Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch và Tài chính Trần Gia Long đã trình bày tham luận nêu giải pháp phát huy nguồn lực ngành nông nghiệp và môi trường trong kỷ nguyên vươn mình.
Tham luận đã nêu vấn đề sau hơn bốn thập niên đổi mới, từ một nền nông nghiệp lạc hậu, Việt Nam đã vươn lên thành quốc gia không chỉ đáp ứng nhu cầu lương thực trong nước mà còn xuất khẩu, góp phần cân bằng cán cân thương mại. Cùng với đó, công tác bảo vệ môi trường cũng thay đổi mạnh mẽ về tư duy từ bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa, kiểm soát, phục hồi và hướng tới các giải pháp dài hạn ứng phó biến đổi khí hậu.
Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Gia Long phát biểu tham luận tại Đại hội. Ảnh: Khương Trung.
Thành quả ấy đến từ sự chỉ đạo sát sao của Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, cùng sự nỗ lực của toàn ngành. Trong suốt tiến trình xây dựng và phát triển đất nước, Đảng xác định nông nghiệp và bảo vệ môi trường là nhiệm vụ chiến lược, gắn liền với công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 24-6-2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII khẳng định nông nghiệp là “lợi thế quốc gia”, “trụ đỡ của nền kinh tế”. Để tiếp tục giữ vững vai trò ấy, ngành nông nghiệp và môi trường cần nhìn rõ các nguồn lực, quản lý và khai thác hiệu quả, đồng bộ.
Bức tranh nguồn lực của ngành nông nghiệp và môi trường
Theo Vụ Kế hoạch và Tài chính, nguồn lực của ngành có thể chia thành ba nhóm chính.
Thứ nhất là nguồn nhân lực, bao gồm số lượng, chất lượng lao động, tri thức, kỹ năng, kinh nghiệm, truyền thống và bí quyết công nghệ.
Thứ hai là nguồn vật lực, từ yếu tố sinh học (khí hậu, đất đai, cây trồng, vật nuôi, tài nguyên nước, rừng, biển, đa dạng sinh học) tới kết cấu hạ tầng kỹ thuật như thủy lợi, giao thông, kho tàng, cơ sở chế biến.
Thứ ba là nguồn tài lực, vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước và ngoài nhà nước.
Hiện nay, tốc độ tăng trưởng nông nghiệp phụ thuộc trực tiếp vào chất lượng và sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố này.
Thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai nhiều chương trình, kế hoạch hành động; nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách và luật pháp để nâng cao năng lực quản lý, tạo động lực mới cho phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới và nâng cao chất lượng bảo vệ môi trường.
Giải pháp phát huy tối đa nguồn lực
Giai đoạn 2026 - 2030, Việt Nam đặt khát vọng đạt tăng trưởng kinh tế hai con số. Riêng ngành nông nghiệp và môi trường phấn đấu tăng trưởng GDP 3,5 - 4%/năm, tổng kim ngạch xuất khẩu tăng 5 - 6%/năm.
Thúc đẩy các mô hình sản xuất nông nghiệp xanh, thông minh.
Trong bối cảnh các động lực tăng trưởng truyền thống dần suy giảm, ngành xác định cần tạo cú hích đột phá, dựa vào khoa học công nghệ, chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn và carbon thấp, tiến tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Về nguồn nhân lực, ngành sẽ phát triển đồng bộ đội ngũ cán bộ quản lý, chuyên gia, kỹ thuật viên và lao động sản xuất trực tiếp, đặc biệt chú trọng tri thức hóa nông dân để trở thành những nông dân chuyên nghiệp, chuyển từ tư duy sản xuất sang kinh tế nông nghiệp.
Các cơ sở đào tạo nghề sẽ tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, xã hội hóa mạnh mẽ việc phát triển nhân lực, thu hút khu vực tư nhân tham gia. Đào tạo sẽ theo nhu cầu doanh nghiệp và thị trường, gắn với chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn, giải quyết việc làm, khuyến khích đầu tư, khởi nghiệp và tư vấn sản xuất kinh doanh nông nghiệp.
Về nguồn vật lực, cần quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu quả đất, nước, rừng, khoáng sản theo nguyên tắc thị trường. Hoàn thiện pháp luật, cơ chế, chính sách để vốn hóa tài nguyên, phân bổ hợp lý và công khai minh bạch.
Ngành sẽ hoàn chỉnh cơ cấu sản xuất theo lợi thế cạnh tranh và nhu cầu thị trường; nâng cao năng suất đất, cây trồng, vật nuôi; phát triển kinh tế lâm nghiệp đa dụng, tăng giá trị dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon rừng.
Nguồn lợi thủy sản sẽ được bảo tồn, phục hồi; giảm dần sản lượng khai thác; đầu tư hạ tầng, dịch vụ hậu cần nghề cá. Đồng thời, bảo đảm an ninh nguồn nước, an toàn hồ đập; xã hội hóa cấp nước sạch nông thôn; vận hành thủy lợi đa mục tiêu, gắn chuyển đổi số, thông minh hóa quản lý.
Ngành cũng tập trung điều tra, đánh giá tiềm năng khoáng sản chiến lược, thăm dò các khu vực triển vọng để khai thác bền vững, tăng nguồn thu ngân sách và nâng cao vị thế quốc gia.
Về nguồn tài lực, tập trung tăng đầu tư ngân sách, thực hiện chủ trương đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn 5 năm sau gấp đôi 5 năm trước theo Nghị quyết 19-NQ/TW. Ưu tiên hạ tầng thủy lợi quy mô vùng, hạ tầng giao thông kết nối vùng sản xuất, phòng chống thiên tai, bảo tồn cảnh quan, phục hồi rừng ngập mặn và đầu nguồn, phát triển “hạ tầng xanh”.
Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp bền vững, phát triển dịch vụ logistics, hạ tầng chế biến sâu, cụm công nghiệp - dịch vụ tại vùng chuyên canh. Huy động vốn tín dụng theo chuỗi giá trị, lấy ngân sách làm “vốn mồi” để thu hút tư nhân.
Đầu tư sẽ tập trung cả vào bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, điều tra tài nguyên biển, phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở, ngập úng tại Đồng bằng sông Cửu Long, Trung du và miền núi phía Bắc.
Phát huy các nguồn lực mới
Bên cạnh các nguồn lực truyền thống, để đáp ứng được các mục tiêu đặt ra, Vụ Kế hoạc và Tài chính cho rằng cần phải phát huy các nguồn lực mới, trong đó khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo được xem là động lực đột phá với các mô hình nông nghiệp công nghệ cao, cụm liên kết ngành, công viên nông nghiệp, vườn ươm sáng tạo. Chuyển đổi số trong sản xuất, kinh doanh, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ.
Ngành cũng củng cố hoạt động hợp tác xã, phát triển sản xuất theo hợp đồng, liên kết chuỗi giá trị; nhân rộng mô hình nông nghiệp tích hợp đa giá trị; ưu tiên sản phẩm đặc thù địa phương, nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững.
Chính sách tín dụng xanh sẽ khuyến khích dự án giảm phát thải, phát triển nông nghiệp tuần hoàn; bảo hiểm nông nghiệp sẽ song hành với dự báo, cảnh báo thiên tai, dịch bệnh. Quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội sẽ được đồng bộ với quy hoạch tài nguyên, môi trường; áp dụng nguyên tắc “Người gây ô nhiễm phải trả tiền” và “Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR)”.
Với chiến lược đồng bộ, tận dụng tối đa nguồn nhân lực, vật lực, tài lực và các nguồn lực mới, ngành nông nghiệp và môi trường đặt mục tiêu vừa đảm bảo vai trò trụ đỡ của nền kinh tế, vừa đóng góp vào tăng trưởng bền vững, đưa Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển thịnh vượng.
