Mục tiêu 3.050 ha dừa vùng đông Gia Lai
Hiện trên địa bàn thị xã Hoài Nhơn (tỉnh Bình Định cũ), nay là các phường Bồng Sơn, Hoài Nhơn, Tam Quan, Hoài Nhơn Đông, Hoài Nhơn Tây, Hoài Nhơn Nam và phường Hoài Nhơn Bắc (Gia Lai) có tổng diện tích dừa 2.850 ha, chiếm hơn 30% diện tích trồng dừa toàn vùng phía đông Gia Lai.
Đây là vùng đất được mệnh danh là “thủ phủ dừa”, thể hiện qua câu ca dao “Công đâu công uổng, công thừa/ Công đâu gánh nước tưới dừa Tam Quan”. Dừa không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cho người dân địa phương mà hình ảnh cây dừa còn gắn liền với đời sống nông thôn. Người dân ở đây trồng dừa xen kẽ trong vườn nhà, góp phần tạo nên vẻ đẹp đặc trưng của xứ dừa.
Dừa là cây trồng truyền thống của người dân Hoài Nhơn. Ảnh: V.Đ.T.
Cuối năm 2024, UBND thị xã Hoài Nhơn (cũ) đã ban hành kế hoạch bảo tồn và phát triển cây dừa giai đoạn 2025 - 2030 với mục tiêu nâng cao giá trị cây dừa, phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững và bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của địa phương.
Theo ông Nguyễn Chí Công, nguyên Phó Chủ tịch UBND thị xã Hoài Nhơn (cũ), người dân địa phương không bỏ thứ gì từ cây dừa. Cơm dừa ta già được chế biến dầu dừa, kẹo dừa, bánh tráng nước dừa, bánh dừa nướng…, dừa Xiêm lấy nước uống giải khát, lá dừa làm mái lợp nhà, cọng lá dừa được làm chổi quét sân, vỏ dừa làm cước chỉ xơ dừa, mụn xơ dừa làm phân bón hữu cơ, giá thể trồng cây…
“Hoài Nhơn hiện có 100 ha dừa đã được chứng nhận hữu cơ và được HTX Nông nghiệp Ngọc An thu mua với giá ổn định. Xứ dừa Hoài Nhơn hiện còn 1.000 cây dừa uống nước tại phường Hoài Nhơn Đông đang được hoàn thiện hồ sơ cấp chứng nhận hữu cơ”, ông Nguyễn Chí Công cho hay.
Để bảo tồn và phát triển cây dừa, những năm qua, các phường Bồng Sơn, Hoài Nhơn, Tam Quan, Hoài Nhơn Đông, Hoài Nhơn Tây, Hoài Nhơn Nam và phường Hoài Nhơn Bắc (Gia Lai) đã triển khai nhiều giải pháp cải tạo vườn tạp, thâm canh cây dừa, xây dựng các mô hình sản xuất hữu cơ, VietGAP. Ngoài ra, ngành chức năng các địa phương còn áp dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh, đặc biệt đối với bọ cánh cứng, sâu đầu đen gây hại dừa.
Vườn dừa Xiêm xanh trồng ven biển của ông Lê Xuân Bá ở thôn Tăng Long 2, xã Tam Quan Bắc, thị xã Hoài Nhơn cũ (nay là phường Hoài Nhơn Bắc, Gia Lai) cho thu nhập cao, ổn định. Ảnh: V.Đ.T.
Xứ dừa Hoài Nhơn đặc biệt quan tâm đến phát triển các mô hình vườn dừa chế biến, phát triển du lịch sinh thái gắn với cây dừa. Đến năm 2030, Hoài Nhơn đặt mục tiêu mở rộng diện tích trồng dừa lên 3.050 ha, trong đó có 2.537 ha dừa chế biến và 513 ha dừa uống nước, đồng thời bảo tồn các vườn dừa đặc trưng gắn với phát triển du lịch.
Phủ kín dừa các vùng ven biển
Cuối năm 2024, Thị ủy Hoài Nhơn (tỉnh Bình Định cũ) cho chủ trương trồng dừa ven biển trên địa bàn. Theo đó, chính quyền địa phương phối hợp với các hội đoàn thể xây dựng kế hoạch trồng dừa dọc bờ biển nhằm tạo cảnh quan dọc ven biển, cải thiện môi trường sinh thái, góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa, nét đẹp xứ dừa Hoài Nhơn, đồng thời thúc đẩy phát triển thương mại, dịch vụ, du lịch vùng ven biển, hình thành rừng dừa chắn gió bảo vệ khu dân cư, ứng phó biến đổi khí hậu.
Theo chủ trương, 6 xã phường ven biển trên địa bàn thị xã Hoài Nhơn (cũ) tham gia trồng dừa ven biển gồm Tam Quan Bắc, Tam Quan Nam, Hoài Thanh, Hoài Hương, Hoài Mỹ và Hoài Hải, thời gian thực hiện từ tháng 11/2024 đến tháng 3/2025.
Để thực hiện chủ trương này, các địa phương nói trên đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cán bộ, đảng viên và người dân về mục đích, ý nghĩa của việc trồng, chăm sóc cây dừa nhằm tạo cảnh quan, bảo vệ khu dân cư dọc bờ biển. Chính quyền Hoài Nhơn triển khai trồng gần 15 ha với số lượng gần 5.900 cây dừa tại 22 điểm thuộc 6 xã, phường ven biển.
Những năm qua, thị xã Hoài Nhơn (cũ) đã triển khai nhiều giải pháp thâm canh cây dừa. Ảnh: V.Đ.T.
Trong tháng 10/2024, Hoài Nhơn đã thực hiện trồng được 266 cây dừa trên diện tích 0,76 ha tại vùng ranh giới giữa 2 phường Tam Quan Bắc và Tam Quan Nam (cũ), diện tích 14,06 ha còn lại được phường Tam Quan Bắc trồng 0,81 ha với 324 cây, phường Tam Quan Nam 2,14 ha với 856 cây, phường Hoài Thanh 0,41 ha với 164 cây, phường Hoài Hương 2,2 ha với 880 cây, xã Hoài Mỹ 1 ha với 400 cây và xã Hoài Hải 7,5 ha với 3.000 cây.
“Các địa phương tổ chức những 'Ngày chủ nhật xanh' ra quân thực hiện trồng dừa ven biển. Chính quyền 6 xã, phường ven biển của thị xã Hoài Nhơn và Ban Quản lý Rừng phòng hộ Hoài Nhơn phối hợp với các hội đoàn thể trên địa bàn huy động nguồn cây giống để thực hiện. Một cái khó hiện nay là những diện tích dừa mới trồng thiếu nước ngọt để tưới trong mùa nắng hạn”, ông Nguyễn Chí Công, nguyên Phó Chủ tịch UBND thị xã Hoài Nhơn chia sẻ.
Hoài Nhơn có giống dừa Xiêm xanh Tam Quan được các nhà khoa học của Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ đánh giá là giống đầy tiềm năng đối với vùng đất Nam Trung Bộ.
Minh chứng là ở thôn Tăng Long 2, xã Tam Quan Bắc (thị xã Hoài Nhơn cũ) có vườn dừa Xiêm xanh của ông Lê Xuân Bá (sinh năm 1957) cho khai thác đã nhiều năm, mang lại hiệu quả kinh tế rất cao. Vườn dừa 1 ha với 150 cây dừa Xiêm xanh của ông Bá mỗi tháng thu quả một lần, mỗi lần thu hoạch khoảng 600 quả, với giá bán sỉ tại vườn bình quân 15.000đ/quả, mỗi tháng ông có thu nhập khoảng 9 triệu đồng.
Dừa Xiêm là cây ăn quả duy nhất có thể sinh trưởng, phát triển tốt trong điều kiện đất cát, cát xám bạc màu vùng Duyên hải Nam Trung Bộ. Ảnh: V.Đ.T.
“Dừa Xiêm trồng trên đất cát ven biển cho nước có vị ngọt pha chút mặn rất độc đáo, ai uống cũng phải khen”, ông Bá cho hay.
Ông Nguyễn Chí Công, nguyên Phó Chủ tịch UBND thị xã Hoài Nhơn cho biết thêm: Dừa Xiêm xanh Tam Quan là giống dừa lấy nước đã được nhiều chuyên gia đánh giá cao về chất lượng. Đặc biệt vào tháng 10/2023, xứ dừa Hoài Nhơn có dịp tiếp đón các chuyên gia quốc tế, sau khi uống nước dừa Xiêm xanh Tam Quan, các chuyên gia khẳng định đây là giống dừa lấy nước ngon nhất Việt Nam.
“Đây là cơ hội lớn để địa phương phát triển thương hiệu dừa Hoài Nhơn, mở đường xuất khẩu. Cây dừa ở Hoài Nhơn có nhiều lợi thế về chất lượng, sản phẩm chế biến từ dừa cũng rất đa dạng, phong phú. Xứ dừa Hoài Nhơn đang nỗ lực xây dựng các chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ sản phẩm từ dừa, phát triển các sản phẩm OCOP, đồng thời tìm thị trường xuất khẩu”, ông Nguyễn Chí Công chia sẻ.
“Dừa là cây trồng đa mục đích, vừa cung cấp nguyên liệu phục vụ công nghiệp chế biến dầu và sản xuất các mặt hàng thủ công mỹ nghệ, vừa có vai trò phòng hộ, chống bão lũ tại các vùng nông thôn ven biển, ven sông suối. Dừa Xiêm cũng cây ăn quả duy nhất có thể sinh trưởng, phát triển tốt trong điều kiện đất cát, cát xám bạc màu vùng Duyên hải Nam Trung Bộ”, TS Vũ Văn Khuê, Phó Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ chia sẻ.
