Hồ đập ở Lạng Sơn cần thêm nguồn lực để bảo đảm an toàn

Nhiều công trình xuống cấp

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Lạng Sơn, trên địa bàn tỉnh hiện có 174 hồ chứa thủy lợi cùng hơn 2.600 công trình phai, đập, trạm bơm và kênh mương nội đồng. Hệ thống này đã và đang cung cấp nguồn nước tưới cho hơn 50.000 hecta lúa hai vụ, hàng chục nghìn hecta cây ăn quả, cây công nghiệp và phục vụ sinh hoạt, sản xuất của người dân.

Tuy nhiên, đằng sau vai trò to lớn ấy là hàng loạt bất cập. Nhiều hồ chứa xây dựng cách đây đã hàng chục năm, đến nay nhiều hạng mục xuống cấp, chưa có điều kiện tu bổ, nâng cấp đảm bảo quy chuẩn do thiếu nguồn vốn.

Một số hồ không có hồ sơ kỹ thuật, chưa được kiểm định, chưa có thiết bị quan trắc và chưa được cắm mốc phạm vi bảo vệ. Điều này khiến công tác quản lý gặp nhiều khó khăn, nhất là khi xảy ra các tình huống bất thường.

“Do thiếu kinh phí, nhiều hồ chưa được trang bị thiết bị quan trắc theo dõi mực nước. Việc giám sát, báo cáo về an toàn hồ chứa vì thế cũng gặp rất nhiều khó khăn, nhất là vào mùa mưa bão”, ông Vũ Xuân Hào - Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Lạng Sơn thừa nhận.

Chưa hết, trong số 143 hồ chứa phải lập quy trình vận hành, mới chỉ có 36 hồ hoàn thành, số còn lại chưa được bố trí kinh phí để lập và phê duyệt. Một số hồ nhỏ giao cho các địa phương hiện không có người quản lý, hoặc có quản lý nhưng chưa được đào tạo về chuyên môn.

Nỗ lực kiểm soát rủi ro

Trước thực trạng này, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo các địa phương tăng cường kiểm tra, đánh giá hiện trạng hồ chứa. Kết quả, có 4 hồ chứa được đánh giá có nguy cơ mất an toàn cao đã được đưa vào diện sửa chữa khẩn cấp, trình UBND tỉnh xin hỗ trợ kinh phí.

Đặc biệt, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch 214/KH-UBND về việc lập quy trình vận hành, cắm mốc chỉ giới phạm vi bảo vệ và kiểm định an toàn đập, hồ chứa. Theo đó, giai đoạn 2025 - 2030, Lạng Sơn sẽ tiến hành lập quy trình vận hành cho 61 hồ chứa, với tổng kinh phí dự kiến khoảng 15,9 tỷ đồng. Đây được xem là bước đi dài hơi, nhằm dần hoàn thiện công tác vận hành theo đúng quy định pháp luật, đồng thời tạo hành lang an toàn cho sản xuất và đời sống.

Song song với công tác đầu tư, việc tập huấn, nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý cũng được chú trọng. Nhiều lớp bồi dưỡng chuyên môn đã được tổ chức, giúp đội ngũ quản lý hồ đập nắm vững quy trình vận hành, xử lý sự cố. Một số địa phương còn chủ động tuyên truyền, hướng dẫn người dân vùng hạ du kỹ năng ứng phó khi có sự cố vỡ đập hoặc xả lũ bất ngờ.

Cần thêm nguồn lực hỗ trợ

Thực tế cho thấy, công tác bảo đảm an toàn hồ đập ở Lạng Sơn vẫn còn không ít thách thức. Ngoài việc nhiều công trình đã xuống cấp, tỉnh cũng gặp khó khi hồ sơ pháp lý về đất đai gắn với hạ tầng công trình thủy lợi hiện nay đều không có, dẫn đến chưa xác định được ranh giới phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi, gây khó khăn cho công tác cắm mốc bảo vệ công trình cũng như việc xử lý vi phạm phạm vi bảo vệ công trình.

Nguồn kinh phí hạn chế khiến nhiều nhiệm vụ bắt buộc như lập quy trình vận hành, kiểm định, bảo trì chưa thể thực hiện đầy đủ. Đặc thù của hệ thống thủy lợi miền núi, với diện tích tưới nhỏ lẻ, manh mún càng khiến việc trích kinh phí từ khai thác nội bộ gặp khó.

“Khó khăn lớn nhất hiện nay là nguồn vốn hạn chế. Nhưng bằng nhiều biện pháp, chúng tôi đang cố gắng từng bước khắc phục, vừa ưu tiên sửa chữa khẩn cấp, vừa lập quy trình vận hành cho những hồ chứa quan trọng”, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lạng Sơn Đinh Thị Thu cho hay.

Tỉnh Lạng Sơn cũng đã kiến nghị Trung ương sớm có cơ chế hỗ trợ về vốn, kỹ thuật và hướng dẫn định mức cụ thể cho các công tác như lập quy trình vận hành, phương án ứng phó thiên tai, ứng phó tình huống khẩn cấp... Khi có đủ cơ chế và nguồn lực, địa phương mới có thể triển khai đồng bộ, đảm bảo an toàn cho hệ thống hồ chứa.

Giữ an toàn hồ đập không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý mà còn là điều kiện sống còn đối với hàng vạn hộ dân vùng hạ du. Nỗ lực của Lạng Sơn trong việc kiểm tra, sửa chữa và lập quy trình vận hành cho thấy quyết tâm lớn của địa phương.  

Tuy nhiên, để hệ thống hồ chứa thực sự bền vững, tỉnh vẫn cần sự chung tay hỗ trợ từ Trung ương, qua đó bảo đảm phát triển sản xuất nông nghiệp ổn định và an toàn cho đời sống của nhân dân.