Làm gì để bảo vệ đàn cá khi mực nước lòng hồ xuống thấp?

Với hồ thủy điện Hòa Bình, giai đoạn tháng 1-6 hằng năm thường là mùa nước thấp, do cơ chế vận hành phục vụ thủy lợi, phát điện đặc trưng trong mùa khô. Tuy nhiên, năm 2025, do đang có hoạt động kết hợp tháo dỡ đê quây cho nhà máy thủy điện Hòa Bình mở rộng, mực nước hồ xuống tới 85m, chỉ cách mực nước chết (80m) 5m, thấp hơn cùng kỳ 2024 đến 30m.

Với tổng diện tích nuôi trồng thủy sản hơn 2.700ha mặt nước, số lồng nuôi lên trên 5.000, hiện tượng nước hồ xuống thấp được Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hòa Bình cùng với các cơ quan chuyên môn theo dõi và đưa ra những khuyến cáo với người nuôi từ sớm.

Theo ông Hoàng Văn Son, Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản Hòa Bình, việc mực nước xuống thấp kết hợp với nắng nóng và tạp chất bị cuốn xuống lòng hồ do lũ tiểu mãn khiến nồng độ oxy hòa tan trong nước bị giảm.

Trong điều kiện đó, nếu người nuôi trồng thủy sản không có các biện pháp ứng phó kịp thời, dễ dẫn đến tình trạng cá chết do thiếu oxy. Vì vậy, từ cuối tháng 4, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hòa Bình đã có văn bản chỉ đạo để kịp thời cảnh báo sớm diễn biến chất lượng môi trường nước ao, hồ, đầm nuôi trồng thủy sản, ngăn chặn và khống chế có hiệu quả các bệnh nguy hiểm trên thủy sản nuôi.

Đối với thủy sản ao, đầm

Với các loài thủy sản nuôi trồng trong ao, đầm, Sở Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu kiểm tra bờ, cống ao, để tránh hiện tượng rò rỉ nước. Duy trì mực nước trong ao trên 1,5m, tích cực tạo oxy cho ao nuôi bằng máy quạt nước, máy sục khí vào thời điểm 10-18h và ban đêm.

Đối với những nơi có điều kiện thay nước có thể thay từ 15-20% lượng nước cũ và cấp thêm nước mới vào ao dưới dạng phun mưa, tốt nhất vào sáng sớm.

Bên cạnh đó, cần dùng lưới lan che phủ 2/3 diện tích mặt ao và cao hơn mặt nước trên 2m để hạn chế bức xạ của ánh sáng mặt trời, giảm tăng nhiệt độ nước trong ao, tránh gây sốc cho thủy sản nuôi.

Cơ quan chức năng cũng yêu cầu theo dõi, quản lý môi trường ao nuôi chặt chẽ, đặc biệt là quản lý thức ăn, trong khẩu phần ăn cần bổ sung thêm các vitamin, khoáng chất… để tăng sức đề kháng; tăng cường sử dụng chế phẩm vi sinh nhằm cải thiện chất lượng nước, góp phần hạn chế việc thay nước thường xuyên.

Đối với thủy sản lồng, bè trên sông, hồ

Đối với các lồng, bè cá trên sông, hồ, Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản đã tổ chức đưa cán bộ đến hướng dẫn người nuôi một số biện pháp đối phó với mực nước thấp.

Trong đó, việc đầu tiên là cần thường xuyên theo dõi, kiểm tra sức khỏe thủy sản nuôi, thu gom thức ăn thừa, di chuyển lồng bè nuôi nhằm tăng sự thông thoáng mặt nước cho vùng nuôi; sử dụng lưới lan che bề mặt lồng bè nuôi để giảm ánh sáng trực tiếp xuống đáy lồng nuôi.

"Khi mực nước trên sông, suối, hồ giảm cần hạ thấp lồng nuôi hoặc di chuyển lồng nuôi đến nơi có mực nước sâu để bảo đảm độ sâu luôn ở mức 2,5-3m, đặt lồng nuôi cách đáy khoảng 1,5-2m", ông Trần Hùng Cường, chuyên viên Chi cục Chăn nuôi, Thú ý và Thủy sản Hòa Bình, cho biết.

Với một số nhà nuôi có điều kiện hoặc các công ty đầu tư bài bản, có thể chuẩn bị các thiết bị cần thiết như máy bơm, máy quạt nước, máy sục khí nhằm khắc phục việc thiếu oxy cục bộ.

Ngoài ra, người dân cũng có thể dẫn nước từ các mó nước trên núi để sục vào khu vực neo lồng, vừa tăng nồng độ oxy, vừa giảm nhiệt độ nước, giúp cá sống khỏe hơn.

Do trong quá trình tiêu hóa, trao đổi chất, cá phải tiêu thụ oxy nên Chi cục cũng khuyến cáo bà con giảm 50-70% lượng thức ăn cho ăn hằng ngày hoặc ngừng cho ăn vào những ngày nắng nóng gay gắt để tránh cá bị mệt. Thậm chí, nếu trước đây cá ăn hằng ngày thì trong giai đoạn nước xuống thấp có thể chỉ cần duy trì 3 ngày/lần để giúp cá sinh tồn.

Ông Trần Hùng Cường khuyến cáo, bà con có thể chọn loại thức ăn có hàm lượng dinh dưỡng cao kết hợp với việc bổ sung vitamin C, khoáng chất, chế phẩm để duy trì thủy sản nuôi trong giai đoạn nắng nóng gay gắt.

Sở dĩ, việc giảm lượng thức ăn, giảm tần suất cho ăn có thể kéo dài đến cả tháng là do thời gian nuôi cá trên hồ, đầm ở Hòa Bình kéo dài hơn thông thường.

"So với các địa phương ở đồng bằng, thời gian nuôi cá của chúng tôi có thể gấp đến 3 lần, thường là 1,5 năm thay vì 6 tháng. Nguyên nhân là cá Hòa Bình hướng đến đối tượng khách hàng cao cấp, đặc sản nên cần nuôi lâu để đảo bảo khối lượng cũng như chất lượng thịt", ông Cường thông tin và nói, điều đó khiến việc nuôi cầm chừng trong lúc nước xuống thấp không đáng kể và không ảnh hưởng đến cả quá trình sản xuất.

Một giải pháp nữa được đề cập là người nuôi có thể tiến hành thu tỉa khi thủy sản nuôi đạt kích cỡ thu hoạch, đặc biệt là trước khi bước vào giai đoạn mực nước hồ xuống thấp. Cùng với đó, cần chú ý để hạn chế đánh bắt, san thưa, vận chuyển, thả giống vào những ngày nắng nóng, thời điểm nắng nóng trong ngày.

Chủ động quản lý, phòng chống dịch bệnh

Năm 2024, Hòa Bình có diện tích nuôi cá ao, hồ nhỏ, nuôi cá ruộng là 2.713ha (trong đó nuôi kết hợp ở các hồ thủy lợi 1.200ha), số lồng nuôi cá 5.094 lồng.

Sản lượng nuôi trồng thủy sản của tỉnh Hòa Bình năm 2024 đạt 10.000 tấn, đạt 104,16% kế hoạch giao. Tỉnh đã cấp giấy chứng nhận đăng ký lồng bè, đối tượng chủ lực cho 4 cơ sở, cấp mã số lồng nuôi cho 735 lồng cá.

Toàn tỉnh tính đến hết năm 2024 có 14 cơ sở nuôi cá lồng được chứng nhận VietGAP với quy mô 1.067 lồng (bằng gần ¼ số lồng hiện có), sản lượng khoảng 2.138 tấn sản phẩm, góp phần khẳng định thương hiệu và nâng cao giá trị sản phẩm thủy sản của Hòa Bình.

Thời gian quan, các cơ quan chuyên môn của tỉnh đã chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp về quản lý nuôi, phòng, chống dịch bệnh.

Theo dõi diễn biến thời tiết, mực nước ao, hồ, sông suối, nhất là trên vùng hồ sông Đà, cập nhật thông tin từ Trung tâm quan trắc môi trường và bệnh thủy sản miền Bắc, từ đó khuyến cáo người dân kịp thời thực hiện các biện pháp chăm sóc, phòng, chống rét và dịch bệnh cho thủy sản nuôi.

Năm 2024, Chi cục Thủy sản (nay là Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản) đã tổ chức 6 đợt giám sát dịch bệnh thủy sản, 6 đợt quan trắc môi trường tại các vùng nuôi cá lồng trên hồ thủy điện Hòa Bình và cơ sở sản xuất, ương dưỡng giống thủy sản (Trung tâm giống cây trồng vật nuôi và thủy sản).

Từ kết quả phân tích, Chi cục thông báo đến phòng Nông nghiệp và Môi trường các huyện, phòng Kinh tế thành phố và các tổ chức cá nhân tại các vùng nuôi tập trung biết để quản lý lồng, bè nuôi và hướng dẫn kỹ thuật phòng, chống dịch bệnh.