Ngày 14/12/2025, trong không gian trầm mặc của Bảo tàng Hà Nội, thơ ca không chỉ được đọc lên, mà được lắng nghe như một dòng chảy. Cuộc thi thơ Làng Chùa lần thứ ba khép lại bằng lễ trao giải ấm áp, nơi 40 tác giả được xướng tên, trong đó có 9 gương mặt đến từ nhiều quốc gia trên thế giới - những người mang theo tiếng nói thơ ca vì hòa bình, vì con người, vì ký ức chung của nhân loại.
Trong không gian trầm mặc của Bảo tàng Hà Nội, thơ ca không chỉ được đọc lên, mà được lắng nghe như một dòng chảy. Ảnh: Chu Minh Khôi.
Phát biểu tại buổi lễ, Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, người con của Làng Chùa nhắc lại một hành trình dài hơn bốn thập niên của Hội thơ Làng Chùa, ra đời từ năm 1982. Một “hiện tượng” văn hóa lặng lẽ mà bền bỉ, nơi thơ không thuộc riêng ai, không dành riêng cho những người cầm bút chuyên nghiệp, mà là tiếng nói chung của mọi thế hệ. Ở đó, thơ được làm ra như cách người ta thở, người ta nhớ, người ta yêu.
Từ năm 2007, khi cuộc thi thơ đầu tiên được Làng Chùa tổ chức với mong muốn kết nối những người con của làng viết về gia đình, quê hương, “Thơ ca và Nguồn cội” đã trở thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt ba mùa thi. Mỗi mùa, sợi chỉ ấy lại được dệt thêm bằng những giọng nói khác nhau, những ký ức khác nhau, nhưng đều gặp nhau ở tình yêu dành cho mảnh đất đã nuôi dưỡng con người.
“Bởi ai cũng có nhu cầu bày tỏ tình yêu với nơi mình sinh ra và với nền văn hóa của chính mình”, Nguyễn Quang Thiều nói. Và quả thật, mỗi chùm thơ dự thi như một mảnh đời mở ra: có làng quê thân thuộc, có miền đất xa xôi, có nỗi nhớ dịu dàng, có vết thương thời đại. Tất cả hòa vào nhau, tạo nên một bản hợp xướng của đời sống thế gian, vừa đẹp đẽ, vừa thiêng liêng.
Ông Ngô Mạnh Cường (Chủ tịch Hội thơ Làng Chùa, Trưởng Ban tổ chức cuộc thi) phát biểu. Ảnh: BTC.
Ông Ngô Mạnh Cường - Chủ tịch Hội thơ Làng Chùa, Trưởng Ban tổ chức ví mỗi người làm thơ như một người gieo hạt. Những hạt giống tâm hồn được gieo xuống cánh đồng đời sống, để rồi sau mỗi mùa thi, Làng Chùa lại “gặt được một mùa nhân ái”. Với phương châm “lấy đức làm gốc, lấy thơ truyền đức”, cuộc thi không chỉ tìm kiếm cái hay của câu chữ, mà tin vào sức hàn gắn của thơ, vào khả năng gìn giữ đạo làm người và kết nối những quê hương trên thế giới.
Một nét đặc biệt của cuộc thi là tất cả các chùm thơ đều được công bố công khai trên trang Facebook cá nhân của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Thư ký cuộc thi. Không gian mạng trở thành một “sân đình” mới, nơi thơ ca gặp gỡ công chúng, nơi các ý kiến đối thoại, tranh luận và lắng nghe nhau. Ban giám khảo gồm những tên tuổi uy tín như Nguyễn Việt Chiến, Đinh Thị Như Thúy, Phạm Đương, Nguyễn Ngọc Phú, Phạm Lưu Vũ. Các thành viên giám khảo đã làm việc độc lập, không có Trưởng ban, để mỗi tiếng nói chuyên môn đều được tôn trọng và bảo vệ.
Sau 6 tháng phát động, hơn 500 tác giả với trên 1.500 bài thơ đã tìm về Làng Chùa, không chỉ gửi đến một địa danh, mà là một biểu tượng tinh thần. Từ những cây bút không chuyên đến những nhà thơ đã thành danh; từ làng quê Việt Nam đến Mỹ, Colombia, Uganda, Uruguay, Romania, Palestine, Đài Loan (Trung Quốc)… thơ vượt qua biên giới, mang theo những câu hỏi chung về quê hương, tổ tiên, lịch sử, văn hóa và khát vọng nhân văn của con người.
Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến (thành viên Ban giám khảo) phát biểu. Ảnh: BTC.
Nhìn vào các tác phẩm đoạt giải, nhà thơ Nguyễn Việt Chiến nhận ra một điểm chung bền chặt: quê hương hiện lên như một không gian văn hóa tinh thần không thể thay thế. Từ biểu tượng lao động, đất đai, làng xóm, các tác giả mở rộng tầm nhìn ra đất nước, lịch sử, và cả những vấn đề gai góc của thời đại: đô thị hóa, chiến tranh, tha hương, nỗi cô đơn hiện sinh.
Tình yêu quê hương trong những bài thơ ấy không còn là cảm xúc riêng lẻ, mà trở thành tiếng nói của cộng đồng, của văn hóa dân tộc. Mỗi giọng thơ mang một sắc thái: có sử thi huyền thoại, có chiều sâu biểu tượng, có đối diện trực diện với nỗi đau, có suy tư triết luận, có hoài niệm văn hóa, có thiên nhiên hóa thành biểu tượng của nguồn cội. Sự đa thanh ấy không làm thơ rời rạc, mà ngược lại, tạo nên một bản hòa âm giàu nhạc điệu.
Các tác phẩm đoạt giải cao trong cuộc thi đã kiến tạo một diễn ngôn đa dạng nhưng quy tụ về cùng một điểm chung là khẳng định sự bất khả phân của cá nhân với cộng đồng, của ký ức riêng tư với nguồn cội dân tộc. Thơ, lúc này, không chỉ là nghệ thuật của ngôn từ, mà là nơi trú ngụ của căn tính, của ký ức, của niềm tin rằng: dù đi xa đến đâu, con người vẫn cần một nơi để trở về.
"Nếu Lý Hữu Lương thiên về giọng sử thi huyền thoại, thì Trương Xuân Thiên gợi mở chiều sâu biểu tượng. Nếu Trang Thanh trực diện với nỗi đau hiện sinh, thì Châu Anh Tuấn triển khai tư duy triết luận. Khi Nguyễn Hoàng Anh Thư khơi gợi hoài niệm văn hóa, thì Khương Thị Mến đưa thiên nhiên thành biểu tượng của nguồn cội", ông Chiến cho hay.
3 tác giả đoạt giải A - giải cao nhất cuộc thi (Từ trái qua phải: Lý Hữu Lương - Trang Thanh - Trương Xuân Thiên). Ảnh: BTC.
“Chính sự đa thanh, đa dạng trong diễn ngôn thơ ca đã làm nên thành công của cuộc thi, góp phần khẳng định sức sống của thơ trong việc nuôi dưỡng tình yêu quê hương, tình yêu con người và tình yêu nguồn cội. Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, khi các giá trị truyền thống dễ bị phai mờ, những tiếng nói thơ ca này đã góp phần quan trọng vào việc gìn giữ bản sắc văn hóa và củng cố căn tính dân tộc. Và Làng Chùa, bằng thơ ca, đã trở thành một miền trở về như thế”, Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến nhấn mạnh.
Tại buổi lễ, nhiều nhà thơ từ nước ngoài đến nhận Giải đã phát biểu, chia sẻ về thơ ca và nguồn cội, về vai trò của thơ ca trong khơi dậy tình yêu thương, vun đắp hoà bình cho nhân loại.
Tại buổi lễ, Ban tổ chức đã trao giải cho 40 tác giả xuất sắc, gồm 3 giải A, 7 giải B, 16 giải C, cùng 5 giải Đặc biệt và 9 giải Cống hiến.
Trong đó, giải Đặc biệt được trao cho các tác giả mang đến vẻ đẹp của nghị lực sống; giải Cống hiến dành cho các nhà thơ nước ngoài có đóng góp cho thơ ca và tình hữu nghị giữa các dân tộc. Ba giải A của cuộc thi Thơ ca và Nguồn cội lần thứ ba được trao cho các nhà thơ Lý Hữu Lương, Trương Xuân Thiên và Trang Thanh, mỗi tác giả một chùm ba bài thơ. Bảy giải B thuộc về các tác giả Nguyễn Hoàng Anh Thư, Châu Anh Tuấn, Nguyễn Văn Song, Lê Đình Tiến, Vũ Tuyết Nhung, Khương Thị Mến và Bùi Việt Phương, mỗi tác giả hai bài thơ. Giải C được trao cho 16 tác giả, mỗi người một bài thơ.
Đặc biệt, có 9 tác giả nước ngoài được vinh danh với Giải Cống hiến vì những đóng góp cho thơ ca và hòa bình trên thế giới. Cùng với lễ trao giải, Ban tổ chức ra mắt tập thơ Người gieo hạt (NXB Hội Nhà văn), dày hơn 600 trang, tuyển chọn hơn 500 tác phẩm của trên 250 tác giả trong và ngoài nước. Cuốn sách do Quỹ Hỗ trợ phát triển Văn học - Nghệ thuật Việt Nam tài trợ, được xem là dấu ấn quan trọng, góp phần lưu giữ và lan tỏa tinh thần của cuộc thi Thơ ca và Nguồn cội trong đời sống văn học đương đại.
Dưới đây là một số hình ảnh trong cuộc thi do BTC cung cấp:
Các tác giả đoạt giải A.
Các tác giả đoạt giải B.
Các tác giả đoạt giải Đặc biệt.
Các tác giả nước ngoài được trao giải Cống hiến.
Người làng Chùa gửi tới người dân làng Hòa Thịnh (Đắk Lắk) 100 triệu đồng để chia sẻ những mất mát đau thương mà người dân Hòa Thịnh phải gánh chịu. Nhà thơ Phan Hoàng - người Phú Yên thay mặt người dân Hòa Thịnh nhận sự chia sẻ.
Tập thơ Người gieo hạt (NXB Hội Nhà văn) - tuyển tập những tác phẩm dự thi cuộc thi thơ làng Chùa thơ ca và Nguồn cội lần thứ 3.
