm vườn để trồng loại chuối này. Áp dụng các biện pháp khoa học kỹ thuật, bón phân hữu cơ và mô hình VietGAP nên chỉ sau chưa đầy một năm, vườn chuối của gia đình anh đã cho thu hoạch với trái to, đều, giá bán cao.

“Từ vụ chuối đầu tiên, tôi và gia đình mở rộng trồng thêm hàng trăm gốc chuối già lùn. Đến nay, vườn chuối của nhà mỗi mùa cho thu hoạch lãi hơn 100 triệu đồng, góp phần tăng thu nhập, không còn nghèo, ổn định cuộc sống”, anh Teo tâm sự.

Theo chia sẻ của bà con địa phương, do tập quán canh tác truyền thống của đồng bào vùng cao, chuối già lùn chủ yếu được trồng theo phương pháp tự nhiên, ít sử dụng phân bón hóa học. Quy trình chăm sóc cây chuối cũng tương đối đơn giản. Khi cây còn nhỏ, người trồng sẽ tiến hành cắt tỉa để giữ lại một thân chính phát triển. Sau đó, cây được bón phân chuồng để tạo điều kiện sinh trưởng tốt. Trong suốt quá trình phát triển và ra trái, người dân chỉ bón thêm một lượng nhỏ phân bón nếu cần thiết.

Phát triển, nâng tầm "cây xóa nghèo"

Mỗi lần trở lại vùng cao A Lưới, những vườn chuối già lùn rộng lớn lại hiện ra, phủ khắp các thôn, bản. Dạo bước qua những khu vườn trĩu quả, người dân tâm sự rằng, những vùng đất cằn cỗi ở quê hương đang dần thay đổi, bởi cách đây nhiều năm về trước, nhiều vùng còn hoang hóa, cây trồng không chịu được thời tiết khắc nghiệt. Ấy vậy mà giờ đây, giấc mơ thoát nghèo dần thành hiện thực bắt đầu từ những buồng chuối xanh mướt.

Nhờ được giới thiệu, chúng tôi tìm đến HTX Nông sản an toàn A Lưới để hỏi về việc liên kết trồng và chế biến các sản phẩm từ giống chuối lùn bản địa. Thời gian qua, ngoài tiêu thụ chuối chín, từ sự mày mò tìm hiểu, sáng tạo và liên kết, HTX Nông sản an toàn A Lưới đã tạo các sản phẩm đa dạng từ chuối già lùn, như chuối sấy dẻo, bánh mì chuối xanh sấy giòn, sợi mì bột chuối xanh…

Bà Hồ Thị Nga - Giám đốc HTX cho biết, chuối già lùn khi chín dẻo, ngọt dịu, rất thơm và luôn được thị trường đón nhận. Tuy nhiên, khi chuối chín thì thời gian sử dụng khá ngắn nên nếu sản phẩm thu hoạch về bán không được, tồn đọng thì sẽ gây khó khăn, thất thoát cho bà con và thành viên HTX. Vì vậy, ngoài tăng cường làm chuối sấy dẻo, HTX này đã liên kết với một công ty về nông sản sạch ở trung tâm TP Huế để sản xuất những sản phẩm có thể tiêu thụ, sử dụng lâu dài, vừa tăng giá trị sản phẩm và thu nhập cho người dân.

“Chúng tôi chịu trách nhiệm thu mua chuối xanh từ bà con, sau đó giao cho đơn vị liên kết để chế biến ra những sản phẩm mới, đảm bảo an toàn. Năm 2023, thời gian đầu ra mắt các sản phẩm, để thị trường đón nhận cũng rất khó khăn, bởi giá thành khá cao, mặt hàng khá mới lạ với người tiêu dùng. Nhưng với hàm lượng dinh dưỡng cao, là sản phẩm sạch, an toàn nên các sản phẩm mới cũng dần chinh phục được thị trường. Hiện, ngoài bán lẻ thì các sản phẩm đã tìm được nhiều mối sỉ, đến được với nhiều nhà hàng, trường học”, chị Nga nói.    

Theo thống kê, diện tích chuối già lùn được bà con nông dân canh tác ở khu vực A Lưới khoảng 116,4 hecta. Nhờ hiệu quả kinh tế rõ rệt, chuối già lùn A Lưới đã được Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm thủy sản TP Huế cấp giấy chứng nhận an toàn. Đặc biệt, chuối già lùn đã được công nhận là sản phẩm OCOP.

Ông Phan Duy Khanh, Chủ tịch UBND xã A Lưới 2 cho biết: “Chúng tôi xác định, muốn người dân thoát nghèo bền vững thì phải giúp họ có thông tin biết tìm hiểu, biết học hỏi. Xã đã lắp đặt hệ thống loa thông minh tại các thôn, thường xuyên phát thông tin về kỹ thuật trồng chuối, giá nông sản, mô hình hiệu quả, đồng thời có kế hoạch tổ chức tập huấn kỹ năng sử dụng điện thoại thông minh, mạng xã hội cho bà con dân tộc thiểu số”.

Nhờ vậy, nhiều hộ dân đã thay đổi tư duy: từ sản xuất manh mún sang sản xuất theo chuỗi, từ chờ thương lái đến tận nơi sang tự quảng bá, tìm khách hàng qua kênh trực tuyến. Thậm chí, một số hộ trẻ còn lập fanpage riêng để bán sản phẩm sạch của gia đình.

Hiện toàn xã A Lưới 2 có hơn 100 hecta chuối già lùn, trong đó trên 60% hộ tham gia sản xuất tiêu thụ qua nền tảng số. Thu nhập bình quân đạt 65–70 triệu đồng/người/năm. Sản phẩm “Chuối già lùn A Lưới” đã được chứng nhận an toàn, đạt chuẩn OCOP và đang trong quá trình xây dựng thương hiệu số hóa. Hiện người dân trên địa bàn trồng 76 hecta chuối, tập trung ở khu vực Quảng Nhâm, Hồng Bắc và A Ngo.

“Chúng tôi thấy rằng bà con đều rất vui với việc trồng chuối vì giúp họ phát triển kinh tế vườn, nâng cao thu nhập, từ đó thoát nghèo bền vững. Sắp tới xã sẽ thông tin, tuyên truyền đến bà con lợi ích kinh tế của cây chuối và sẽ tăng diện tích trồng chuối với diện tích khoảng 50-100 hecta tập trung, áp dụng đúng quy trình kỹ thuật, đảm bảo năng suất và chất lượng. Ngoài ra, sẽ đang xúc tiến kêu gọi đầu tư vào việc xây dựng nhà máy chế biến và tiêu thụ sản phẩm từ cây chuối trên địa bàn. Từ đó gắn sản xuất nông nghiệp với chế biến, mở rộng đầu ra bền vững cho nông sản, tạo việc làm, giúp người dân vùng cao vốn còn nghèo vươn lên làm giàu từ chính sản phẩm nông nghiệp của quê hương”, ông Khanh nói.

Có thể khẳng định, những sườn đồi từng khô cằn ở vùng đất A Lưới đã được phủ kín bằng những vườn chuối già lùn xanh mướt. Từng buồng chuối sai trĩu quả không chỉ mang lại thu nhập ổn định, giúp bà con thoát nghèo mà còn mở ra hướng đi mới cho ngành nông nghiệp địa phương. A Lưới đã dần đổi thay, đổi thay từ những mô hình trồng trọt hiệu quả. Hi vọng người dân sẽ tiếp tục gắn bó với cây chuối già lùn, vươn lên làm giàu trên chính quê hương.