Cơ hội rộng mở ở nhiều thị trường
Thuế đối ứng của Hoa Kỳ là thách thức lớn nhất với xuất khẩu nông lâm thủy sản Việt Nam trong 5 tháng cuối năm nay. Vì vậy, để duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu nông lâm thủy sản với mục tiêu kim ngạch xuất khẩu cả năm trên 65 tỷ USD, cần tìm giải pháp duy trì thị trường Hoa Kỳ, đồng thời đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường khác.
Thủy sản là một trong những ngành hàng chịu tác động mạnh nhất từ thuế đối ứng của Hoa Kỳ. Bà Tô Tường Lan, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết, trong nửa cuối năm, bức tranh xuất khẩu thủy sản Việt Nam được dự báo sẽ "vừa thách thức vừa kỳ vọng". Thách thức đến từ chính sách thuế đối ứng 20% của Hoa Kỳ bắt đầu có hiệu lực từ 7/8, dẫn tới nguy cơ mất thị trường tôm và hạn chế với cá ngừ xuất khẩu vào Hoa Kỳ. Bên cạnh đó là các bất ổn địa chính trị và đứt gãy chuỗi cung ứng.
Cơ hội đang rộng mở cho nông lâm thủy sản Việt Nam ở nhiều thị trường. Ảnh: NN-MT.
Tuy nhiên, cơ hội vẫn rộng mở với xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Sự hồi phục mạnh mẽ của thị trường Trung Quốc, ASEAN và Nhật Bản, cùng với tín hiệu gỡ bỏ rào cản kỹ thuật từ EU, mở ra dư địa tăng trưởng cho các dòng sản phẩm thủy sản chế biến sâu. Các hiệp định thương mại như EVFTA, CPTPP, UKVFTA tiếp tục tạo lợi thế thuế quan vượt trội cho thủy sản so với nhiều nước xuất khẩu khác.
Dự báo cả năm 2025, xuất khẩu thủy sản có thể đạt khoảng 9-9,5 tỷ USD. Trong đó, tôm kỳ vọng 3,6–3,8 tỷ USD, cá tra 2 tỷ USD, cá ngừ khoảng 850–900 triệu USD và các hải sản khác đóng góp gần 3 tỷ USD.
Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, doanh nghiệp thủy sản cần tiếp tục chủ động nguyên liệu, nâng cao chất lượng, đầu tư công nghệ chế biến và đa dạng hóa thị trường, nhất là thị trường ngách trong CPTPP, ASEAN và nội khối châu Á.
Ông Trương Xuân Trung, phụ trách Thương vụ Việt Nam tại UAE - Qatar:
UAE không chỉ là thị trường tiêu dùng hấp dẫn mà còn là “cửa ngõ vàng” để nông sản Việt chinh phục toàn khu vực Trung Đông. Vì vậy, các doanh nghiệp Việt cần chú trọng kiểm soát chất lượng, tuân thủ nghiêm các yêu cầu về an toàn thực phẩm, nhãn mác tiếng Ả Rập và đặc biệt là chứng nhận Halal.
Thực tế cho thấy, trong 7 tháng đầu năm nay, thị trường Trung Quốc đã ghi nhận mức tăng trưởng vượt bậc đối với xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Riêng trong tháng 7, xuất khẩu thủy sản sang thị trường này đạt 221,5 triệu USD (tăng 31,7% so với cùng kỳ), và tính chung 7 tháng đạt 1,33 tỷ USD (tăng 42,6%). Trung Quốc đẩy mạnh nhập khẩu trở lại, đặc biệt là mặt hàng tôm và mực, tạo dư địa cho doanh nghiệp Việt tăng tốc trước thời điểm Mỹ áp thuế vào tháng 8. Đây cũng là kết quả của sự linh hoạt từ phía doanh nghiệp khi chủ động chuyển hướng, đẩy mạnh tiêu thụ tại các thị trường tăng trưởng tốt, đồng thời tận dụng FTA như RCEP, CPTPP để hưởng ưu đãi thuế quan.
Theo ông Trần Văn Công, Tham tán Nông nghiệp Việt Nam tại EU, thị trường EU với yêu cầu cao về chất lượng, an toàn thực phẩm và phát triển bền vững đang mở ra dư địa lớn cho nông lâm thủy sản Việt Nam. Dù khó tính, EU vẫn là thị trường giàu tiềm năng nhờ quy mô nhập khẩu nông sản hơn 360 tỷ USD/năm và nhiều ưu đãi từ các hiệp định như EVFTA.
Đặc biệt, EU không áp dụng mã vùng trồng bắt buộc mà hậu kiểm, tạo thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam, nhất là rau quả chế biến, cà phê chế biến, tôm sinh thái, cao su và gỗ. Việt Nam cũng là một trong số ít quốc gia được EU xếp vào nhóm “rủi ro thấp” trong quy định chống mất rừng (EUDR), có hiệu lực từ cuối năm 2025.
Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả thị trường này, doanh nghiệp cần nâng cao chất lượng, đáp ứng các tiêu chuẩn xanh, đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc, chứng nhận quốc tế và phát triển vùng nuôi trồng an toàn. Đồng thời, cơ quan chức năng cần hoàn thiện hồ sơ mở cửa thị trường cho sản phẩm chăn nuôi, phối hợp tháo gỡ “thẻ vàng IUU” với thủy sản, tăng cường xúc tiến thương mại.
"Cởi trói" từ chính sách thuế VAT
Để đẩy mạnh xuất khẩu nông lâm thủy sản trong những tháng còn lại của năm nay, ngoài việc đa dạng hóa thị trường, nhiều hiệp hội ngành hàng cho rằng, một trong những vướng mắc lớn nhất cần được giải quyết kịp thời là chính sách thuế VAT với hàng nông lâm thủy sản. Bởi quy định hiện hành (đóng thuế trước, hoàn thuế sau) đang gây khó lớn về vốn cho doanh nghiệp, qua đó ảnh hưởng không nhỏ tới thu mua nguyên liệu và xuất khẩu nông lâm thủy sản.
Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết, các doanh nghiệp lúa gạo đang gặp rất nhiều khó khăn vì phải đóng thuế VAT khi thu mua nguyên liệu, đến khi hoàn thành đơn hàng xuất khẩu mới được hoàn thuế. Số tiền mà doanh nghiệp phải bỏ ra để đóng thuế VAT là rất lớn. Riêng với ngành lúa gạo lên đến khoảng 2.000 tỷ đồng từ nay đến cuối năm. Trong khi đó, công tác hoàn thuế thường rất chậm, có doanh nghiệp lúa gạo đã chờ cả năm trời mà đến giờ vẫn chưa được hoàn thuế VAT với số tiền lên đến hơn 100 tỷ đồng.
Theo ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam, dù xuất khẩu cà phê đang rất thuận lợi nhờ giá cà phê tăng cao, nhưng các doanh nghiệp cà phê cũng đang đối mặt với những khó khăn lớn liên quan tới thuế VAT.
Giá cà phê ở Việt Nam hiện nay đang ở mức cao, hơn 100.000 đồng/kg. Trong khi đó, năm 2022, giá cà phê chỉ trên dưới 40.000 đồng/kg. Do giá tăng cao nên nhu cầu vốn cho kinh doanh xuất khẩu cà phê cũng đã tăng lên rất nhiều.
Thực tế cho thấy, trong 2 năm qua, các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê chịu áp lực rất lớn về vốn kinh doanh. Do đó, việc phải đóng thuế trước đang gây thêm áp lực về vốn kinh doanh cho các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê. Dự kiến cả năm nay, ngành cà phê xuất khẩu khoảng 1,5 triệu tấn cà phê với kim ngạch 7,5 tỷ đô la. Như vậy, nếu tính 5% thuế VAT mà doanh nghiệp phải đóng trước, sẽ lên tới khoảng 375 triệu USD, tương đương với hơn 10.000 tỉ đồng Việt Nam.
