Thành lập và đi vào hoạt động năm 2022, đến nay HTX Nông sản Sơn La (xã Chiềng Ban, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) đã sản xuất được hơn 1.200 tấn cải thảo, su hào, súp lơ, dưa chuột, cải bắp, khoai tây và cải củ Hàn Quốc, doanh thu đạt gần 9 tỷ đồng. Tuy nhiên kết quả thu được vẫn chưa tương xứng với tiềm năng lợi thế sẵn có của HTX.
Cải thảo sản xuất tại HTX Nông sản Sơn La. Ảnh: Hải Tiến.
Ông Hoàng Văn Trường, Phó Giám đốc HTX cho biết, để sản xuất và tiêu thụ được sản lượng lớn các loại rau nêu trên, 7 thành viên sáng lập HTX đã góp vốn 15ha đất canh tác và gần 2 tỷ đồng cho mua sắm ô tô chở rau đi bán cho các đơn hàng. Để có được hợp đồng bao tiêu rau quả ổn định, HTX phải ban hành sản xuất "5 không", không bón quá định lượng phân hóa học quy định, không phun thuốc bảo vệ thực vật ngoài danh mục nhà nước cho phép dùng trên rau quả quả an toàn, không bón thiếu phân hữu cơ vi sinh, không sử dụng hạt giống biến đổi gien và không dùng hóa chất kích thích sinh trưởng cây trồng.
Nhờ đó, toàn bộ sản lượng rau của HTX đều ký hợp được đồng bao tiêu với các siêu thị Co.opmart, Tmart, Winmart và Công ty cung cấp Thực phẩm các trường Mầm non của thành phố Hà Nội. Đồng thời còn được một số doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam thu mua để chế biến kim chi.
Thu hoạch rau tại HTX. Ảnh: Hải Tiến.
Bà Phạm Thị Nhài góp 2ha đất canh tác vào HTX, gieo trồng được 7ha cải thảo, cải bắp, cải mèo và cải ngọt, sản lượng rau ước đạt trên 200 tấn, trừ hết chi phí đầu tư, còn lãi thu nhập hơn 500 triệu đồng.
Bà Nhài cho biết, thu nhập của các thành viên gắn chặt với chuỗi giá trị rau của HTX, nên các hộ ở đây không chỉ tuân thủ nghiêm ngặt quy định sản xuất "5 không", còn tự bỏ tiền khoan giếng, lắp đặt hệ thống tưới nước tự động, mua bạt nông nghiệp hoặc màng vải không dệt bao phủ cho luống rau, giúp sản xuất theo hướng VietGAP dễ dàng hơn rất đáng kể.
Ông Trần Thanh Nhã tham gia trồng 3ha canh tác rau trong HTX, năm 2023 đạt thu nhập 700 triệu đồng. Theo ông Nhã sản xuất rau ở Chiềng Ban không được thuận lợi như các địa phương huyện Mộc Châu, vì thời tiết nắng nóng hơn, đường vận chuyển rau xuống Hà Nội cũng xa hơn khoảng 130km, để có lãi các nhà nông trong HTX phải chọn thời vụ gieo trồng thích hợp nhất với từng giống và phải đảm bảo vệ sinh an toàn nông phẩm, nhằm bán được rau với giá cạnh tranh hơn và giữ được các mối hàng thu mua rau lâu dài.
Cán bộ khuyến nông hướng dẫn nông dân nhận biết sâu bệnh hại cây dưa chuột. Ảnh: Hải Tiến.
Ông Đỗ Văn Kiên (thành viên trong HTX) giải thích, gieo trồng chính vụ, cây rau sinh trưởng phát triển khoẻ, năng suất chất lượng đạt cao, giảm thiểu sâu bệnh hại, giảm phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, tăng doanh thu và tăng lợi nhuận. Ông Kiên cũng trồng 1ha rau, mùa nào thức đó, ông đều có hàng chục tấn rau xuất bán thông qua HTX. Riêng dịp Tết Nguyên Đán 2024 mới đây, ông Kiên xuất vườn được hơn 30 tấn cải thảo, trừ hết chi phí đầu tư còn lãi thu nhập 120 triệu đồng.
Tìm hiểu thực tế, xã Chiềng Ban nằm ven quốc lộ 6 có diện tích đất trồng rau, màu tơi xốp và màu mỡ, thời tiết phân ra 4 mùa xuân, hạ, thu, đông rõ nét. Nhưng mùa hè ở đây nắng nóng không oi bức khó chịu như các tỉnh đồng bằng sông Hồng, ban ngày nhiệt độ không khí có thể tới 35 - 40oC, buổi chiều và về đêm thời tiết lại khá mát mẻ, cho phép kéo dài thời vụ sản xuất các loại rau ưa lạnh (tháng 8 đến tháng 3 năm sau), kết hợp cơ cấu trồng những giống rau có khả năng chịu nhiệt tốt để tạo nguồn rau trái vụ cung ứng xuống Hà Nội, tăng hiệu quả sản xuất, tăng thu nhập.
Cán bộ khuyến nông chỉ dẫn cho nông dân trong HTX kỹ thuật thâm canh tăng năng suất rau. Ảnh: Hải Tiến.
Tuy nhiên, do HTX mới thành lập, các xã viên mới qua 2 lớp tập huấn của Dự án Jica trên địa bàn, nên chưa thuần thục kỹ thuật thâm canh hết các loại rau, có nhà vườn sử dụng màng ni lông phủ luống rau chưa đạt yêu cầu kỹ thuật, việc khử trùng đất diệt cỏ dại và sâu bệnh bằng nhiệt mặt trời chưa đủ thời gian tích lũy tối thiểu, một số ruộng phun thuốc bảo vệ sinh học khi tỷ lệ và mật độ sâu bệnh hại rau cao, nên hiệu quả phòng trừ sâu bệnh đạt thấp, hệ số sử dụng đất cũng mới chỉ đạt 2,1 - 2,3 lần. Đây là những nguyên nhân dẫn tới hiệu quả sản xuất rau của HTX chưa được như mong muốn.
Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Sơn La, ông Công Xuân Ngọc, thông tin, dùng màng nông nghiệp bao phủ luống rau phải để ngửa mặt màng màu ánh bạc lên trên, màu tối úp xuống đất, sẽ tận dụng được ánh nắng mặt trời phản xạ, giúp cây tăng khả năng quang hợp, tăng năng suất, chất lượng; thuốc bảo vệ thực vật vi sinh chỉ phát huy tác dụng tốt khi phun vào sáng sớm hoặc chiều mát và khi vết bệnh mới phát sinh, sâu non đang tuổi 1; việc khử trùng đất diệt nấm bệnh, cỏ dại bằng nhiệt mặt trời vừa rẻ, dễ làm và hiệu quả đạt cao, nhưng phải phủ đất bằng màng ni lông trong suốt ngay trước gieo hạt/ trồng cây con trong thời gian tối thiểu 22 ngày mùa hè (tháng 5 đến 8). Lưu ý, độ ẩm luống đất cao hơn hiệu quả khử trùng đất sẽ cao hơn.
Để tăng hệ số sử dụng đất, tăng sản lượng và giá trị sản lượng rau các loại, nhà nông có thể trồng cà tím, đâụ đỗ, bí xanh trong vụ hè (tháng 4-7) và các cây rau ưa lạnh trồng vụ đông sớm (đầu tháng 8) và xuân muộn (cuối tháng 2 đến đầu tháng 4).
