Theo số liệu thống kê, sản lượng ngành nhựa sản xuất tại Việt Nam năm 2022 lên tới 9,54 triệu tấn, tăng 1,9% so với cùng kỳ năm 2021. Tổng doanh thu đạt khoảng 25,18 tỷ USD, tăng 5,68% so với cùng kỳ năm 2021. Trong đó, nhựa bao bì đạt doanh thu khoảng 8,81 tỷ USD; đứng thứ 2 với nhựa gia dụng khoảng 5,79 tỷ USD; nhựa xây dựng 5,28 tỷ USD; nhựa kỹ thuật 2,77 tỷ USD, các loại nhựa khác đạt khoảng 2,53 tỷ USD. Những con số này là minh chứng cho thực trạng đáng báo động về các sản phẩm nhựa gây ô nhiễm môi trường nếu sản phẩm nhựa thải ra không được tái chế.

TS Nguyễn Đình Đáp chỉ rõ, một trong những nguyên nhân sản lượng ngành nhựa tăng, bởi nhựa là sản phẩm bao bì được "ưa chuộng". Khi thay thế nhựa bằng các nguyên liệu bao bì khác, trọng lượng sản phẩm thay thế sẽ tăng lên 5,2 lần; chi phí sản xuất tăng lên 2,7 lần; năng lượng sản xuất tăng lên 1,5 lần và quan trọng hơn cả, nhựa sẽ giúp tiết kiệm chi phí vận tải.

Mặc dù, nhựa có tính hữu dụng cao như vậy nhưng khi các sản phẩm nhựa trở thành rác thải, đó là nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường vì số lượng lớn, đặc tính khó phân hủy nhưng lại dễ bị tác động, gây biến đổi thành phần trong nhựa ảnh hưởng đến môi trường đất, nước, cơ thể con người và động vật. Nhựa thải ra môi trường không được tái chế gây ra hàng triệu tấn rác chết ở các bãi chôn lấp lộ thiên, chiếm diện tích lớn tại môi trường biển, sông, hồ...

Nhằm sử dụng nhựa một cách hợp lý, bền vững đảm bảo cho phát triển xanh, TS Nguyễn Đình Đáp cho rằng, phải thúc đẩy KTTH trong sản xuất và tiêu thụ nhựa, đưa ra sáng kiến thu gom và tái chế bao bì nhựa. Một số đề xuất được ông đề cập tới bao gồm: Áp dụng thuế đối với bao bì đóng gói; từng công ty, doanh nghiệp có thể thực hiện chương trình thu gom vật liệu trực tiếp một cách chủ động và độc lập; thực hiện hoàn trả tiền khi đổi chai nhựa và tái chế lại các bao bì nhựa thành những sản phẩm hữu dụng,...

Đồng thời, triển khai vòng tròn tuần hoàn rác thải nhựa, thúc đẩy trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất trong quá trình sản xuất, thiết kế sản phẩm, thiết kế sinh thái, cũng như lựa chọn tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm phục vụ tiêu dùng bền vững, tạo động cơ phát triển thị trường tài chính.

Hiện một số doanh nghiệm tại Việt Nam đã áp dụng KTTH trong sản xuất. Điển hình như Công ty Cổ phần nhựa tái chế Duy Tân (DuyTan Recycling) đã tiên phong ứng dụng công nghệ tái chế để góp phần vào bài toán đưa phát thải ròng bằng "0". Theo đó, DuyTan Recycling đã đầu tư và xây dựng nhà máy nhựa tái chế nhằm cung cấp các sản phẩm nhựa tái chế chất lượng cao, giúp giảm sử dụng nguồn nguyên liệu hoá thạch với quy mô nhà máy xanh, không rác thải, không khí thải, không nước thải. Qua 9 tháng đầu năm 2023, công ty đã thu gom và tái chế thành công 16.500 tấn rác thải nhựa, trong đó có khoảng 1,27 chai nhựa (cung cấp cho thị trường bao bì PET nội địa 6.100 tấn; Xuất khẩu 7.500 tấn).

Bên cạnh đó, các sản phẩm nhựa được chú trọng trong công tác bảo vệ môi trường sẽ là những vật liệu dễ tái chế để sản xuất bao gồm các thành phần: HDPE/ PP cho nắp; PE/EVA cho seal; 100% PET cho thân chai; nhãn và keo dán sử dụng nhãn giấy, nhãn OPP hoặc loại nhãn có tỷ trọng >1 và keo tan được trong nước nóng,...

Một vấn đề đặt ra, đó là các thiết kế bao bì nhựa có tráng nhôm, mạ Crom và các loại tem nhãn, nhựa sử dụng một lần với nhiều loại nhựa khác nhau sẽ không thể tái chế và có nguy cơ phát sinh khí thải nguy hại như PVC, PS... Các loại bao bì, túi siêu thị quá mỏng, in ấn quá lớn càng không tạo ra được giá trị thu gom; đối với các thiết kế sản phẩm nhựa với chi tiết nhôm, sắt, cao su sẽ gây khó khăn, chi phí tái chế lớn...

Do đó, để giảm thiểu tình trạng rác thải nhựa, cùng việc phát triển các mô hình bảo vệ môi trường khác hướng đến phát triển KTTH, một số công ty thiết kế đã đặt yêu cầu thiết kế sinh thái lên hàng đầu qua việc chọn chất liệu đảm bảo tính bền vững, kéo dài vòng đời sản phẩm và có thể tái sử dụng; thiết kế sản phẩm có giá trị thu gom, tái chế chất lượng cao, giảm gánh nặng của nhà tái chế và đảm bảo sản phẩm thải ra môi trường không phát sinh chất thải độc hại với sức khoẻ con người.

Trong đó, Công ty TNHH NGK Suntory PepsiCo Việt Nam đã cam kết thực hiện quy trình 3R (Giảm thiểu - Tái sử dụng - Tái chế) trong hoạt động kinh doanh và sản xuất để giải quyết các vấn đề phát sinh liên quan đến môi trường. Đồng thời, ứng dụng công nghệ mới để nâng cao hiệu suất lao động, phát triển các sáng kiến trong tiết kiệm bao bì, nguyên vật liệu và năng lượng nhằm bảo vệ môi trường.

Cụ thể, vào tháng 4 năm 2021, Công ty lần đầu tiên ra mắt sản phẩm Pepsi với bao bì là 100% từ nhựa tái sinh (100%rPET), cũng như nhiều sáng kiến giảm nhẹ bao bì đối với các sản phẩm như trà Ô Long TEA+, chai nước khoáng Aquafina... Ghi nhận kết quả đạt được trong năm 2022, công ty đã giảm hơn 1.100 tấn nhựa và tiết kiệm được 3.470 tấn nhựa trong sản xuất, góp phần quan trọng vào việc giảm thiểu rác thải nhựa ra môi trường.

Ngoài ra, để đẩy mạnh trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, TS Nguyễn Đình Đáp đề xuất, cần khuyến khích nỗ lực thiết kế bao bì có khả năng tái chế cao, chuyển đổi hệ thống tái chế giản đơn sang hiện đại, thúc đẩy hệ thống thu gom, tái chế cả những loại nhựa ít giá trị, thúc đẩy đầu tư công nghệ tái chế an toàn về môi trường, khả thi về kinh tế và tạo ra động lực đầu tư ngành tái chế nhựa tại Việt Nam, hướng đến phát triển nền kinh tế tuần hoàn phát triển bền vững.