Mô hình lúa - tôm của HTX Ba Đình (xã Vĩnh Lộc). Ảnh: Trọng Linh.
Tiềm năng từ mô hình thuận thiên
Mô hình tôm - lúa tại Cà Mau đã và đang chứng minh hiệu quả vượt trội, không chỉ giúp nông dân chủ động sản xuất trước những rủi ro bất thường của thời tiết, mà còn mở ra hướng đi mới trong việc nâng cao giá trị nông sản, tạo cơ hội hợp tác đầu tư và phát triển chuỗi giá trị xuất khẩu bền vững.
Thực hiện Nghị quyết 09 của Chính phủ về chuyển đổi cơ cấu sản xuất, Cà Mau xác định mô hình tôm - lúa là một trong những hướng đi chiến lược, thích ứng với biến đổi khí hậu. Đây là mô hình sản xuất bền vững, vừa giúp nông dân làm giàu, vừa tạo ra sản phẩm “lúa thơm – tôm sạch” đạt chuẩn quốc tế, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường trong nước và thế giới.
Tỉnh Cà Mau có khoảng 93.000 ha sản xuất tôm - lúa, trong đó khu vực phía Bắc hơn 47.000 ha, phía Nam hơn 43.000 ha. Trên nền diện tích này, nhiều nông dân sáng tạo trong chuyển đổi sản xuất từ đất lúa kém hiệu quả sang mô hình luân canh tôm - lúa, cua - tôm kết hợp lúa, hay lúa - tôm càng xanh - tôm thẻ chân trắng. Nhờ đó, rủi ro dịch bệnh được giảm thiểu, hiệu quả kinh tế tăng cao, và đặc biệt là hàng trăm ha lúa – tôm đã được sản xuất theo chuẩn BAP, ASC, GlobalGAP… tạo tiền đề mở rộng vùng nguyên liệu sạch, an toàn, chất lượng.
Những năm gần đây người dân Cà Mau rất chú trọng sản xuất giống lúa chất lượng cao. Ảnh: Trọng Linh.
Thời điểm này, nhiều địa phương trong tỉnh đã tranh thủ mưa lớn để rửa mặn, xuống giống theo lịch thời vụ. Tại phường Láng Tròn, vụ lúa trên đất tôm năm 2025-2026 dự kiến gieo sạ trên 5.000 ha. Ông Nguyễn Văn Chiến, đã có hơn 7 năm luân canh lúa - tôm càng xanh - tôm thẻ chân trắng trên diện tích 4 ha, mang lại thu nhập khoảng 300 triệu đồng/năm.
Theo ông Bé, canh tác luân phiên đã giúp giảm tích tụ chất độc trong đất, hạn chế ô nhiễm nguồn nước, đồng thời tạo điều kiện cho tôm và lúa phát triển tự nhiên. Các giống lúa ST24, ST25, OM, BL9 được lựa chọn vì cứng cây, chịu phèn mặn tốt, ít sâu bệnh, năng suất cao.
Ông Bé chia sẻ: “Sau vụ tôm, chất thải trong đất trở thành nguồn dinh dưỡng cho lúa, tôi hầu như không phải bón phân. Rơm rạ sau thu hoạch tiếp tục phân hủy, tạo nguồn thức ăn tự nhiên cho tôm vụ sau. Nhờ đó, chi phí giảm, hiệu quả kinh tế lại tăng trên cùng diện tích”.
Tại HTX Nông nghiệp tổng hợp Ba Đình, xã Vĩnh Lộc, nông dân cũng tranh thủ nguồn nước ngọt đầu mùa để rửa mặn. Ông Nguyễn Văn Nghị, thành viên HTX, cho biết bà con đã quen với việc điều chỉnh lịch thời vụ, thả tôm mùa khô, gieo lúa mùa mưa, nhờ vậy sản xuất ổn định, ít rủi ro. Bình quân mỗi ha cho 5-6 tấn lúa và 300-400 kg tôm sú, đảm bảo thu nhập bền vững.
Sở Nông nghiệp và Môi trường cùng Sở Khoa học và Công nghệ ký kết hợp tác với Tập đoàn Minh Phú. Ảnh: Trọng Linh.
Ở xã Vĩnh Phước, vụ lúa – tôm năm nay dự kiến gieo sạ 8.500 ha. Bí thư Đảng ủy xã Trần Văn Liêm cho biết: Hiện nay xã tập trung sản xuất theo hướng lúa nông nghiệp hữu cơ lúa thơ, - tôm sạch, xã có 2 HTX tham gia vào mô hình này. Với kinh nghiệm sản xuất của nông dân ngày càng vững, cùng với đó các chương trình tập huấn về sản xuất hữu cơ, sinh thái, thông minh đang được triển khai rộng rãi. Địa phương cũng đầu tư hạ tầng, nạo vét kênh mương, đồng thời kêu gọi doanh nghiệp uy tín tham gia liên kết, bao tiêu đầu ra, giúp nâng cao giá trị cho mô hình lúa - tôm của địa phương.
Định hướng phát triển bền vững
Điểm nổi bật của mô hình lúa – tôm Cà Mau là sản phẩm sạch, thân thiện môi trường. Với canh tác thuận thiên, ít hóa chất, nông dân đang tạo ra gạo hữu cơ, VietGAP, GlobalGAP, sẵn sàng đáp ứng các thị trường khó tính. Nhiều hợp tác xã đi đầu như HTX Lúa - Tôm Trí Lực (xã Trí Phải), HTX Ba Đình (xã Vĩnh Lộc), hay Liên hiệp HTX Lúa thơm – Tôm sạch đã góp phần đưa sản phẩm từ ruộng lúa Cà Mau “bơi ra biển lớn”, tiếp cận hệ thống phân phối quốc tế.
Sở Nông nghiệp và Môi trường Cà Mau cũng đã ban hành lịch thời vụ và cơ cấu giống lúa tôm năm 2025-2026, khuyến cáo nông dân chỉ gieo sạ khi độ mặn dưới 2‰, chọn giống lúa cấp xác nhận, chống chịu tốt, năng suất cao, phù hợp thị trường như ST24, ST25, BL9, OM5451, OM18, Một bụi đỏ... Ngành nông nghiệp đồng thời đẩy mạnh tập huấn kỹ thuật, nhân rộng mô hình hiệu quả, cảnh báo thiên tai, hạn mặn để bảo vệ vùng sản xuất lúa – tôm.
Người dân tìm hiểu giống lúa BL9, tại xã Hòa Bình. Ảnh: Trọng Linh.
Ông Phạm Văn Mười, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Cà Mau nhận định: “Mô hình lúa – tôm là hướng sản xuất thông minh, vừa gia tăng thu nhập cho nông dân, vừa tạo môi trường thuận lợi cho tôm nuôi phát triển. Để nâng cao giá trị hơn nữa, tỉnh đang triển khai phát triển theo hướng hữu cơ, sinh thái, gắn với xây dựng thương hiệu sản phẩm”.
Song song với phát triển sản xuất, tỉnh Cà Mau đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường cho sản phẩm tôm - lúa. Tỉnh kêu gọi các doanh nghiệp, nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia liên kết sản xuất chuỗi, từ cung ứng vật tư, công nghệ đến bao tiêu sản phẩm. Đây là cơ hội lớn để doanh nghiệp phát triển vùng nguyên liệu đạt chuẩn quốc tế, khai thác lợi thế từ sản phẩm “lúa thơm - tôm sạch” vốn được thị trường ưa chuộng.
Nông dân Cà Mau thu hoạch tôm. Ảnh: Trọng Linh.
Cà Mau cam kết tạo điều kiện thuận lợi về cơ chế, chính sách, hạ tầng, cũng như hỗ trợ quảng bá hình ảnh sản phẩm thông qua hội chợ, triển lãm, nền tảng số. Với định hướng này, tỉnh không chỉ hướng tới nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp mà còn mong muốn trở thành điểm đến hấp dẫn, an toàn và hiệu quả cho các nhà đầu tư chiến lược trong lĩnh vực nông nghiệp bền vững.
Mô hình lúa – tôm của Cà Mau được xem là hình mẫu sản xuất nông nghiệp thuận thiên, thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu. Trên diện tích hơn 93.000 ha, nông dân đã sáng tạo chuyển đổi từ đất lúa kém hiệu quả sang luân canh tôm – lúa, cua – tôm kết hợp lúa, hay lúa – tôm càng xanh – tôm thẻ chân trắng. Cách làm này không chỉ giúp cân bằng sinh thái, hạn chế dịch bệnh, mà còn mang lại giá trị kinh tế cao, trung bình mỗi ha đạt từ 5–6 tấn lúa và 300–400 kg tôm, đảm bảo sinh kế ổn định.
Đặc biệt, nhiều vùng sản xuất đã được chứng nhận các tiêu chuẩn quốc tế như BAP, ASC, GlobalGAP…, mở ra cơ hội đưa sản phẩm “lúa thơm – tôm sạch” của Cà Mau đến những thị trường khó tính.
Với định hướng phát triển nông nghiệp hữu cơ, sinh thái, tỉnh Cà Mau đang tích cực kêu gọi doanh nghiệp, nhà đầu tư tham gia liên kết sản xuất – tiêu thụ, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường xuất khẩu. Đây là cơ hội lớn để phát triển vùng nguyên liệu bền vững, đồng thời khẳng định vị thế trung tâm sản xuất lúa – tôm của cả nước.
