Phòng chống dịch bệnh thủy sản bằng công nghệ: [Bài 2] Tôm khỏe, ít bệnh nhờ nuôi trong nhà màng

Thời tiết cực đoan với nắng nóng kéo dài xen kẽ mưa lớn, đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường nuôi trồng thủy sản. Theo ông Bùi Thế Vương, Quản lý HTX Chợ Bến (xã Long Điền), tôm rất nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ. Khi nắng nóng chuyển sang mưa, tôm dễ mắc các bệnh như bệnh đường ruột, hoại tử gan tụy cấp, đốm trắng, vi bào tử trùng (EHP), dẫn đến chậm lớn và tỷ lệ chết cao.

“Nước mưa chứa axit làm tăng độ pH trong ao, gây bất lợi cho sức khỏe tôm. Ngoài ra, mưa kéo dài làm suy giảm tảo có lợi như tảo khuê và tảo lục, trong khi tảo có hại như tảo lam phát triển mạnh, tạo điều kiện cho mầm bệnh lây lan”, ông Vương phân tích.

Trước tình hình đó, HTX Chợ Bến đã mạnh dạn chuyển sang nuôi tôm siêu thâm canh trong nhà màng với hệ thống lọc nước tuần hoàn khép kín. Việc áp dụng công nghệ cao giúp người nuôi giảm bớt nỗi lo thời tiết, đồng thời quy trình nuôi được kiểm soát nghiêm ngặt hơn.

“Ao nuôi công nghệ cao luôn đảm bảo sạch sẽ như một ly nước uống vì được thay nước hằng ngày, giúp an toàn và phát triển bền vững hơn”, ông Vương chia sẻ.

Còn tại HTX Nông nghiệp Quyết Thắng (phường Long Hương, TP. HCM) nuôi tôm theo mô hình siêu thâm canh bằng hệ thống tuần hoàn khép kín trong nhà màng (RAS) có khả năng chống chọi với thời tiết cực đoan và dịch bệnh cao. Theo ông Nguyễn Kim Chuyên, Giám đốc HTX, hệ thống RAS sử dụng công nghệ lọc nước tuần hoàn, đảm bảo nước sạch và an toàn cho tôm phát triển.

“Nước thải từ ao nuôi được đưa qua các ao lắng và hồ lọc để loại bỏ chất hữu cơ lơ lửng và kim loại nặng, sau đó được diệt khuẩn hoàn toàn trước khi tái sử dụng. Quá trình này giúp kiểm soát chặt chẽ các chỉ số môi trường như độ pH, độ mặn, và oxy hòa tan, hạn chế tối đa nguy cơ dịch bệnh mà không cần sử dụng kháng sinh”, ông Chuyên cho hay.

Mô hình nhà màng còn giúp HTX Quyết Thắng tránh được tác động của thời tiết. Nước mưa không xâm nhập vào ao, và nhiệt độ trong bể nuôi được duy trì ổn định ở mức lý tưởng 20-30 phần ngàn, phù hợp cho tôm phát triển.

Đặc biệt, trong mùa mưa là thời điểm bất lợi với các mô hình nuôi truyền thống thì HTX coi đây là vụ nuôi chính, vì nhiệt độ và độ mặn được kiểm soát tốt hơn so với mùa nắng nóng, khi độ mặn có thể lên tới 40 phần ngàn, gây bất lợi cho tôm.

Hệ thống RAS còn cải tiến việc tách phân tôm và chất thải lắng dưới đáy ao. Nước tầng mặt được lấy ra và lọc qua các túi lọc, giảm 50% chất thải trước khi đưa vào hệ thống tuần hoàn. Điều này không chỉ cải thiện chất lượng nước mà còn giúp quản lý thức ăn hiệu quả, tránh lãng phí và dư thừa thức ăn - nguyên nhân gây ô nhiễm ao nuôi. Kết quả là tôm khỏe mạnh, ít dịch bệnh, và đạt chất lượng cao, giúp HTX bán tôm sống với giá cao hơn từ 10-20 ngàn đồng/kg so với tôm thông thường.

Mô hình RAS còn mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho HTX. Về mặt kinh tế, hệ thống này giúp tiết kiệm nước đáng kể, giảm từ 4-6 m³ nước/kg tôm  theo mô hình nuôi truyền thống xuống còn 1,5-1,8 m³/kg tôm. Sản lượng tôm cũng tăng cao, HTX đã tăng từ 1 vụ tôm/năm trong ao đất lên 3 vụ/năm với năng suất 100 tấn/năm/ha.

Về mặt môi trường, hệ thống tuần hoàn khép kín cách ly hoàn toàn nguồn nước ao nuôi với môi trường bên ngoài, ngăn chặn mầm bệnh từ các vùng nuôi lân cận. Trong 5 năm áp dụng mô hình, HTX Quyết Thắng chưa ghi nhận trường hợp dịch bệnh nào.

Theo ông Đoàn Văn Nam, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư khu vực 3, các mô hình công nghệ cao như RAS là xu thế tất yếu, tạo bước đột phá nâng cao sức cạnh tranh của ngành nông nghiệp Việt Nam trong bối cảnh hội nhập.

“Mô hình này không chỉ giảm chi phí, tiết kiệm tài nguyên mà còn quản lý tốt môi trường, tôm ít dịch bệnh làm tăng sản lượng và giá trị sản phẩm trên một đơn vị diện tích, đầu ra cũng ổn định đáp ứng được nhu cầu thị trường trong và ngoài nước”, ông Nam đánh giá.

Hiện, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu (thuộc TP.HCM) có 23 tổ chức và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản, sản xuất giống ứng dụng công nghệ cao, với tổng diện tích hơn 429 ha. Trong số này, 21 cơ sở tập trung nuôi tôm thẻ chân trắng theo hướng công nghệ cao, chiếm khoảng 417,31 ha.

Mô hình sản xuất chủ yếu được triển khai trong các ao nổi, hồ tròn lót bạt có mái che hoặc nhà màng, nhà kín, với mật độ nuôi dao động từ 250 - 500 con/m², năng suất bình quân đạt 30-50 tấn/ha/vụ. Hệ thống nước tuần hoàn khép kín giúp kiểm soát chặt chẽ chất lượng môi trường ao nuôi, giảm thiểu ảnh hưởng của thời tiết, hạn chế dịch bệnh, cho phép các cơ sở sản xuất từ 3 - 4 vụ mỗi năm.