Đường dài không thể chậm bước

Nghệ An đang đứng trước cơ hội lớn để cải tổ hệ thống doanh nghiệp nhà nước, thu hút dòng vốn xã hội, và khai thác tối đa tiềm năng đất đai, hạ tầng. Nhưng cơ hội sẽ trôi qua nếu chúng ta vẫn để các nút thắt “nằm im” từ năm này qua năm khác.

Những điểm nghẽn kéo dài

Ngày 8/8/2025, UBND tỉnh Nghệ An tổ chức cuộc họp Ban Chỉ đạo và Đổi mới phát triển doanh nghiệp để bàn giải pháp tháo gỡ những nút thắt còn tồn tại trong tiến trình sắp xếp, chuyển đổi doanh nghiệp giai đoạn 2022-2025. Cuộc họp do đồng chí Nguyễn Văn Đệ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Ban Chỉ đạo chủ trì, với sự tham gia của nhiều sở, ngành chủ chốt.

Nhìn vào báo cáo của Sở Tài chính, bức tranh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước tại Nghệ An hiện vẫn còn những mảng tối. Một số doanh nghiệp đã hoàn tất việc bán cổ phần, đổi tên, đổi mô hình hoạt động nhưng vẫn loay hoay ở khâu quyết toán, bàn giao hoặc xử lý tài sản. Một số khác thì tiến trình gần như “đứng bánh” do vướng mắc pháp lý và cơ chế xử lý đất đai, hạ tầng.

Điểm qua danh sách các doanh nghiệp chưa hoàn tất cổ phần hóa, dễ thấy đây không phải là các trường hợp nhỏ lẻ, mà đều là những đơn vị nắm giữ những nguồn lực đất đai, hạ tầng, tài sản đáng kể.

Kể đến Công ty TNHH MTV Đầu tư phát triển chè Nghệ An. Đơn vị này đã “chuyển mình” thành công ty cổ phần từ tháng 4/2022, song việc quyết toán cổ phần hóa vẫn chưa hoàn tất. Sự chậm trễ này không chỉ ảnh hưởng tới hoạt động tài chính của doanh nghiệp mà còn tạo ra tâm lý “treo” cho các bên liên quan, từ cổ đông đến cơ quan quản lý.

Công ty TNHH MTV Cà phê cao su Nghệ An thì bị “mắc kẹt” trong quá trình cổ phần hóa bởi tài sản vườn cam gắn liền với đất tại xã Nghi Ân (nay là phường Vinh Phú). Đây là tình huống cho thấy cổ phần hóa không chỉ là câu chuyện bán vốn, mà là xử lý quyền sử dụng đất và tài sản trên đất - một lĩnh vực vốn nhiều tranh chấp và đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều cấp, nhiều ngành.

Công ty TNHH MTV Đầu tư xây dựng phát triển hạ tầng Nghệ An lại “dừng bánh” vì chưa được bàn giao hạ tầng Khu công nghiệp Nam Cấm theo đúng chức năng chủ đầu tư. Khi tài sản chưa được xác lập rõ ràng, việc định giá và bán vốn trở nên gần như bất khả thi.

Câu chuyện còn chưa dừng ở đó. Việc chuyển nhượng vốn nhà nước ở các công ty cổ phần có vốn nhà nước cũng chậm trễ, với 5 doanh nghiệp vẫn “nằm trên giấy” phương án thoái vốn. Đó là, Công ty Cổ phần Quản lý và xây dựng cầu đường Nghệ An, Công ty Cổ phần Quản lý và xây dựng giao thông thủy bộ Nghệ An, Công ty Cổ phần Công viên cây xanh Thành phố Vinh, Công ty Cổ phần In báo Nghệ An; Công ty Cổ phần Môi trường và công trình đô thị Nghệ An.

Chưa kể, 2 đơn vị sự nghiệp là Trung tâm Sát hạch lái xe cơ giới đường bộ Nghệ An (trực thuộc Sở Giao thông vận tải, nay là Sở Xây dựng) và Ban quản lý đô thị Thị xã Cửa Lò (trực thuộc UBND Thị xã Cửa Lò, nay là phường Cửa Lò) được phê duyệt chuyển đổi thành công ty cổ phần vẫn đang “án binh bất động”.

Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là một chủ trương lớn, được triển khai trên phạm vi cả nước từ nhiều năm qua với mục tiêu nâng cao hiệu quả hoạt động, thu hút nguồn lực xã hội và giảm gánh nặng ngân sách. Tuy nhiên, ở Nghệ An, cũng như nhiều địa phương khác, khoảng cách giữa nghị quyết và thực tiễn vẫn là vấn đề nan giải.

Nguyên nhân không chỉ nằm ở ý chí của các cơ quan thực thi, mà sâu xa hơn là vướng mắc pháp lý trong việc xử lý đất đai, tài sản, nợ xấu và quyền lợi người lao động. Bên cạnh đó, tư duy “giữ cho mình” của một số đơn vị, hoặc sự e ngại trong xử lý tài sản công, cũng góp phần kéo dài thời gian.

Không thể chậm thêm

Điều đáng lo ngại là khi tiến trình bị kéo dài, giá trị tài sản và sức cạnh tranh của doanh nghiệp có nguy cơ suy giảm. Những khoản đất đai, hạ tầng, máy móc nếu không được khai thác hiệu quả sẽ trở thành gánh nặng bảo dưỡng, thay vì là nguồn lực phát triển.

Việc chậm cổ phần hóa không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện kế hoạch giai đoạn 2022-2025 mà còn tác động tiêu cực đến hình ảnh môi trường đầu tư của tỉnh. Nhà đầu tư, nhất là các nhà đầu tư chiến lược, luôn muốn một quá trình chuyển đổi minh bạch, rõ ràng và đúng hạn. Khi họ nhìn thấy sự kéo dài bất định, niềm tin sẽ giảm sút.

Không chỉ thế, việc trì trệ trong quá trình cổ phần hóa còn khiến ngân sách nhà nước không kịp thu hồi vốn để tái đầu tư vào các lĩnh vực khác. Trong bối cảnh nguồn lực công hạn chế, đây là sự lãng phí cơ hội.

Tỉnh Nghệ An cho thấy sự quyết tâm triển khai thực hiện công việc cổ phần hóa này một cách nhanh chóng và nghiêm túc, đúng quy trình. Thể hiện qua kết luận của Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Đệ tại cuộc họp nói trên. Cụ thể là lãnh đạo tỉnh Nghệ An chỉ đạo phải hoàn tất công tác quyết toán, thoái vốn trong năm 2025, đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa đối với các đơn vị đã được phê duyệt phương án. Điều này đồng nghĩa với việc các sở, ngành liên quan không thể tiếp tục xử lý theo kiểu “có thời gian thì làm”.

Theo đó, phải rà soát và phân loại vướng mắc, không thể giải quyết theo kiểu chung chung. Mỗi doanh nghiệp có đặc thù khác nhau như đất đai, hạ tầng, nợ, tranh chấp...nên cần lộ trình tháo gỡ cụ thể.

Phải tăng cường vai trò của cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo, cơ quan này phải thực sự là “đầu mối” kết nối, điều phối, chứ không chỉ tổng hợp báo cáo. Trường hợp cần thiết, có thể kiến nghị lên Trung ương để tháo gỡ những nút thắt vượt quá thẩm quyền của tỉnh.

Mặt khác phải tạo áp lực tiến độ. Việc đặt ra các mốc thời gian rõ ràng cho từng hạng mục và gắn trách nhiệm cá nhân đối với lãnh đạo đơn vị, sở ngành nếu để chậm trễ.

Cổ phần hóa không phải là “bán rẻ” tài sản công, mà là tái cấu trúc để doanh nghiệp hoạt động minh bạch, hiệu quả hơn. Để làm được điều đó, mọi khâu từ định giá tài sản, đấu giá cổ phần, bàn giao đất đai, giải quyết chế độ cho người lao động...đều phải công khai, tránh những nghi ngại về lợi ích nhóm.

Đã đến lúc phải chuyển từ tư duy “làm cho xong” sang tư duy “làm để phát triển”. Cổ phần hóa không chỉ là con số trong báo cáo, mà là phép thử năng lực quản trị, sự quyết liệt của bộ máy và niềm tin của nhà đầu tư. Nếu Nghệ An muốn tạo bứt phá trong giai đoạn tới, tiến trình này không thể chậm dù chỉ thêm một ngày!