Thông tin dẫn lối nông dân
Giữa trưa đầu tháng 12, khi máy gặt liên hợp chạy nối đuôi nhau trên cánh đồng lúa xã Tuyên Bình, ông Nguyễn Phúc Kiệm đứng trên bờ ruộng nhìn những bao lúa được đưa lên xe mà không giấu được nụ cười. “Mấy năm trước, giờ này tôi còn thấp thỏm không biết thương lái có tới hay không. Lúa chín mà lòng chưa chín”, ông nói.
Nông dân Tuyên Bình phấn khởi thu hoạch lúa. Ảnh: Trần Trung.
Ngày trước, trong căn chòi nhỏ giữa cánh đồng Tuyên Bình, ông Nguyễn Phúc Kiệm quen với cách làm ruộng “mạnh ai nấy làm”. Có lúa thì bán, thương lái trả bao nhiêu cũng đành chịu bấy nhiêu. Ông không biết thị trường đang cần gì, doanh nghiệp thu mua ra sao, giống mới thế nào cho năng suất cao. “Hồi đó, mình mù thông tin, làm ruộng chỉ trông vào may rủi”, ông Kiệm nhớ lại.
Mọi chuyện bắt đầu đổi khác khi ông gia nhập Hợp tác xã sản xuất dịch vụ nông nghiệp Tuyên Bình. Từ chỗ làm ăn riêng lẻ, người nông dân bước vào một guồng sản xuất có tổ chức. Hợp tác xã (HTX) trở thành nơi “gác cổng thông tin”, cập nhật giá lúa từng ngày, kết nối doanh nghiệp thu mua, hướng dẫn kỹ thuật canh tác và thống nhất lịch thời vụ.
“Bây giờ, HTX thông báo rõ doanh nghiệp nào mua, tiêu chuẩn ra sao, giá bao nhiêu. Mình làm theo là có đầu ra ổn định. Ngoài ra, cái được lớn nhất không chỉ là giá bán cao hơn mà còn là chi phí giảm nhờ làm đồng loạt, áp dụng kỹ thuật mới, mua vật tư tập trung”, ông Kiệm nói
Từ một người làm ruộng đơn lẻ, ông Kiệm giờ là xã viên tích cực, là “người truyền tin” của làng. Và từ những cuộc trò chuyện bên bờ ruộng, một tư duy sản xuất mới đang hình thành: làm nông nghiệp phải có thông tin, có hợp tác và có thị trường. Đó cũng là cách người dân Tuyên Bình tự mở lối đi bền vững cho hạt lúa quê mình.
Ông Kiệm (bìa phải) cùng các thành viên HTX chia sẻ thông tin, kinh nghiệm sản xuất. Ảnh: Trần Trung.
“Lúc đầu, người ban đầu còn ngại, nhưng khi thấy ruộng ông trúng mùa, chi phí thấp mà giá bán ổn định, họ dần đổi ý. Không ít hộ nghèo, cận nghèo trong ấp nhờ tham gia hợp tác xã đã ổn định được sinh kế”, ông Kiệm chia sẻ.
‘Bà mối’ thông tin
Nếu ông Nguyễn Phúc Kiệm đại diện cho chuyển biến của từng nông dân, thì ông Tô Giang Liêm, Giám đốc HTX Tuyên Bình, chính là người giữ “nhịp” cho cả cánh đồng.
Ông Tô Giang Liêm (bìa trái) cùng các thành viên HTX thăm đồng. Ảnh: Trần Trung.
HTX Tuyên Bình được thành lập tháng 6/2019, chính thức hoạt động từ tháng 8/2020. Ngày đầu chỉ có 6 thành viên, sản xuất rải rác trên vài chục ha. Sau gần 5 năm, HTX đã mở rộng gần 30 xã viên chính thức, tổng diện tích hơn 180 ha.
Theo ông Liêm, cái thiếu nhất của nông dân không phải đất hay vốn, mà là… thiếu thông tin. “Bà con suốt ngày ở đồng, đâu có thời gian theo dõi thị trường, cập nhật kỹ thuật. Không có tổ chức đứng ra làm đầu mối, người nông dân dễ bị bỏ lại phía sau,” ông Liêm nói.
Nếu trước kia, mỗi nhà một kiểu: bón phân khác nhau, phun thuốc khác nhau, dẫn đến sâu bệnh lan nhanh giữa các ruộng. Từ khi HTX đứng ra điều phối, mọi thứ dần “vào guồng”: xuống giống đồng loạt, dùng chung loại phân - thuốc, tuân thủ quy trình kỹ thuật thống nhất.
Một trong những thay đổi rõ rệt nhất là mua vật tư tập trung. Mỗi vụ, HTX đặt mua phân bón khoảng 430 triệu đồng. “Nhờ mua số lượng lớn, giá thấp hơn, chất lượng kiểm soát được. Không còn cảnh bà con mua trúng phân giả, thuốc dỏm”, ông Liêm cho biết.
HTX còn liên kết với doanh nghiệp vật tư, đưa cán bộ kỹ thuật từ phòng thí nghiệm xuống tận ruộng. “Ngày xưa bón phân theo kinh nghiệm, nay bón theo kỹ thuật,” một xã viên cười, nhấn mạnh hiệu quả rõ rệt.
Trong thời đại điện thoại thông minh, HTX lập các nhóm zalo cho xã viên. Chỉ một tin nhắn, cả cánh đồng biết lịch xuống giống, lịch tập huấn, cảnh báo sâu bệnh. Trước đây, thời gian gieo sạ giữa các hộ lệch nhau cả nửa tháng, nay chỉ chênh nhau không quá ba ngày. Máy gặt vào là gặt cả cánh đồng, giảm chi phí, giảm thất thoát. Nhờ làm thêm vụ ba và giảm lượng giống từ 150-160 kg/ha xuống 100-120 kg/ha, thu nhập tăng thêm 10-20 triệu đồng/ha/năm.
HTX cũng triển khai các chương trình như “3 giảm 3 tăng”, “1 phải 5 giảm”, VietGAP, OCOP… Hiện HTX đã được chứng nhận VietGAP, sản phẩm vào chuỗi cung ứng an toàn. Ngoài giống OM18 truyền thống, HTX còn mạnh dạn đưa giống ST24 vào sản xuất khoảng 40 ha, không chạy theo sản lượng mà hướng đến giá trị.
HTX mạnh dạn đầu tư máy bay không người lái, chủ động sản xuất khi nắm chắc thông tin thị trường. Ảnh: Trần Trung.
Ở Tuyên Bình, HTX không chỉ là nơi mua phân, bán lúa, mà còn là điểm tựa của người nông dân. Giữa thời tiết thất thường, giá cả bấp bênh, HTX là cầu nối giúp họ biết chọn giống, tính đầu ra, cân đối chi phí, những việc tưởng nhỏ nhưng là gốc rễ của giảm nghèo.
Trên những cánh đồng Tuyên Bình, câu chuyện giảm nghèo không bắt đầu từ hội nghị, mà từ chính… những tin nhắn zalo giữa mùa vụ, từ thông tin đi trước và hành động đồng lòng của người nông dân.
