Rốt ráo phòng chống bệnh khảm lá sắn

Tỉnh Quảng Trị có thế mạnh về sản xuất sắn, diện tích trồng sắn đứng thứ 3, sau lúa và ngô. Với diện tích trên 11.000 ha, đây là cây nguyên liệu cung cấp cho công nghiệp chế biến. Tinh bột sắn và sắn lát Quảng Trị đã trở thành một trong những mặt hàng xuất khẩu có triển vọng.

Hiện nay cây sắn toàn tỉnh đang ở giai đoạn phát triển thân lá, nhìn chung phát triển tốt. Tuy vậy đã có đối tượng dịch hại nguy hiểm, bệnh khảm lá sắn do virus đang phát sinh gây hại.

Theo thông tin từ Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Quảng Trị, hiện toàn tỉnh đã có trên 230 ha sắn bị bệnh khảm lá sắn, bệnh hại nặng ở huyện Hải Lăng, thị xã Quảng trị và một số huyện, thị khác.

Bệnh lây lan qua môi giới truyền bệnh là bọ phấn trắng và qua hom giống. Hiện chưa có thuốc để trừ virus gây bệnh khảm lá sắn, chỉ phòng bệnh là chủ yếu và khi bị bệnh thì phải tiêu hủy. Nguyên nhân gây bệnh là do virus có tên khoa học là Sri Lanka Cassava Mosaic Virus gây ra.

Triệu chứng đặc trưng dễ nhận biết của bệnh khảm lá sắn là khảm vàng loang lổ trên lá. Mức độ hại nhẹ lá không bị biến dạng hoặc biến dạng nhẹ, mức độ hại nặng làm cho lá sắn xoăn, cong queo, nhăn nhúm. Hom giống lấy từ cây sắn bị bệnh khi mọc mầm sẽ biểu hiện bệnh ngay và không cho thu hoạch. Khi cây sắn còn non bị nhiễm virus cũng không cho thu hoạch. Cây sắn đã lớn mới nhiễm virus vẫn biểu hiện bệnh nhưng nhẹ hơn, làm năng suất, chất lượng giảm.

Ông Nguyễn Tế - Giám đốc Hợp tác xã Xuân Lộc, xã Hải Chánh, huyện Hải Lăng cho biết, vụ sắn 2019-2020 HTX có 55 ha sắn, hầu như trên toàn bộ diện tích đều bị nhiễm bệnh khảm lá sắn. “Dưới sự hướng dẫn của Trạm Trồng trọt và Bảo vệ thực vật huyện Hải Lăng, Ban Giám đốc HTX đang chỉ đạo bà con hướng dẫn công tác phòng trừ; đồng thời tuyên truyền, vận động các hộ dân phun thuốc phòng trừ bọ phấn trắng và nhổ bỏ, tiêu hủy những cây sắn bị bệnh khảm lá. Khuyến cáo người dân thường xuyên kiểm tra ruộng sắn để phát hiện sớm và nhổ bỏ, tiêu hủy cây bị bệnh, nhằm hạn chế sự lây lan ra các địa phương khác”, ông Tế nói.

Ông Dương Văn Tuấn - Trưởng trạm Trồng trọt và BVTV huyện Hải Lăng cho biết, tại huyện Hải Lăng tổng diện tích trồng sắn của bà con trên địa bàn toàn huyện là 1.410 ha. Hiện bệnh khảm lá phát sinh và gây hại trên 200 ha tập trung nhiều ở xã Hải Chánh, Hải Trường, Hải Tân, Hải Vĩnh…

Virus lan truyền bệnh qua 2 con đường chính là qua hom giống và qua môi giới bọ phấn chích hút.

Qua hom giống: Virus tồn tại trong thân, lá, củ sắn nên khi lấy thân sắn làm giống cho vụ sau thì virus sẽ tiếp tục nhân lên trong hom giống và làm xoăn lá ngay khi cây vừa mọc mầm. Củ sắn còn sót lại trên ruộng mà nhiễm virus thì khi mọc mầm cũng bị xoăn lá và là nguồn bệnh nguy hiểm trên đồng ruộng.

Qua môi giới truyền bệnh: Virus lan truyền qua bọ phấn trắng (Bemisia tabaci), bọ phấn trắng chích hút trên cây sắn bị bệnh sẽ hút cả virus vào cơ thể, khi chính hút trên cây khỏe sẽ truyền virus sang làm cây bị bệnh. Thông qua 2 cơ chế lan truyền trên, nếu không phòng trừ, tiêu hủy bệnh khảm lá sắn thì nguy cơ gây hại nghiêm trọng.

Để chủ động phòng chống bệnh khảm lá sắn, ông Dương Văn Tuấn khuyến cáo các địa phương và bà con chú ý điều tra phát hiện bệnh kịp thời. Thu thập thông tin từ quần chúng, nhân dân để cơ quan chuyên ngành BVTV xác định nhanh điểm nhiễm bệnh khảm lá sắn.

Tổ chức điều tra đồng ruộng: Trong quá trình điều tra, quan sát bao quát trên cánh đồng để phát hiện những ruộng, điểm bị bệnh nặng thông qua bộ lá bị biến màu xanh vàng loang lổ. Các biện pháp phòng trừ bệnh khảm lá sắn bao gồm biện pháp phòng bệnh và tiêu hủy nguồn bệnh.

Các địa phương bố trí cán bộ có chuyên môn hướng dẫn nông dân thực hiện biện pháp tiêu hủy cũng như theo dõi, giám sát toàn bộ các diện tích trồng sắn. Sau 15-30 ngày kiểm tra các diện tích đã xử lý, nếu phát hiện còn bệnh hoặc củ sắn còn sót mọc mầm thì tiếp tục tiến hành nhổ tiêu hủy triệt để như hướng dẫn trên.

Biện pháp phòng bệnh: Không vận chuyển thân, lá sắn ra khỏi nơi nhiễm bệnh. Kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển thân, lá sắn trên địa bàn tỉnh cũng như vận chuyển từ tỉnh khác đến. Nghiêm cấm vận chuyển thân, lá sắn từ nơi đang có dịch ra vùng khác. Chọn giống gieo trồng: Không trồng các giống nhiễm bệnh nặng như HLS11, KM 140, KM 419, giống KM94 hiện nay cũng đã nhiểm bệnh. Biện pháp luân canh: Không trồng sắn hoặc cây ký chủ của bọ phấn như cây thuốc lá, bông, cà chua, cà pháo, cà bát, bầu bí, khoai tây, ớt… ở những vùng đã bị bệnh khảm lá ít nhất một vụ. Sử dụng bẫy dính vàng treo trên đồng ruộng diệt bọ phấn trắng. Những vùng có nguy cơ bùng phát bệnh cần phun trừ bọ phấn bằng thuốc BVTV. Phun khi bọ phấn giai đoạn ấu trùng hiệu quả cao hơn.

Tiêu hủy nguồn bệnh:

Bước 1: Xác định ruộng bị bệnh khảm lá. Điều tra xác định ruộng bị bệnh khảm lá sắn, mức độ bệnh và giai đoạn sinh trưởng để áp dụng biện pháp tiêu hủy phù hợp.

Bước 2: Phun trừ môi giới truyền bệnh. Điều tra nếu có bọ phấn phải phun thuốc trừ bọ phấn trên ruộng sắn nhiễm bệnh và những ruộng xung quanh để ngăn chặn bọ phấn di chuyển sang nơi khác truyền bệnh. Phun trước khi tiêu hủy cây sắn từ 2-3 ngày để đảm bảo an toàn.

Bước 3: Tiến hành tiêu hủy. Tiêu hủy một phần: áp dụng với các ruộng sắn tỷ lệ bệnh < 70% số cây bị nhiễm bệnh, tiến hành nhổ cây bị bệnh (bao gồm cả củ), thu gom và đốt; Tiêu hủy toàn bộ ruộng: áp dụng với các ruộng sắn tỷ lệ bệnh từ 70% số cây bị nhiễm bệnh trở lên thì nhổ toàn bộ ruộng, thu gom và đốt. Các ruộng sắn có khả năng thu hoạch thì nhổ toàn bộ cây sắn, tận thu củ còn thân lá phải đem tiêu hủy.

Bước 4: Kiểm tra sau tiêu hủy.