Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, thị trường tín chỉ carbon tự nguyện đang nổi lên như một công cụ để doanh nghiệp và cá nhân bù đắp khí thải nhà kính. Thay vì trực tiếp cắt giảm phát thải, nhiều bên lựa chọn mua tín chỉ carbon được tạo ra từ các dự án như trồng rừng, ngăn chặn phá rừng, cải thiện quản lý năng lượng hoặc tiêu hủy khí thải độc hại. Về lý thuyết, đây là giải pháp “hai trong một”, vừa giúp doanh nghiệp cân bằng lượng phát thải, vừa mang lại lợi ích cho môi trường.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia và nhà quan sát đặt câu hỏi: Liệu tín chỉ carbon có thực sự mang lại hiệu quả như cam kết hay không? Sự thiếu minh bạch trong cách đo lường và chứng nhận tín chỉ cũng làm dấy lên lo ngại về tính bền vững của thị trường này. Một báo cáo năm 2024 của tổ chức quốc tế quy tụ các cơ quan quản lý chứng khoán toàn cầu chỉ rõ: Những lỗ hổng nói trên có thể ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và sự phát triển lâu dài của thị trường.
Thị trường carbon tự nguyện đem lại chi phí thấp hơn so với việc trực tiếp cắt giảm khí thải trong sản xuất. Ảnh minh hoạ.
Tại Mỹ, vai trò của chính phủ liên bang trong lĩnh vực này được đánh giá là khá mờ nhạt. Theo Cơ quan Kiểm toán Chính phủ Hoa Kỳ (GAO), trong hai năm qua, một số cơ quan như Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC) và Bộ Tài chính đã bắt đầu đưa ra định hướng, hướng dẫn hoặc thực hiện giám sát hạn chế. Ngoài ra, một số cơ quan còn tham gia với tư cách hỗ trợ sản xuất và sử dụng tín chỉ, thậm chí cân nhắc trở thành bên mua. Tuy vậy, các động thái này vẫn chỉ dừng ở mức thăm dò, chưa có khung chính sách rõ ràng.
Theo GAO, hiện chưa có sự đồng thuận về việc chính phủ nên can thiệp sâu đến đâu. Trong số 8 chuyên gia được phỏng vấn, 5 người cho rằng có thể để một cơ quan liên bang đứng ra kiểm định, chứng nhận chất lượng tín chỉ carbon. Nhưng ngay cả nhóm này cũng có quan điểm khác nhau về mức độ và phạm vi can thiệp. Một số ý kiến cảnh báo nếu áp đặt giám sát chặt chẽ, chi phí phát hành tín chỉ có thể tăng cao, khiến doanh nghiệp nản lòng. Báo cáo của Viện Hàn lâm Quốc gia năm 2023 cũng đưa ra cảnh báo tương tự, nhấn mạnh sự đánh đổi giữa tính minh bạch và chi phí.
Về bản chất, thị trường carbon tự nguyện đem lại lựa chọn chi phí thấp hơn cho doanh nghiệp so với việc trực tiếp cắt giảm khí thải trong sản xuất. Nhưng nếu thiếu niềm tin và tính minh bạch, lợi thế này có thể mất đi. GAO nhận định việc làm rõ vai trò của chính phủ liên bang, cũng như xây dựng các tiêu chuẩn về chứng nhận tín chỉ, là yếu tố then chốt để thị trường phát triển lành mạnh.
