95% chất thải rắn sinh hoạt đô thị sẽ được thu gom vào năm 2030

Sáng 14/8, Báo cáo tại Đại hội Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Cục trưởng Cục Môi trường Hoàng Văn Thức thông tin, nhiệm kỳ 2020 - 2025, ngành Môi trường đã ghi dấu bước chuyển quan trọng, tạo nền tảng vững chắc cho quản lý, bảo vệ môi trường trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới.

Ngay sau khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 được ban hành, ngành đã chủ động xây dựng và trình Chính phủ ban hành 3 nghị định, 3 quyết định của Thủ tướng, 10 thông tư; đồng thời ban hành 35 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, 61 tiêu chuẩn Việt Nam cùng nhiều định mức kinh tế – kỹ thuật mới. Hành lang pháp lý này được thiết kế đồng bộ, khả thi và tiệm cận thông lệ quốc tế, giúp các chính sách mới nhanh chóng đi vào cuộc sống.

Bằng việc áp dụng nguyên tắc Pareto - tập trung quản lý 20% cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm cao để kiểm soát 80% nguy cơ môi trường, ngành đã chuyển từ thế bị động sang chủ động phòng ngừa, ứng phó sự cố. Hai kế hoạch giám sát trọng điểm đối với các cơ sở rủi ro cao được triển khai, 19 tổ giám sát đặc biệt hoạt động hiệu quả, kết nối chặt chẽ Bộ, Sở, cộng đồng và doanh nghiệp. Nhiều dự án, cơ sở lớn đáp ứng đầy đủ điều kiện môi trường trước khi vận hành, vừa góp phần phát triển kinh tế - xã hội vừa bảo đảm kiểm soát phát thải.

Tư duy quản lý mới thể hiện ngay từ khâu lập quy hoạch, thiết kế dự án đầu tư đến giám sát vận hành. Nhiều dự án được rà soát, yêu cầu thay đổi công nghệ, bổ sung công trình phòng ngừa sự cố môi trường. Hệ thống quan trắc môi trường được đầu tư đồng bộ từ trung ương đến địa phương, gồm 135 trạm quan trắc không khí, 145 trạm quan trắc nước mặt tự động và hơn 2.000 trạm của các cơ sở truyền dữ liệu trực tiếp, phục vụ kiểm soát xả thải và cảnh báo sớm.

Tại các khu công nghiệp (KCN), cụm công nghiệp (CCN), làng nghề, công tác kiểm soát ô nhiễm có nhiều chuyển biến. Đến nay, 94,1% KCN hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung, tăng 3,4% so với giai đoạn trước; 31,5% CCN và 16,6% làng nghề đã đầu tư hệ thống xử lý đạt yêu cầu, từng bước hình thành mô hình phát triển gắn với bảo vệ môi trường.

Nguồn lực cho bảo vệ môi trường tiếp tục được tăng cường. Bộ máy quản lý tinh gọn, đội ngũ cán bộ nâng cao trình độ; ngân sách sự nghiệp môi trường duy trì tối thiểu 1% tổng chi ngân sách Nhà nước. Nhiều “điểm nóng” môi trường được xử lý kịp thời; vốn vay, viện trợ quốc tế và nguồn lực tư nhân huy động mạnh mẽ; dịch vụ môi trường ngoài công ích phát triển nhanh. Hoạt động nghiên cứu, chuyển giao công nghệ xử lý chất thải, phát triển kinh tế xanh được đẩy mạnh; hợp tác quốc tế đi vào chiều sâu với những cam kết vững chắc.

Trong quản lý chất thải, nhiều giải pháp giảm chôn lấp, tăng tái chế, tái sử dụng, hạn chế nhựa dùng một lần đã được triển khai. Các khu liên hợp xử lý chất thải quy mô lớn hình thành ở Hà Nội, TP.HCM và nhiều địa phương, 7 nhà máy đốt rác phát điện vận hành. Năm 2024, tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị đạt 97,26%, tỷ lệ chôn lấp giảm xuống 64%; chất thải nguy hại được xử lý đạt 98,06%. Công tác kiểm soát nhập khẩu phế liệu siết chặt, lượng phế liệu tồn tại cảng biển giảm mạnh.

Quản lý chất lượng môi trường cũng được đẩy mạnh, tỷ lệ che phủ rừng duy trì trên 42% trong suốt nhiệm kỳ. Mạng lưới quan trắc không khí mở rộng, theo dõi bụi mịn PM2.5, PM10 tại các điểm nóng. Bộ đã ban hành Kế hoạch thực hiện Chỉ thị số 02/CT-TTg về giải pháp cấp bách kiểm soát ô nhiễm nước tại các lưu vực sông, hướng dẫn các địa phương lập kế hoạch quản lý chất lượng nước mặt. Công tác đánh giá sức chịu tải môi trường nước mặt, khôi phục chất lượng nước hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải được triển khai quyết liệt. Việc xử lý điểm ô nhiễm thuốc bảo vệ thực vật tồn lưu đạt 95%, chỉ còn 13/240 điểm chưa xử lý.

Nhờ những nỗ lực này, chỉ số phát triển bền vững của Việt Nam đã vươn lên vị trí 51/165 quốc gia và vùng lãnh thổ, tăng 37 bậc so với năm 2016. Ý thức bảo vệ môi trường của người dân được nâng cao rõ rệt.

Hướng tới giai đoạn 2025 – 2030

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, ô nhiễm xuyên biên giới và áp lực tăng trưởng kinh tế, cùng yêu cầu đạt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, Việt Nam cần đẩy mạnh chuyển đổi sang mô hình phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn và ít phát thải trong đó khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ là động lực then chốt.

Cục trưởng Cục Môi trường cho biết, ngành Môi trường xác định quan điểm: bảo vệ môi trường là trụ cột của phát triển bền vững, đặt ngang hàng với kinh tế và xã hội; cần lồng ghép chặt chẽ vào chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, coi đây là nhiệm vụ thường xuyên của toàn hệ thống chính trị, mỗi cán bộ, đảng viên, tổ chức, doanh nghiệp và người dân. Vai trò lãnh đạo của cấp ủy Đảng các cấp, đặc biệt là sự gương mẫu của người đứng đầu, phải được phát huy tối đa.

Mục tiêu tổng quát nhiệm kỳ tới là chủ động phòng ngừa, kiểm soát, giảm thiểu ô nhiễm; khắc phục suy thoái môi trường; ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu; bảo đảm quyền được sống trong môi trường trong lành; nâng cao chất lượng sống; phục hồi hệ sinh thái, góp phần vào phát triển bền vững.

Đến năm 2030, phấn đấu 95% chất thải rắn sinh hoạt đô thị được thu gom, xử lý đạt chuẩn; giảm tỷ lệ chôn lấp xuống dưới 50% lượng thu gom; kiểm soát các nguồn bụi, khí thải; từng bước giảm ô nhiễm không khí ở Hà Nội, TP.HCM và các khu công nghiệp trọng điểm.

Ba đột phá chiến lược được Cục Môi trường đặt ra, đó là hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế minh bạch, thuận lợi, khả thi; đổi mới tư duy, nâng cao hiệu lực chính sách; tăng phối hợp liên ngành và sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp.

Huy động hiệu quả nguồn lực, nhất là tư nhân và hợp tác công – tư, tập trung hạ tầng kỹ thuật; Nhà nước đầu tư công chủ đạo, thúc đẩy chuyển đổi số và công nghệ tiên tiến.

Ứng dụng công nghệ vào toàn bộ chuỗi quản lý; tăng tốc chuyển đổi số, sử dụng AI, IoT, dữ liệu lớn; xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực nhân lực để làm chủ công nghệ.

Cục trưởng Hoàng Văn Thức cho biết, những kết quả của nhiệm kỳ qua là tiền đề để ngành Môi trường tiếp tục đoàn kết, đổi mới, sáng tạo, cống hiến vì một Việt Nam phát triển bền vững, góp phần thực hiện cam kết quốc tế và bảo vệ quyền được sống trong môi trường trong lành.