Lúa giảm phát thải, nông dân tăng lợi nhuận

Thực hiện Đề án phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL tại tỉnh Vĩnh Long bước đầu mang lại hiệu quả rõ nét về kinh tế, môi trường và chất lượng hạt gạo, tạo tiền đề quan trọng cho việc nhân rộng trong toàn tỉnh.

Năm 2024, Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp Phước Hảo (xã Hưng Mỹ) được Bộ Nông nghiệp và Môi trường lựa chọn triển khai thí điểm mô hình canh tác lúa phát thải thấp giai đoạn đến năm 2030. Mô hình được thực hiện trên diện tích 50 ha với sự tham gia của 46 thành viên.

Các hộ tham gia áp dụng kỹ thuật sạ cụm với lượng giống chỉ 60-70kg/ha, giúp ruộng lúa thông thoáng, hạn chế sâu bệnh và giảm chi phí đầu vào. Song song đó, HTX còn được đầu tư đồng bộ hệ thống cơ giới hóa gồm lò sấy lúa, máy gặt đập liên hợp, máy bay phun thuốc bảo vệ thực vật, máy xay xát gạo, máy rê lúa và máy sạ hàng theo cụm. Những thiết bị này phục vụ hiệu quả quy trình tưới ngập khô xen kẽ, góp phần tiết kiệm nước và giảm phát thải khí mê-tan trong sản xuất lúa.

Theo Trung tâm Khuyến nông quốc gia sau 3 vụ triển khai, các mô hình thí điểm chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp ở ĐBSCL cho thấy giảm phát thải khí nhà kính 2-12 tấn CO2/ha.

Trong vụ hè thu 2025, mô hình tiếp tục được triển khai trên diện tích 50 ha với 34 hộ nông dân tham gia, thực hiện theo quy trình kỹ thuật của Trung tâm Khuyến nông Vĩnh Long kết hợp với kinh nghiệm canh tác thực tế của nông dân.

Ông Trương Hòa Thuận, Giám đốc HTX Phước Hảo, cho biết: “Việc áp dụng sạ thưa, gieo sạ theo cụm, tưới ngập khô xen kẽ và cơ giới hóa đồng bộ đã giúp năng suất lúa tăng khoảng 0,5 tấn/ha, chi phí sản xuất giảm 10-15%, qua đó lợi nhuận của nông dân tăng thêm từ 6-9 triệu đồng/ha/vụ”.

Theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và Môi trường, năng suất lúa trong các mô hình bình quân đạt 6,5-7 tấn/ha (lúa tươi), chi phí sản xuất giảm 15-17%, lợi nhuận tăng 20-30%, đồng thời góp phần hạn chế ô nhiễm môi trường. Đặc biệt, hạt gạo đạt chất lượng, an toàn và đáp ứng yêu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu.

Từ hiệu quả của các mô hình điểm, toàn tỉnh Vĩnh Long hiện đã triển khai gần 5.000 ha lúa chất lượng cao theo Đề án một triệu héc-ta, trong đó có 196,8 ha mô hình điểm và gần 4.800 ha được nhân rộng với sự tham gia của 30 HTX.

Điển hình như, HTX Phước Hảo, HTX DVNN Châu Hưng (xã Hưng Mỹ) cũng đang tích cực nhân rộng mô hình sản xuất lúa chất lượng cao theo chủ trương của Sở Nông nghiệp và Môi trường Vĩnh Long.

Ông La Quốc Yên, Giám đốc HTX DVNN Châu Hưng cho biết, HTX bắt đầu tham gia từ vụ thu đông 2024, đến nay đã thực hiện 3 vụ (mỗi năm sản xuất 2 vụ). Năm đầu triển khai 80 ha, đến vụ thu đông 2025 mở rộng lên 150 ha.

Tham gia mô hình, nông dân được hỗ trợ 30% chi phí phân bón; giống và phân hữu cơ do HTX chủ động cung ứng, trong đó phân hữu cơ chiếm khoảng 70%. HTX đang áp dụng quy trình giảm 30-40% lượng phân hóa học. Năm 2024, Trung tâm Khuyến nông và Chi cục Phát triển nông thôn đã tổ chức 3 lớp tập huấn kỹ thuật sản xuất lúa giảm phát thải; năm 2025 tiếp tục tổ chức thêm 2 lớp.

“So với sản xuất truyền thống chi phí sản xuất giảm khoảng 15%. Lợi nhuận tăng từ 1,8 triệu đồng lên 2,2-2,3 triệu đồng/công/vụ; giá lúa cao hơn thị trường từ 500-1.500 đồng/kg tùy theo chất lượng”, ông Yên nói.

Theo ông Lâm Văn Tân, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long, Đề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, nhận được sự đồng thuận cao của nông dân, các HTX và sự quan tâm hỗ trợ của nhiều tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước. Tuy nhiên, việc triển khai tại địa phương vẫn còn khó khăn do sản xuất lúa còn manh mún, liên kết giữa nông dân - HTX - doanh nghiệp chưa chặt chẽ. Bên cạnh, sản phẩm lúa gạo chưa xây dựng được thương hiệu, thiếu doanh nghiệp đầu tàu cùng hệ thống kho chứa, máy móc quy mô lớn.

Thời gian tới, ngành nông nghiệp tỉnh sẽ xác định rõ các vùng trọng điểm để đầu tư phát triển vùng chuyên canh lúa chất lượng cao, giảm phát thải. Tỉnh phấn đấu đến cuối năm 2030 có 50.000 ha đạt tiêu chí theo quy định, góp phần nâng cao giá trị ngành hàng lúa gạo và hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững.