Châu Phi đối mặt tốc độ mất rừng cao nhất thế giới
Theo Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), giai đoạn 2010-2020, châu Phi ghi nhận tốc độ phá rừng cao nhất thế giới với khoảng 3,9 triệu ha rừng bị xóa sổ mỗi năm. Sự mất mát này kéo theo hàng loạt hệ lụy xã hội, kinh tế và môi trường đối với những cộng đồng vốn phụ thuộc vào rừng để lấy củi, thực phẩm, dược liệu và thu nhập.
Tại khu vực Sahel - và đặc biệt là Niger - mất rừng đã khiến hạn hán kéo dài, nhiệt độ tăng cao và an ninh lương thực suy giảm. Các đợt hạn hán ngày càng dày đặc, khiến những cộng đồng nghèo nhất phải chịu tác động nặng nề nhất.
Trong nhiều trường hợp, khó khăn kinh tế buộc người dân phải khai thác gỗ trái phép, mà không lường trước được những hậu quả lâu dài đối với chính sinh kế của họ.
Togo, nằm trong số bảy quốc gia châu Phi hưởng lợi từ dự án do UNEP dẫn dắt, với 949 ha đất suy thoái được phục hồi, đa dạng sinh học được tăng cường và nguồn thu bền vững cho cộng đồng. Ảnh: AddFlag.
"Rừng là mạch sống của các cộng đồng trên khắp châu Phi", bà Patricia Kameri-Mbote, Giám đốc Ban Pháp chế UNEP, nhấn mạnh. "Trồng cây và khôi phục đa dạng sinh học không chỉ bảo vệ môi trường tự nhiên mà còn giúp tăng sản lượng cây trồng và đảm bảo sinh kế. Một trong những mục tiêu của chúng tôi hướng đến là giúp người dân có nguồn thu nhập bền vững".
Nỗ lực phục hồi các cánh rừng
Tận dụng kinh nghiệm phục hồi rừng thành công của Hàn Quốc sau thập niên 1970, UNEP đã hợp tác với Cơ quan Lâm nghiệp Hàn Quốc (KFS) triển khai các dự án phục hồi cảnh quan, trong đó nổi bật là "Phục hồi cảnh quan và đất đai ở Vành đai Sahel". Thông qua Quỹ Đối tác Hàn Quốc - UNEP, Hàn Quốc đã cung cấp hỗ trợ về tài chính, trong khi UNEP cung cấp chuyên môn kỹ thuật về phục hồi hệ sinh thái, quản lý đất và phát triển sinh kế dựa vào tài nguyên bền vững.
Các dự án tập trung vào trồng cây phủ xanh đất trống, cải tạo đất thoái hóa, phục hồi hệ thực vật bản địa, kết hợp mô hình nông - lâm kết hợp để tăng độ che phủ rừng và cải thiện khả năng giữ nước của đất. Bên cạnh tác động môi trường, chương trình còn hướng đến mục tiêu xã hội và kinh tế: nâng cao thu nhập cho cộng đồng thông qua các chuỗi giá trị liên quan tới rừng; hỗ trợ sinh kế dựa vào trồng rừng, thu hái lâm sản ngoài gỗ; cải thiện khả năng chống chịu của người dân trước các cú sốc khí hậu.
Nhờ vậy, những sườn núi xanh đã dần trở lại Atakpame (Togo) - thị trấn từng mất gần 49.000 ha rừng trong ba thập kỷ. Người dân địa phương cho biết rừng phục hồi đã giúp cải thiện lượng mưa, đưa động vật hoang dã trở lại và tạo thêm sinh kế.
Hiện nay, người dân Togo đã trồng lại 120 ha rừng, dựng hàng rào bảo vệ cây non và phục hồi thêm 49 ha đất suy thoái. Trong bối cảnh nhiều địa phương thiếu nước tưới, các cộng đồng đã áp dụng tưới bằng nước thải đã qua xử lý để duy trì cây giống.
"Chúng tôi đã nhìn thấy những loài động vật mà đã lâu không xuất hiện. Rừng trở lại, và chúng tôi có thể dạy con cháu cách sống hài hòa với thiên nhiên", cư dân Mensah Agouti chia sẻ.
Hiện nay, người dân Togo đã trồng lại 120 ha rừng, dựng hàng rào bảo vệ cây non và phục hồi thêm 49 ha đất suy thoái. Ảnh: Modern Diplomacy.
Trường hợp tại Togo cho thấy, việc các cộng đồng tham gia dự án trồng lại hàng trăm hecta rừng, đã giúp sinh cảnh dần phục hồi và các hoạt động canh tác được cải thiện. UNEP đánh giá, sự chủ động này là yếu tố then chốt giúp cộng đồng tự chủ hơn trong quản lý tài nguyên môi trường.
Thực tế, Togo chỉ là một trong bảy quốc gia châu Phi hưởng lợi từ dự án do UNEP dẫn dắt. Ở các khu vực khác như Ghana, dự án hỗ trợ duy trì 40ha dừa, tăng năng suất thu hoạch. Trong khi đó, nông dân Niger được hỗ trợ nâng cao sản xuất moringa và hành - những cây trồng có giá trị cao. 50 ha vành đai xanh ở thủ đô Niamey cũng được tái thiết, góp phần ổn định đất, hạn chế sa mạc hóa và cải thiện chất lượng không khí.
Dự án phối hợp giữa UNEP và KFS góp phần vào mục tiêu phục hồi 1 tỷ hecta đất suy thoái trong Thập kỷ Phục hồi Hệ sinh thái của Liên hợp quốc. Đây không chỉ là hoạt động trồng cây, mà còn là một mô hình kết hợp hài hòa ba yếu tố: bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và cải thiện sinh kế. Cách làm này khẳng định: Rừng chính là một giải pháp tự nhiên hiệu quả, giúp châu Phi đối mặt với các thách thức về khí hậu và phát triển bền vững.
