Thủy lợi nhỏ tiếp sức nông nghiệp Lạng Sơn

Nghị quyết lan tỏa đến cơ sở

Những ngày đầu tháng 9, chúng tôi có mặt tại xã Đồng Đăng. Trên những cánh đồng lúa đang thì con gái, dòng nước mát lành từ con mương bê tông chảy róc rách khắp các thửa ruộng.

“Ngày trước, mỗi vụ lúa chúng tôi lo nơm nớp vì nước. Mương đất rò rỉ, nhiều đoạn xuống cấp, ruộng đồng khô nẻ, phải bơm tay từng gầu. Giờ có kênh mương kiên cố, nước chảy tận ruộng, nông dân đỡ vất vả hẳn. Lúa phát triển đồng đều, năng suất chắc chắn cao hơn", bà Hoàng Thị Thu, người đã gắn bó với đồng ruộng hơn 30 năm không giấu được niềm vui chia sẻ.

Câu chuyện của bà Thu cũng là bức tranh thu nhỏ cho sự đổi thay của thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng ở nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn sau gần 5 năm triển khai Nghị quyết 09/2019/NQ-HĐND của HĐND tỉnh về hỗ trợ phát triển thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng và tưới tiên tiến, tiết kiệm nước.

Ngay sau khi Nghị quyết được ban hành, UBND tỉnh Lạng Sơn đã chỉ đạo triển khai quyết liệt. Kế hoạch số 55 về phát triển thủy lợi giai đoạn 2021 - 2025 hay Quyết định số 2126 của UBND tỉnh ban hành thiết kế mẫu kênh tưới áp dụng cho công trình thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng là những căn cứ quan trọng, tạo hành lang pháp lý và kỹ thuật cho việc triển khai. Trên cơ sở đó, các địa phương đều xây dựng kế hoạch, phân công nhiệm vụ cụ thể để thực hiện.

Cùng với đó, công tác tuyên truyền về phát triển thủy lợi nhỏ cũng được Lạng Sơn chú trọng. Giai đoạn 2020 - 2024, toàn tỉnh tổ chức được gần 20 lớp tập huấn cho hơn 1.000 lượt cán bộ, nông dân; hơn 10.000 người dân tham gia các buổi họp thôn, xã để nghe phổ biến Nghị quyết.

Các cơ quan truyền thông cũng đã mở chuyên mục, phóng sự phản ánh mô hình điển hình. Qua đó, người dân từng bước thay đổi tư duy, chuyển từ chỗ thụ động trông chờ Nhà nước sang chủ động chung tay quản lý, khai thác công trình.

“Nghị quyết 09 là đòn bẩy quan trọng. Trước đây, nông dân coi công trình thủy lợi là của Nhà nước nên ít quan tâm. Nay họ đã ý thức rõ trách nhiệm, thấy công trình gắn liền với lợi ích thiết thực, từ đó sẵn sàng tham gia vận hành, bảo vệ”, Chủ tịch UBND xã Đồng Đăng Hoàng Mạnh Cường khẳng định.

Nhiều công trình mang lại hiệu quả

Nhờ sự vào cuộc đồng bộ, hệ thống thủy lợi của tỉnh Lạng Sơn được củng cố đáng kể. Đến nay, toàn tỉnh có hơn 2.360 công trình thủy lợi quy mô nhỏ và nội đồng, đảm bảo tưới cho hơn 17.700 ha mỗi vụ. Riêng thủy lợi nhỏ phục vụ gần 6.670 ha, đạt hiệu quả trên 88% so với thiết kế. Các công trình này không chỉ phục vụ tưới cho lúa, ngô mà còn cấp nước cho cây ăn quả, cây công nghiệp, nuôi trồng thủy sản và sinh hoạt.

Từ năm 2020 đến nay, tỉnh phân bổ khoảng 467 tỷ đồng để đầu tư, sửa chữa, nâng cấp công trình. Qua đó, hàng chục công trình được hỗ trợ vốn đã hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng, phát huy hiệu quả. Một điểm nhấn khác nữa là việc thành lập các tổ chức thủy lợi. Đến nay, cả tỉnh đã có trên 260 tổ chức với gần 9.000 thành viên. Những tổ chức này góp phần quan trọng trong phân phối nguồn nước, sửa chữa nhỏ công trình.

Song song với đầu tư kênh mương, tỉnh cũng thúc đẩy ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm. Đến nay, khoảng 740 ha cây trồng áp dụng tưới phun, tưới nhỏ giọt, tập trung chủ yếu tại các vườn rau an toàn và vườn ươm giống. Dù diện tích chưa lớn, nhưng đây là bước đi quan trọng hướng tới nông nghiệp công nghệ cao.

Gỡ vướng để chính sách phát huy

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Lạng Sơn, mặc dù đạt được những kết quả tích cực, nhưng quá trình thực hiện Nghị quyết số 09 còn nhiều bất cập cần được tháo gỡ trong thời gian tới. Cụ thể như một số địa phương chưa chú trọng tuyên truyền, khiến người dân chưa nắm rõ thủ tục. Việc tổng hợp danh mục công trình nhiều khi chậm trễ, phải rà soát bổ sung nhiều lần.

Đặc biệt, vốn đối ứng là trở ngại lớn. Theo quy định, công trình phải hoàn thành 60% mới được giải ngân 50% vốn hỗ trợ, khiến nhiều tổ chức, hộ dân không đủ khả năng xoay xở. Với quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thu nhập thấp, nông dân ngại đầu tư, chủ yếu trông chờ ngân sách nhà nước. Thực tế đã có công trình được phê duyệt nhưng không thể triển khai vì thiếu vốn.

Bên cạnh đó, năng lực tổ chức thủy lợi cơ sở cũng còn hạn chế. Phần lớn thành viên chưa qua đào tạo, nguồn thu từ dịch vụ công ích thủy lợi thấp, không đủ duy trì hoạt động. Đối với tưới tiết kiệm, chi phí đầu tư ban đầu cao, yêu cầu kỹ thuật phức tạp khiến nhiều nông dân còn e dè... 

Trước thực tế đó, tỉnh Lạng Sơn đã đề ra nhiều giải pháp để phát triển hệ thống thủy lợi nhỏ. Trong đó, xác định tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo của chính quyền các cấp; Đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu rõ lợi ích của công trình thủy lợi nhỏ, nội đồng và tưới tiết kiệm; tổ chức thêm các lớp tập huấn để nâng cao năng lực cho thành viên tổ hợp tác. Đồng thời, rà soát, điều chỉnh thủ tục hỗ trợ theo hướng gọn nhẹ, dễ áp dụng; khuyến khích phát triển mô hình tưới tiết kiệm gắn với chuyển giao công nghệ...

"Thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sản xuất nông nghiệp. Việc phát triển hệ thống này là nhiệm vụ chiến lược, gắn với tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Sở sẽ tiếp tục tham mưu cho tỉnh tháo gỡ khó khăn, huy động nguồn lực để chính sách thực sự phát huy hiệu quả", Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lạng Sơn Nguyễn Hữu Chiến nhấn mạnh.

Dẫu còn nhiều khó khăn, nhưng với quyết tâm của chính quyền và sự đồng thuận của người dân, hệ thống thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng ở Lạng Sơn chắc chắn sẽ tiếp tục được củng cố, hiện đại hóa, trở thành nền tảng vững chắc cho nông nghiệp phát triển bền vững.

Niềm tin được khẳng định bằng chính những thay đổi trên đồng ruộng. Từ những con mương bê tông mới khánh thành, đến những vườn rau áp dụng tưới tiết kiệm, tất cả đang minh chứng cho sự đúng đắn của Nghị quyết số 09. Quan trọng hơn, người dân đã thay đổi tư duy từ chỗ thụ động sang chủ động, cùng chung tay bảo vệ, khai thác công trình.