Theo kết luận mới đây của các chuyên gia, đã có hơn 60.000 con chim cánh cụt tại các quần thể ngoài khơi Nam Phi đã chết đói do nguồn cá mòi biến mất.
Hơn 95% số cánh cụt châu Phi ở đảo Dassen và đảo Robben đã chết trong giai đoạn từ năm 2004 đến 2012. Nghiên cứu chỉ ra, những con chim đang trong mùa thay lông nhiều khả năng chết đói và việc suy giảm nguồn cá bắt nguồn từ khủng hoảng khí hậu cùng tình trạng khai thác quá mức.
Chim cánh cụt châu Phi săn cá mòi gần Cape Town. Loài này đang ở mức cực kỳ nguy cấp, với chưa tới 10.000 cặp sinh sản còn lại. Ảnh: Peter Verhoog/Minden Pictures/Alamy.
Những số liệu ghi nhận tại hai quần thể này không phải là hiện tượng đơn lẻ, theo bài nghiên cứu đăng trên tạp chí Ostrich: Journal of African Ornithology. Theo tiến sĩ Richard Sherley từ Trung tâm Sinh thái và Bảo tồn, Đại học Exeter, số lượng chim cánh cụt châu Phi đã giảm gần 80% trong vòng 30 năm qua.
Hằng năm, chim cánh cụt châu Phi sẽ rụng và thay bộ lông cũ để duy trì khả năng cách nhiệt và chống thấm nước. Tuy nhiên, trong thời gian thay lông kéo dài khoảng 21 ngày, chúng buộc phải ở trên bờ. Để sống sót qua giai đoạn nhịn ăn này, chúng phải tích lũy mỡ từ trước.
“Nếu thức ăn quá khó tìm trước khi thay lông hoặc ngay sau đó, chúng sẽ không có đủ năng lượng dự trữ để sống sót. Chúng tôi không tìm thấy xác của những đàn có nhiều con lớn hơn, vậy nên khả năng cao là chúng chết ngoài biển”, ông Sherley giải thích.
Nghiên cứu cũng cho thấy hầu hết trong tất cả các năm kể từ 2004, sinh khối của loài cá mòi Sardinops sagax đã giảm xuống chỉ còn 25% mức độ phong phú cao nhất của chúng ở vùng biển phía tây Nam Phi. Đây là nguồn thức ăn chủ yếu của chim cánh cụt châu Phi.
Những thay đổi về nhiệt độ và độ mặn ngoài khơi bờ biển phía tây châu Phi đã khiến quá trình sinh sản của loài cá này kém hiệu quả. Trong khi đó, mức độ khai thác cá trong khu vực vẫn duy trì ở mức cao.
Năm 2024, chim cánh cụt châu Phi được xếp vào nhóm cực kỳ nguy cấp, với chưa đến 10.000 cặp sinh sản còn tồn tại.
Việc quản lý nghề cá bền vững hơn có thể cải thiện cơ hội sống sót của loài cánh cụt tại khu vực này. Các nhà bảo tồn đang triển khai nhiều biện pháp tại thực địa, bao gồm xây dựng tổ nhân tạo giúp che chở chim non, kiểm soát động vật săn mồi và chăm sóc bằng tay những con trưởng thành và chim non cần cứu hộ.
Hoạt động đánh bắt bằng lưới vây - trong đó ngư dân bao vây đàn cá bằng lưới lớn và khép đáy để thu hoạch - đã bị cấm trong phạm vi xung quanh 6 khu sinh sản cánh cụt lớn nhất Nam Phi.
Biện pháp này được kỳ vọng sẽ “tăng khả năng tiếp cận nguồn thức ăn cho chim cánh cụt trong những giai đoạn quan trọng của vòng đời”, tiến sĩ Azwianewi Makhado thuộc Bộ Lâm nghiệp, Thuỷ sản và Môi trường Nam Phi cho hay.
Theo bà Lorien Pichegru - giáo sư về sinh học biển tại Đại học Nelson Mandela (Nam Phi), các kết quả này “vô cùng đáng lo ngại” và cho thấy tình trạng quản lý yếu kém kéo dài hàng thập kỷ đối với các loài cá nhỏ ở Nam Phi. Bà nhận định rằng: “Kết quả của nghiên cứu chỉ dựa trên tỷ lệ sống của chim cánh cụt đến năm 2011, nhưng tình hình cho đến nay vẫn không được cải thiện”.
Bà Pichegru cho rằng, việc giải quyết mức dự trữ cá nhỏ đang ở mức cực kỳ thấp, đòi hỏi phải hành động khẩn cấp, không chỉ để bảo vệ chim cánh cụt châu Phi mà còn cho các loài đặc hữu khác phụ thuộc vào nguồn cá này.
