Núi rừng Con Cuông in bóng người xưa

70 năm chung tay xây đắp

Ngày 27/6 Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Con Cuông tổ chức Lễ kỷ niệm 70 năm thành lập (1/7/1955 - 1/7/2025) và 25 năm đón nhận danh hiệu Đơn vị Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, đánh dấu chặng đường phát triển bền vững của đơn vị lâm nghiệp có bề dày truyền thống của tỉnh Nghệ An.

Ngược thời gian gần ¾ thế kỷ, để phục vụ công cuộc khôi phục đất nước sau những năm tháng chiến tranh ác liệt, năm 1954 đã có khoảng 1.400 nam nữ thanh niên không ngại gian nan, mưa nắng, tình nguyện ngược dòng sông Lam đến với miền rừng Tây Nam xứ Nghệ của dải đất Trà Lân (Con Cuông).

Những tháng ngày đói khổ, thiếu thốn đủ bề không thể làm “chùn bước” những nam thanh, nữ tú tràn đầy nhiệt huyết và sức sống mãnh liệt. Đầu trần, chân đất nhưng khí thế cao ngút trời, chính họ là những người đặt nền móng cho công cuộc bảo vệ, xây dựng và phát triển rừng nơi miền sơn cước.   

Lâm trường Con Cuông đã nhiều lần “thay tên, đổi họ” nhưng giá trị cốt lõi vẫn vẹn nguyên. Dù ở giai đoạn nào, tập thể lãnh đạo, người lao động nơi đây vẫn luôn tâm nguyện xem rừng là nguồn tài nguyên vô giá, tất cả phải cùng gắng sức chung tay gìn giữ.

Ngày 26/7/2010, UBND tỉnh Nghệ An ban hành quyết định chuyển đổi Công ty Lâm nghiệp Con Cuông thành Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Con Cuông, đánh dấu bước “chuyển mình” quan trọng, từ mô hình doanh nghiệp nhà nước sang hình thức tự chủ, qua đó nâng cao tính năng động, khơi dậy tiềm năng trong hoạt động sản xuất kinh doanh, tạo sức cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường.

Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Con Cuông không bị “tụt hậu” bởi guồng quay của nền kinh tế thị trường, trái lại cho thấy sự chủ động, thích ứng nhanh, sẵn sàng hòa vào dòng chảy chung. Những năm qua, công ty không chỉ tập trung đơn thuần vào khía cạnh trồng, chăm sóc, khai thác, chế biến gỗ mà còn chú trọng bảo vệ rừng, phát triển du lịch sinh thái và tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương.

Lý thuyết đi đôi với thực tiễn, đơn vị đã hướng dẫn chuyển giao quy trình kỹ thuật trồng rừng cho bà con bản địa, đồng thời chủ động ươm từ 1 triệu đến 1,5 triệu cây giống mỗi năm (tương đương với trồng 500 - 800 ha rừng nguyên liệu) để cung cấp nguồn cây giống đạt chất lượng cho nhân dân trồng rừng trên địa bàn.

Muốn tạo lập uy tín với bà con đồng bào nhất thiết phải gương mẫu đi đầu. Dù đối diện với áp lực chất chồng, đặc biệt việc huy động nguồn kinh phí đầu tư nhưng Công ty lâm nghiệp Con Cuông vẫn nỗ lực xoay vòng đồng vốn, lắp đặt hệ thống dây chuyền công nghệ tiên tiến cho xưởng chế biến gỗ, đảm bảo công suất từ 3.000 - 4.000 m3 ván bóc/năm. Chưa hết, đơn vị sẵn sàng đứng ra làm đầu mối thu mua, bao tiêu gỗ rừng trồng nguyên liệu cho bà con, từng bước mang lại thu nhập khá cho nhiều hộ dân trồng rừng trên địa bàn.

70 năm qua, bao thế hệ đã sống, làm việc vì lý tưởng cao cả. Trong dòng chảy đáng tự hào đó không thể quên công sức lớn lao của nguyên Giám đốc Nguyễn Ngọc Lài, người vinh dự được 2 lần phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới. Đã 5 năm lìa xa nhân thế về với mây trắng nắng vàng nhưng dấu ấn của ông với ngành lâm nghiệp Nghệ An, với rừng Con Cuông vẫn vẹn nguyên như thuở nào.

“Sự tận tâm, tận hiến của cụ Nguyễn Ngọc Lài với ngành lâm nghiệp Nghệ An đã được thừa nhận, nhiều sáng kiến của ông đến nay vẫn còn nguyên giá trị, thể hiện cho tư duy, tầm nhìn vượt thời đại”, ông Nguyễn Danh Hùng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An chia sẻ.

Ông Lài trồng rừng, giữ rừng

Anh hùng Nguyễn Ngọc Lài SN 1938, quê ở xóm Liên Giáp, xã Thanh Bình, huyện Thanh Chương (cũ). Mồ côi từ nhỏ, năm 1961 ông rời quê nhà lên làm công nhân Lâm trường Con Cuông, cơ duyên với rừng bắt đầu từ đây. Có năng lực lại thừa trách nhiệm, chỉ sau 3 năm ông được tín nhiệm, bầu làm tổ trưởng sản xuất. Dưới sự chỉ đạo của ông, cơ sở này được công nhận Tổ Lao động xã hội chủ nghĩa suốt 5 năm liền.

Năm 1968, khi giữ vai trò Đội trưởng tại Đội khai thác gỗ Trung Chính, ông Nguyễn Ngọc Lài đã có những sáng kiến độc đáo giúp tăng hiệu quả kinh tế, lại giảm thiểu sức lao động. Điển hình như cải tiến phương thức khai thác từ dao tạ truyền thống sang dùng cưa xăng, hay mở thêm đường “triềng” bên sườn núi thoai thoải nhằm tạo đà thuận tiện khi vận chuyển gỗ, đồng thời giảm thiểu tối đa rủi ro không đáng có.

Thông minh, nhanh nhạy, những sáng kiến, chỉ đạo thiết thực của ông tức thì mang lại khác biệt rõ rệt và tạo “tiếng thơm” cho núi rừng Con Cuông. Nhằm tri ân những đóng góp lớn lao, năm 1985 ông vinh dự được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba và phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động.

Năm 1988, ông được đề bạt làm Bí thư Đảng ủy kiêm Phó Giám đốc Lâm trường Con Cuông. Năm 1991, ông chính thức giữ chức vụ Giám đốc đúng giai đoạn… khó khăn chất chồng. Hỏi ra mới biết, rừng giàu gỗ lớn trên địa bàn, bao gồm phạm vi quản lý của đơn vị cơ bản đã cạn kiệt, thiếu nguyên liệu trầm trọng khiến công tác sản xuất, kinh doanh của lâm trường đi vào bế tắc, có lúc số vốn chỉ còn khoảng 40 triệu đồng. Quả thực nếu không có quyết sách phù hợp, việc phá sản là chuyện sớm muộn.

Để thoát khỏi nghịch cảnh không thể cậy nhờ vào lời nói suông, ngược lại phải chứng thực bằng hành động, việc làm cụ thể. Sau khi nắm bắt tổng quan và đánh giá chi tiết, Giám đốc Nguyễn Ngọc Lài chỉ đạo, quyết tâm “phục hồi, tái tạo rừng”. Đất trống, đồi núi trọc trong lâm phần quản lý phải được phủ xanh, đó là tiêu chí sống còn, đồng thời là “rường cột” cho mục tiêu phát triển bền vững dài lâu.

Cải tạo cồn vệ, khe chọ, khai hoang phục hóa đất gò đồi, đất vằng, đất vệ, từng bước biến những cánh rừng nghèo xác xơ thành những diện tích rừng giàu cho giá trị kinh tế cao là nội dung cấp bách. Đành rằng quá trình trồng rừng, giữ rừng không chỉ trong ngày một, ngày hai mà kéo dài 10 năm, 15 năm, 20 năm, thậm chí là cả đời người nhưng ông Lài không tiếc công, bởi ông hiểu rõ giá trị rừng không thể đong đếm.

Tư tưởng, lập trường kiên định đã theo ông đi suốt cuộc đời, để rồi đây khi nhìn lại thành quả lớn lao ai nấy đều phải trầm trồ, ngưỡng mộ. Nhiều người vẫn nhớ, ông là vị lãnh đạo hiếm hoi ngày đó ra quy chế “tự phạt mình”. Thời còn đương chức, ông và tập thể lâm trường thống nhất phương châm “Nhận cờ đỏ, bỏ cờ xanh, thanh trừ cờ đen, cờ trắng”, nếu bộ phận nào không hoàn thành nhiệm vụ thì phải nhận “cờ xanh”, bao giờ tốt lên mới được thay “cờ đỏ”. Từ người đứng đầu cơ sở đến ban lãnh đạo không ai là ngoại lệ, tất cả phải chịu trách nhiệm liên đới. Trên nghiêm túc, dưới ắt phải lắng nghe, đó là lối nghĩ, cách sống rất… Nguyễn Ngọc Lài.

Là người “hồi sinh rừng”, là đại biểu nhân dân gương mẫu, tận tụy trong bốn khóa Quốc hội IV, V, VII, VIII, từ những đóng góp đặc biệt trong sự nghiệp bảo vệ, xây dựng, phát triển vốn rừng, năm 2002 Giám đốc Nguyễn Ngọc Lài tiếp tục được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động lần thứ 2. Cùng trong năm này ông nghỉ hưu sống đời an nhiên, tự tại.

Đầu tháng 12/2020, dù sức khỏe đã yếu đi nhiều, ông vẫn có mặt trong dịp Kỷ niệm 75 năm thành lập ngành Lâm nghiệp Việt Nam do Bộ NN-PTNT (nay là Bộ NN-MT) phối hợp với tỉnh Nghệ An tổ chức. Chương trình đã khắc họa, nêu bật những chặng đường, dấu mốc tiêu biểu của toàn ngành suốt chiều dài lịch sử, ở đó dĩ nhiên không thể thiếu Anh hùng Lao động Nguyễn Ngọc Lài.

Ngày 22/12/2020 ông trút hơi thở cuối cùng, để lại cho đời sự nghiệp đáng trân trọng.

Người đứng đầu Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Con Cuông lúc này là ông Nguyễn Ngọc Lam, con trai của cố Anh hùng Lao động Nguyễn Ngọc Lài. Nhắc về cha mình, ông Lam nói: “Để người đời đánh giá về ông sẽ công tâm hơn. Dưới góc độ một người con, tôi thấy ông là người sống có trách nhiệm, luôn đề cao tính tập thể, luôn vì cái chung. 70 năm qua bao thế hệ, bao con người của lâm nghiệp Con Cuông đã không tiếc công sức, tuổi xuân, chúng tôi sẽ tiếp tục nối tiếp truyền thống đó”.