Trang bị kỹ năng tự vệ cho học sinh trước mối nguy bắt cóc online

Mối nguy thật trên không gian ảo

Trong bối cảnh học tập và giao tiếp ngày càng gắn liền với Internet, không ít học sinh tiểu học, trung học, thậm chí mầm non, đã sớm bước vào thế giới số với khả năng kết nối không giới hạn. Nhưng cùng với sự tiện lợi của công nghệ là những mối nguy đang ngày một lớn dần - nơi những “chiếc bẫy” trên không gian mạng không chỉ dừng lại ở trò lừa đảo tài chính, mà đã biến tướng thành những kịch bản tinh vi mang tên “bắt cóc online”.

Chỉ cần một cuộc gọi video, một tin nhắn giả mạo hay vài dòng thoại “giả giọng”, kẻ xấu có thể khiến phụ huynh rơi vào trạng thái hoảng loạn. Tháng 8/2025, tại Hà Nội, một người mẹ ở xã Đại Thanh (Hà Nội) bất ngờ nhận cuộc gọi từ “con trai” đang bị trói, khóc lóc cầu cứu. Đối tượng lừa đảo yêu cầu chuyển 200 triệu đồng để chuộc con. Rất may, nhờ từng được tuyên truyền về thủ đoạn “bắt cóc online” tại trường, phụ huynh này đã kịp thời báo công an, cứu con khỏi một vụ lừa ngoạn mục.

Thời gian gần đây, những đối tượng tội phạm mạng còn nhắm trực tiếp vào học sinh. Trường hợp của một em học sinh lớp 9 tại tỉnh Hà Nam (cũ), nay thuộc tỉnh Ninh Bình từng gây xôn xao khi em bị dụ dỗ qua mạng xã hội, bị yêu cầu gửi ảnh cá nhân rồi đe dọa “bắt cóc” nếu không nghe lời. Sự việc chỉ dừng lại khi nhà trường phát hiện bất thường từ việc em liên tục nghỉ học và trình báo cơ quan chức năng.

Theo thống kê từ Cục An toàn thông tin (Bộ Công an), chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2025, đã có hàng chục vụ giả danh “bắt cóc online” được phát hiện, trong đó, nhiều nạn nhân là phụ huynh có con đang học phổ thông.

Là một trong số nhiều phụ huynh có con trong độ tuổi đến trường, chị Nguyễn Hoàng Ngân (phường Vĩnh Tuy, Hà Nội) cho biết, nhiều khi thấy con trai lớp 4 kể lại những chi tiết kỳ lạ từ các clip cắt ghép trên mạng, chị hiểu rằng con vẫn chưa đủ khả năng phân biệt thật - giả. “Cháu tin mọi thứ mình xem, có hôm còn bảo có người lạ hứa tặng quà nếu làm theo yêu cầu. Tôi nghe mà lạnh sống lưng”, chị nói. Dù cố gắng hạn chế cho con sử dụng thiết bị, chị thừa nhận việc học và giải trí đều gắn với Internet, khiến nỗi lo con dễ bị lừa đảo hay bị kẻ xấu tiếp cận ngày càng lớn.

Không riêng trường hợp nhà chị Ngân, trên thực tế, phần lớn các em nhỏ chưa được trang bị đủ nhận thức để phân biệt thật - giả trên không gian mạng. Các nền tảng mạng xã hội, ứng dụng nhắn tin, hay trò chơi trực tuyến đều có thể trở thành “cửa ngõ” để tội phạm dễ dàng tiếp cận.

“Bắt cóc online” đang trở thành nỗi lo hiện hữu trong các gia đình có con nhỏ, nhất là ở đô thị lớn như Hà Nội - nơi internet trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của đại bộ phận người dân. Giữa dòng chảy công nghệ, câu hỏi đặt ra không còn là “có nên cho con dùng mạng xã hội hay không”, mà là “làm sao để các em an toàn khi không gian mạng đang ngày càng nhiều cạm bẫy”.

Trường học trở thành “lá chắn” đầu tiên

Bộ Giáo dục và Đào tạo và Sở GD-ĐT nhiều tỉnh, thành phố đã phát công văn khẩn yêu cầu các trường tăng cường tuyên truyền, phối hợp công an hướng dẫn kỹ năng phòng tránh cho học sinh.

Tiên phong thực hiện, nhiều đơn vị trường học ở Hà Nội đang chủ động trang bị kỹ năng ứng phó cho học sinh. Giáo viên, công an và chuyên gia công nghệ đã cùng bước vào lớp học để hướng dẫn, trang bị kỹ năng tự vệ số, giúp học sinh nhận diện, phản ứng và thoát khỏi cạm bẫy trên không gian ảo.

Tại Trường THCS Ngũ Hiệp (Hà Nội), giữa tháng 10 vừa qua, hơn 1.800 học sinh đã tham gia chuyên đề “Nhận diện các thủ đoạn lừa đảo, bắt cóc online”. Cán bộ Viện Kiểm sát nhân dân khu vực 11 trực tiếp chia sẻ các tình huống giả mạo: gọi điện giả danh giáo viên, giả tiếng người thân, tạo link có hình ảnh cá nhân nhằm chiếm đoạt dữ liệu. Không khí lớp học sôi nổi, xen lẫn sự tò mò và lo lắng của các em khi thấy những kịch bản tưởng như chỉ có trên phim lại đang xảy ra ngay quanh mình.

Trường THCS Giảng Võ mới đây cũng triển khai buổi tuyên truyền với chủ đề “Sử dụng Internet, mạng xã hội an toàn và phòng tránh bắt cóc online”. Thay vì các nội dung sinh hoạt thường kỳ, giáo viên đã lồng ghép trò chơi nhận diện “thủ phạm ẩn danh”, giúp học sinh chỉ ra dấu hiệu giả mạo trong tin nhắn hoặc cuộc gọi. Cách làm trực quan này giúp các em không chỉ hiểu mà còn nhớ kỹ, có thể tự bảo vệ mình trước thủ đoạn ngày càng tinh vi của các đối tượng lừa đảo trên mạng.

Chương trình “Bắt cóc trực tuyến - từ góc nhìn chuyên gia an ninh” vừa được Trường THCS - THPT Newton phối hợp Học viện Cảnh sát nhân dân tổ chức. Học sinh được xem phim tình huống, tham gia thảo luận nhóm, thậm chí thử lên các phương án “giải cứu bạn” trong mô hình mô phỏng vụ lừa đảo qua điện thoại. “Khi chúng tôi cho học sinh trải nghiệm vai người bị hại, các em mới thật sự hiểu mức độ nguy hiểm của việc tiết lộ thông tin cá nhân”, cô Nguyễn Thu Hà, giáo viên chủ nhiệm lớp 9 chia sẻ.

Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội còn yêu cầu các trường lồng ghép nội dung an toàn mạng, kỹ năng số vào tiết sinh hoạt chủ nhiệm, đồng thời phối hợp với phụ huynh qua nhóm lớp để cập nhật tình hình bất thường. Cục An toàn thông tin cũng mở nền tảng học trực tuyến “Kỹ năng số và an toàn Internet cho học sinh phổ thông”...

Tuy nhiên, việc tuyên truyền hiện nay vẫn chưa đồng đều. Nhiều trường ở khu vực ngoại thành còn thiếu cán bộ chuyên trách, trong khi giáo viên chủ yếu tự tìm hiểu, chưa được tập huấn bài bản về an toàn mạng. Một số buổi truyền thông còn nặng lý thuyết, thiếu tương tác, khiến thông điệp chưa chạm được tới tâm lý học sinh.

“Bắt cóc online” không còn là chuyện xa xôi, nay đã len vào từng lớp học, từng thiết bị di động. Để những “cái bẫy” công nghệ không cuốn trẻ nhỏ vào vòng nguy hiểm, cần hơn những buổi tuyên truyền. Đó phải là một nền giáo dục kỹ năng sống số, nơi học sinh được học cách tự bảo vệ bản thân và chia sẻ kiến thức với bạn bè. Khi trường học không chỉ là nơi truyền dạy tri thức, mà còn là “lá chắn” đầu tiên trong thế giới số, những nguy cơ vô hình mới thực sự bị đẩy lùi.