Các cuộc đàm phán về hiệp ước toàn cầu nhằm cắt giảm ô nhiễm nhựa vừa kết thúc tại Geneva mà không đạt được thỏa thuận thực chất nào. Dù hơn 100 quốc gia muốn áp đặt giới hạn sản xuất, song các nước sản xuất dầu lớn như Mỹ và Ả Rập Saudi kiên quyết phản đối, cho rằng điều này đe dọa kinh tế và ngành công nghiệp quốc gia.
Trong bối cảnh đó, mọi nỗ lực hiện nay vẫn xoay quanh giải pháp tái chế, tái sử dụng và cải tiến thiết kế sản phẩm – những biện pháp mà các nước phản đối cắt giảm sản xuất cho là đủ để xử lý vấn đề.
Mỗi năm, thế giới sản xuất hơn 400 triệu tấn nhựa mới, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) ước tính, con số này có thể tăng thêm 70% vào năm 2040 nếu không có thay đổi thực chất. Phần lớn lượng nhựa này kết thúc ở bãi rác hoặc tệ hơn, thải ra môi trường.
Ô nhiễm không phải vấn đề duy nhất. Nhựa, vốn gần như hoàn toàn được làm từ nhiên liệu hóa thạch, là tác nhân lớn gây phát thải khí nhà kính. Theo Liên Hợp Quốc, năm 2019, nhựa đã tạo ra 3,4%, tương đương 1,8 tỷ tấn lượng khí thải làm nóng hành tinh.
Rác thải nhựa gây tác động nghiêm trọng đến hệ sinh thái và tiềm ẩn nguy cơ đối với sức khỏe con người. Ảnh minh họa.
Tuy nhiên, khả năng tái chế nhựa lại rất hạn chế. Theo OECD, chỉ 6% lượng nhựa sản xuất được tái chế do các loại nhựa có thành phần khác nhau, khó xử lý chung. Chi phí xử lí thường tốn kém và đòi hỏi phân loại thủ công. Mặt khác, các vật liệu khác như giấy, kim loại, thủy tinh có tỷ lệ tái chế cao gấp nhiều lần.
Bà Holly Kaufman, Giám đốc Dự án Nhựa & Khí hậu và nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Tài nguyên Thế giới, cho biết: "Các cơ sở tái chế về bản chất cũng giống như nhà máy sản xuất nhựa, gây ô nhiễm không khí, nước và đất, ảnh hưởng đến cư dân địa phương. Mục tiêu hướng đến là giảm mạnh sản xuất, sử dụng và thải bỏ nhựa, chứ không chỉ tăng tái chế".
Ngành công nghiệp nhựa nhấn mạnh cần cách tiếp cận toàn diện, từ cải tiến công nghệ, nâng cấp hạ tầng, tăng khả năng phân loại cho đến khuyến khích người dân tái chế. Các giải pháp thay thế như tái sử dụng, thiết kế bao bì dễ tái chế hơn, hay phát triển vật liệu mới từ tảo biển, đang được thử nghiệm nhưng chưa thể triển khai rộng rãi.
