Tôm tuần hoàn, hướng đi mới cho thủy sản Cà Mau

Tại vùng đất cực Nam Tổ quốc, mô hình nuôi tôm tuần hoàn không xả thải đang tạo luồng sinh khí mới cho ngành thủy sản Cà Mau. Ứng dụng công nghệ hiện đại, người nuôi không chỉ tối ưu chi phí, giảm rủi ro môi trường mà còn mở ra hướng đi bền vững cho con tôm Việt.

Điển hình, mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh ứng dụng công nghệ tuần hoàn RAS-IMTA đã giúp nông dân nâng cao năng suất, bảo vệ môi trường và đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường xuất khẩu.

Hiệu quả từ chuyển đổi công nghệ

Cà Mau hiện có hơn 450.000 ha nuôi tôm, trong đó phần lớn vẫn là quảng canh và siêu thâm canh theo hướng truyền thống. Hình thức này tuy quen thuộc nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro như dịch bệnh, ô nhiễm nguồn nước, khó kiểm soát môi trường ao nuôi, trong khi yêu cầu thị trường ngày càng khắt khe hơn về an toàn sinh học, truy xuất nguồn gốc và phát triển thân thiện với môi trường.

Trăn trở với những hạn chế đó, ông Đoàn Minh Trung (xã Đất Mới, tỉnh Cà Mau) đã mạnh dạn áp dụng mô hình nuôi tôm tuần hoàn khép kín, ít thay nước, sử dụng công nghệ xử lý nước RAS-IMTA. Sau hơn 1 năm thực hiện, ông Trung đánh giá hiệu quả kinh tế vượt trội so với phương pháp cũ.

“Trước kia nuôi ao đất, sau mỗi vụ phải xả nước vệ sinh ao, gây ảnh hưởng môi trường xung quanh. Tôm nuôi thường 76 ngày mới đạt cỡ 60 con/kg. Còn với mô hình này, chỉ sau 55 ngày đã đạt cỡ tương đương, rút ngắn gần 20 ngày, tiết kiệm chi phí và tăng thêm một vụ mỗi năm”, ông Trung chia sẻ.

Không riêng ông Trung, nhiều hộ dân xã Đất Mới cũng đánh giá cao hiệu quả mô hình. Chủ tịch UBND xã Huỳnh Việt Triều cho biết, hiện địa phương đã triển khai thí điểm cho hai hộ nuôi và đều đạt kết quả khả quan. Thời gian tới, xã sẽ phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ (KHCN) tỉnh mở rộng mô hình trên địa bàn.

“Đây là mô hình sản xuất mới, gắn hiệu quả kinh tế với bảo vệ môi trường, hoàn toàn phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao của tỉnh Cà Mau”, ông Triều nhấn mạnh.

Hướng tới mô hình tôm tuần hoàn quốc gia

Theo ông Quách Văn Ấn, Phó Giám đốc Sở KHCN tỉnh Cà Mau, mô hình đang được triển khai thí điểm trong khuôn khổ dự án “Huy động nguồn lực nhân rộng quy trình công nghệ nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh tuần hoàn, ít thay nước, an toàn sinh học”. Mục tiêu đến năm 2025 đạt 100 ha, sau đó nhân rộng lên 1.000 ha trên địa bàn toàn tỉnh.

Dự án ứng dụng công nghệ nuôi tuần hoàn RAS kết hợp mô hình đa loài IMTA, phù hợp với biến đổi khí hậu, giảm chi phí đầu tư, giảm phát thải và giúp nâng cao năng suất. Mô hình cho tỷ lệ sống trung bình đạt 85–90%, năng suất 40–50 tấn/ha/vụ, mật độ nuôi từ 250–300 con/m². Đặc biệt, toàn bộ nước thải sau xử lý đạt tiêu chuẩn QCVN 40:2011/BTNMT về nước thải công nghiệp.

Ngoài hiệu quả môi trường, mô hình còn giảm phát thải CO₂ xuống dưới 5 kg CO₂/kg tôm – yếu tố quan trọng trong xuất khẩu sang các thị trường cao cấp như EU, Mỹ. Đồng thời, sản phẩm đạt các chứng nhận quốc tế như ASC, BAP, đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc và phát triển bền vững.

Doanh nghiệp, nhà khoa học đồng hành cùng người nuôi

Bà Nguyễn Thu Thủy, Giám đốc phát triển bền vững châu Á của Công ty TNHH De Heus cho biết: “Ngay từ khi dự án được đề xuất, chúng tôi xác định đây là cơ hội hiện thực hóa cam kết phát triển bền vững của công ty đối với ngành thủy sản Việt Nam”.

Với Trung tâm Nghiên cứu Thủy sản tại Vĩnh Long đi vào hoạt động từ 2017 và nhà máy thức ăn tôm chuyên biệt khánh thành đầu năm 2024, De Heus đã chuẩn bị kỹ lưỡng cả về cơ sở vật chất lẫn kỹ thuật cho quá trình đồng hành cùng người nuôi.

Công ty cũng đang phát triển công cụ đo lường phát thải tại trại nuôi, nhằm minh bạch hóa dữ liệu và nâng cao giá trị con tôm trên thị trường quốc tế. “Chúng tôi cam kết đồng hành toàn diện từ cung cấp thức ăn, hỗ trợ kỹ thuật, tích hợp công nghệ xử lý nước đến kết nối thị trường xuất khẩu, hướng tới mô hình tôm tuần hoàn quốc gia”, bà Thủy nhấn mạnh.

Theo Sở KHCN tỉnh Cà Mau, công nghệ RAS-IMTA sẽ là một trong những giải pháp đột phá để giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tăng khả năng cạnh tranh của con tôm Việt. Với hiệu quả rõ rệt về chi phí, năng suất và môi trường, mô hình phù hợp để nhân rộng trên diện rộng, đặc biệt tại các vùng nuôi tập trung của tỉnh.

“Đây là mô hình kiểu mẫu tạo ra sản phẩm sạch, truy xuất được nguồn gốc, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu và giảm phát thải khí nhà kính. Cà Mau đang hướng tới một nền nông nghiệp xanh, có trách nhiệm và thân thiện môi trường, mà mô hình tôm tuần hoàn là một trong những minh chứng rõ nét”, ông Quách Văn Ấn khẳng định.

Sở KHCN tỉnh Cà Mau là đơn vị chủ trì triển khai dự án, phối hợp với TS. Nguyễn Nhứt (công tác tại Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản II) là tác giả công nghệ RAS-IMTA, cố vấn và trực tiếp triển khai công nghệ cho dự án, Công ty TNHH Khoa học Nuôi trồng Thủy sản SAEN chịu trách nhiệm về công nghệ, Công ty TNHH De Heus và các đối tác triển khai trên địa bàn tỉnh. Hai doanh nghiệp đã hỗ trợ nguồn lực quan trọng cho dự án như: công nghệ, tài chính, nhân lực và chuyên gia kỹ thuật trực tiếp đồng hành cùng người nuôi trong suốt quá trình thực hiện.