Tìm hướng đi bền vững cho nông nghiệp Lào Cai

Trắng tay chỉ sau một đêm

Chỉ trong 1 năm với những chuyến đi về vùng đất Trấn Yên cũ, giờ là xã Quy Mông sau sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, cảm xúc của chúng tôi lúc trồi lúc sụt theo từng chuyến đi: Bàng hoàng sau mất mát do cơn bão Yagi gây ra hồi tháng 9/2024, mừng vui vì sự hồi sinh kỳ diệu ngay sau đó, giờ lại chùng xuống xót thương khi hoàn lưu cơn bão số 10/2025 tiếp tục tàn phá nơi đây. Cả một vùng Quy Mông tan hoang sau lũ.

Nắng lên sau đợt mưa lũ kéo dài, bùn đất ở xã Quy Mông, tỉnh Lào Cai vào giai đoạn đặc quánh. Các tuyến đường liên thôn, có nhiều nơi không đi nổi, dù đi ủng hay dép đều bị hút chặt xuống lớp bùn, buộc chúng tôi phải lội chân trần qua những đoạn bùn sâu.

Xã Quy Mông nằm dọc sông Hồng nên nước lũ lên nhanh tràn bờ bãi làng mạc. Bí thư Đảng ủy xã Quy Mông cho biết, dù nằm dọc sông nhưng dịp này nước rút rất chậm do nước từ trên thượng nguồn đổ xuống khiến các dòng sông quá sức chứa. Nước rút chậm và nắng lên để lại lớp bùn đặc quánh phủ dày khắp nơi, có chỗ sâu tới nửa mét. Những hộ dân sống ở vùng trũng càng khốn đốn hơn khi bùn tràn thẳng vào nhà, đồ đạc bị hư hỏng nặng. Nhiều gia đình đến nay vẫn chưa thể dọn dẹp xong vì sau nhiều ngày vật lộn với mưa lũ, nay đã xuống sức.

Bên những nong tằm bị vùi sâu trong lớp bùn sau trận lũ, ông Hoàng Đình Chiến (thôn Quyết Tiến, xã Quy Mông) ngồi lặng. Ông cho biết, chỉ còn ba ngày nữa là có thể thu hoạch kén, dự kiến bán ra thu về hơn hai chục triệu đồng. Trước đó, ông mạnh dạn vay mượn mở rộng diện tích trồng dâu, xây thêm nhà nuôi tằm với hy vọng vụ năm nay khấm khá hơn. Thế nhưng, mưa lũ ập đến bất ngờ khiến toàn bộ bị ngập sâu. “Tưởng đâu năm nay đỡ vất vả hơn, ai ngờ ông trời không thương, mất sạch rồi,” ông Chiến nghẹn giọng.

Đây đã là năm thứ 2 gia đình ông Chiến gặp lũ. Năm ngoái cũng bị nước ngập, thiệt hại chưa kịp gỡ thì năm nay lại tiếp tục mất trắng. Ông kể: “Tôi thì ốm suốt, vợ tôi chạy vạy đủ đường. Nghĩ cảnh người làm nông mình cứ mãi gánh bão gánh lũ, thấy buồn lắm”.

Chị Bùi Thị Yến ở thôn Thắng Lợi cũng rơi vào cảnh buồn tương tự. Gia đình chị mất trắng gần 4 mẫu ruộng lúa mới gieo. Năm ngoái cũng bị lũ, năm nay hy vọng gỡ lại thì lại bị thêm trận nữa. “Lúa cũng sắp được gặt, giờ bị ngập, hỏng hết. Làng tôi làm nông, sống bằng cây lúa, cây dâu, con tằm. Bây giờ coi như không còn gì để bấu víu”, chị Yến chia sẻ.

Không riêng gì Quy Mông, mà hầu hết các xã trên địa bàn Lào Cai đều rơi vào cảnh tương tự. Và cũng đâu chỉ cây lúa, cây dâu, mà cây ăn quả cũng bị ảnh hưởng nặng nề.

Tại xã Thác Bà, hơn 800 ha bưởi Đại Minh, loại bưởi đặc sản, bán chạy vào dịp Trung thu cũng chìm trong nước. Các thôn: Khả Lĩnh, Minh Thân, Hán Đà 1, Hán Đà 2, toàn bộ diện tích trồng bưởi bị ngập sâu. Nước úng lâu khiến rễ bị thối, quả thì rụng đặc cả vườn. Chính quyền xã đã phải huy động bà con tranh thủ thu hoạch những quả còn lành để tránh thiệt hại thêm. 

"Nó bỏ mình đi hết rồi"

Vẫn chưa hết nét thất thần trên gương mặt, chị Nguyễn Thị Lân, ở thôn Làng Bang, xã Tân Hợp, tỉnh Lào Cai vừa khóc vừa chỉ vào trang trại cá tầm bàng hoàng nói: "Nó bỏ mình đi hết rồi"

“Đó là đêm 30/9. Khi ấy trời mưa rất to. Tôi với mấy người trong trại cá tầm xuống bể vớt rác thì nghe một tiếng nổ lớn trên đầu nguồn. Rồi đất đá, nước ào ào đổ xuống, chẳng kịp trở tay. Nhà ở và bể cá đều bị lấp. May mà đang đứng ngoài, chứ không chắc giờ đã mất mạng”, chị Lân kể lại.

Toàn bộ khu nuôi cá tầm của gia đình chị Lân bị vùi lấp, cuốn trôi. Thiệt hại bao gồm 208 con cá nặng từ 40-50kg mỗi con, 6.000 con cá thương phẩm, 70.000 cá nhỡ và 300.000 con cá giống đang nuôi trong bể, ước tính lên tới hàng chục tỷ đồng. Chị nghẹn ngào chia sẻ: “Sau đợt này tôi không biết bắt đầu lại từ đâu vì mất hết tất cả rồi”.

Tương tự hoàn cảnh của nhiều hộ dân khác, gia đình anh Phùng Minh Nam, tại xã Quy Mông cũng rơi vào cảnh trắng tay chỉ sau một đêm. Là hộ chăn nuôi quy mô lớn trong xã, trang trại gà của anh Nam trước thời điểm xảy ra thiên tai đang duy trì đàn khoảng 4.000 con. Tuy nhiên, mưa lớn kéo dài, thêm nước sông dâng nhanh khiến toàn bộ khu vực chăn nuôi bị ngập sâu. Nước lên nhanh, anh không kịp trở tay, chuồng trại bị cuốn, gà chết hàng loạt, thiệt hại khoảng gần 300 triệu đồng. “Chưa bao giờ tôi chứng kiến nước lên nhanh đến thế. Đêm hôm đó, cả nhà phải chạy lũ, đến sáng quay lại thì chẳng còn gì. Bao nhiêu công sức đổ xuống sông hết”, anh Nam chia sẻ.

Ngay sau khi thiên tai xảy ra, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai đã ban hành văn bản hướng dẫn khắc phục thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, việc khôi phục lại sản xuất cũng gặp rất nhiều khó khăn, đòi hỏi phải có thời gian và nguồn lực lớn.

Nông nghiệp cần một hướng đi bền vững, lâu dài

Ông Trần Ngọc Thư, Bí thư Đảng ủy xã Quy Mông, tỉnh Lào Cai cho biết, bão số 10 đã gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng cho sản xuất nông nghiệp của địa phương. Thống kê sơ bộ cho thấy toàn xã có khoảng 340 ha lúa bị mất trắng, gần như không thể khôi phục hay thu hoạch. Với cây dong riềng, trong tổng số 70 ha gieo trồng thì có tới 40 ha ngập úng sâu, hư hại nặng.

Diện tích nuôi trồng thủy sản cũng chịu tổn thất lớn, gần 60 ha ao cá bị nước cuốn trôi, trong đó có cả cá hồi, loại cá có giá trị kinh tế cao. Gần 100 ha rau màu, vốn là vùng sản xuất trọng điểm của xã, cũng rơi vào tình trạng không thể thu hoạch do ngập úng kéo dài.

Đặc biệt, khoảng 140 ha dâu tằm, chiếm gần một nửa diện tích dâu toàn xã đã bị ngập nước. Điều này khiến nhiều hộ nuôi tằm rơi vào cảnh khốn đốn vì thiếu lá dâu cho tằm ăn, ảnh hưởng trực tiếp đến chuỗi sản xuất cũng như thu nhập của người dân.

Ông Trần Ngọc Thư chia sẻ thẳng thắn, nếu không có hướng đi lâu dài và ổn định, người dân sẽ cứ mãi rơi vào cảnh “mất mùa trắng tay, được mùa thì rớt giá”. Hai năm liền chịu bão lũ, thiệt hại chồng chất khiến bà con  lo lắng, mất niềm tin vào đồng ruộng.

Trước thực tế khó khăn kéo dài, chính quyền xã Quy Mông đang tính đến việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng linh hoạt và phù hợp hơn với điều kiện khí hậu. Ưu tiên lúc này là lựa chọn những giống cây ngắn ngày, có khả năng thích ứng tốt để giảm thiểu rủi ro khi thời tiết bất lợi. Đồng thời, xã cũng khuyến khích người dân tận dụng những diện tích đất còn sản xuất được để khôi phục chăn nuôi.

Bí thư Đảng ủy xã Quy Mông Trần Ngọc Thư trầm tư. Ông nói, không chỉ riêng Quy mông mà toàn tỉnh Lào Cai đang nằm trong vùng trọng điểm chịu hậu quả của biến đổi khí hậu, liên tiếp nhiều đợt thiên tai gây thiệt hại nặng nề cho nông nghiệp. Những đợt mưa lũ gây mất mát về kinh tế, đẩy hàng nghìn hộ dân vào cảnh khó khăn kéo dài, thậm chí là nợ nần chồng chất. Hai năm liền hứng chịu bão lũ cho thấy tính chất khốc liệt của thiên tai và sự mong manh của sản xuất nông nghiệp địa phương.

Trong bối cảnh đó, ngoài sự hỗ trợ kịp thời từ Trung ương, các cấp chính quyền, rất cần một chiến lược dài hạn để giúp nông dân chuyển đổi mô hình sản xuất, nâng cao khả năng thích ứng với khí hậu, từ đó giảm thiểu thiệt hại và ổn định đời sống. "Thực tế khắc nghiệt đòi hỏi mỗi cán bộ chúng tôi cần phải xác định sâu sắc hơn nữa trách nhiệm của bản thân và vai trò của công tác kiến tạo, quy hoạch nông nghiệp một cách bài bản, có tầm nhìn và dựa trên khoa học là mũi nhọn. Phải tạo cho nông nghiệp một hướng đi bền vững, lâu dài", Bí thư Đảng ủy xã Quy Mông Trần Ngọc Thư nhấn mạnh. 

Theo thống kê chưa đầy đủ, tính đến trưa 3/10, bão số 10 đã gây thiệt hại nặng nề cho ngành nông nghiệp Lào Cai với tổng diện tích lúa bị ảnh hưởng lên tới 3.679 ha, trong đó 216 ha thiệt hại trên 70%, hơn 1.500 ha bị ngập úng.

Diện tích ngô và rau màu bị thiệt hại là 1.386 ha, chủ yếu do ngập và úng nước. Cây trồng hàng năm bị ảnh hưởng 722 ha, cây lâm nghiệp 109 ha.

Về chăn nuôi, có 10 con trâu bò, 174 con lợn và hơn 11.800 con gia cầm bị chết hoặc cuốn trôi. Diện tích thủy sản thiệt hại lên đến 103 ha.