Kolahoi là một trong nhiều sông băng đang tan chảy, gây đảo lộn toàn bộ hệ sinh thái từ nguồn nước, động vật hoang dã và ảnh hưởng cả đến đời sống con người - những người đã lớn lên cùng dòng sông này suốt nhiều thế kỷ.
Nước tan chảy từ sông băng Kolahoi đã duy trì nền nông nghiệp địa phương trong nhiều thế kỷ. Ảnh: Viện Năng lượng và Tài nguyên (Teri).
Từ sườn dốc phía trên Pahalgam, sông băng Kolahoi hiện lên như một dải băng mỏng bắc ngang qua dãy Tây Himalaya. Dòng sông băng này từng là một động mạch băng trắng bao la nuôi sống các dòng sông, cánh đồng và các khu rừng rậm rập. Giờ đây, dòng sông đang dần tan chảy, để lại những tảng đá trơ trụi, băng nứt nẻ và những đồng cỏ cao nguyên mới lộ diện.
Không chỉ vậy, nước tan từ sông băng này đã nuôi dưỡng những cánh đồng lúa nước, vườn táo, ruộng nghệ tây và đồng cỏ chăn thả trong nhiều thế kỷ. Giờ đây, khi lớp băng của nó dần suy giảm, toàn bộ mạng lưới sự sống mà nó hỗ trợ cũng đang thay đổi.
Từ hiện tượng này, hoa cao nguyên nở sớm hơn, khiến các loài thụ phấn bối rối. Hươu xạ hương và dê núi mất đi đồng cỏ; báo tuyết ngày càng xuất hiện gần các ngôi làng khi chúng cạn kiệt thức ăn để săn.
Đối với các nhà khoa học, Kolahoi đại diện cho một trong những biến đổi sinh thái nghiêm trọng nhất ở khu vực này. Những người chăn cừu báo cáo về tình trạng đồng cỏ thu hẹp và các dòng suối thay đổi ảnh hưởng đến gia súc.
"Ngay cả động vật cũng tỏ ra bối rối trước cảnh quan đang thay đổi," ông Mohammad Siraj Khan, một người chăn cừu 55 tuổi, cho biết.
"Chúng tôi không thể tưới được ngay cả một nửa diện tích trồng trọt. Điều này chưa từng xảy ra ngay cả trong những năm tồi tệ nhất của thập niên 1990" - nông dân Abdul Gani nói.
Lịch sử cho thấy nước sông Kolahoi đã rút từ giữa thế kỷ 19. Một đánh giá vệ tinh năm 2020 phát hiện sông băng đã mất gần 1/4 diện tích trong gần 6 thập kỷ, trong khi đầu mũi của nó đã rút lui khoảng 900 mét kể từ năm 1978. Từ năm 1980 đến 2018, đất nông nghiệp ở lưu vực sông Lidder của sông băng giảm gần 40%, phản ánh mối liên hệ trực tiếp giữa sự lui rút của sông băng và nguồn nước sẵn có.
"Sông băng này là huyết mạch của các sông Lidder và Sind," nhà nghiên cứu Labeeb Gulzar cho biết. "Sự mất mát của nó có thể định hình lại tương lai nguồn nước, nông nghiệp và hệ sinh thái của Kashmir."
Sự thay đổi của sông băng có thể làm biến đổi hình dạng các con sông, chẳng hạn như sông Lidder, từ đó ảnh hưởng đến đất nông nghiệp và các hệ sinh thái xung quanh. Ảnh: Yawar Nazir/Getty Images.
Biến đổi cảnh quan ảnh hưởng đến cộng đồng trên khắp khu vực - theo Tiến sĩ Talib Bashir Bhat, học giả nghiên cứu tại Đại học Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp Sher-e-Kashmir của Kashmir (Skuast). Ông nói: "Những thay đổi trong lượng băng tan và độ cao đường tuyết làm thay đổi dòng chảy sông, ảnh hưởng đến hệ thống tưới tiêu, vườn cây và đồng cỏ, liên kết sông băng trực tiếp với đa dạng sinh học và sinh kế".
Ông cho biết các loài thực vật cao nguyên phải đối mặt với thay đổi khi các loài ở độ cao thấp hơn di chuyển vào vùng đất mới lộ ra, làm thay đổi sự cân bằng tinh tế của hệ sinh thái.
Nhiệt độ tăng cao và ô nhiễm từ phương tiện giao thông, đốt củi và xây dựng đều làm tối màu lớp băng, đẩy nhanh quá trình tan chảy. Phá rừng và cơ sở hạ tầng du lịch phát triển ở thượng nguồn đã làm trầm trọng thêm vấn đề.
Đối với nông dân địa phương, những thay đổi này rất rõ ràng. Theo lời ông Abdul Gani Dar (từ Pulwama): "Kênh đã cạn vào cuối tháng 6, sớm hơn bình thường rất nhiều. Chúng tôi không thể tưới được ngay cả một nửa diện tích trồng trọt. Điều này chưa từng xảy ra ngay cả trong những năm tồi tệ nhất của thập niên 1990. Giờ tuyết đã biến mất, và các dòng suối cạn kiệt trước khi mùa hè bắt đầu."
Các quan sát khoa học nhấn mạnh những mối lo ngại này. Giáo sư Shakil Ahmad Romshoo - hiệu trưởng Đại học Khoa học và Công nghệ Hồi giáo, cho biết khối lượng cân bằng của Kolahoi rất nhạy cảm với nhiệt độ. "Cứ mỗi 1°C tăng lên, nó mất khoảng 0,65 mét độ dày băng hàng năm", ông nói.
Hình ảnh phần đầu của sông băng Kolahoi vào năm 2007 (ảnh trên) và 2015 (ảnh dưới), khi các tảng đá có thể nhìn thấy. Ảnh: The Guardian.
Hình ảnh phần đầu của sông băng Kolahoi vào năm 2007 (ảnh trên) và 2015 (ảnh dưới), khi các tảng đá có thể nhìn thấy. Ảnh: The Guardian.
Cả 18.000 sông băng ở Jammu, Kashmir và Ladakh đều đang tan chảy và tốc độ tan chảy đang gia tăng.
"Chúng ta đã mất 25-30% sông băng trong 60 năm qua và có thể mất tới 70% vào cuối thế kỷ này nếu xu hướng tiếp tục" - Tiến sĩ Irfan Rashid, phó giáo sư tại Đại học Kashmir, cho biết. Ông cũng nói thêm rằng các dự báo chỉ ra mức tăng nhiệt độ từ 4°C đến 7°C vào cuối thế kỷ, khiến sự giảm mực nước không thể tránh khỏi.
Môi trường sống của hươu Kashmir đang bị suy thoái. Sự thay đổi trong thành phần thực vật khiến môi trường sống của động vật bị mất đi. Chỉ còn khoảng 7% diện tích Tây Himalaya hiện nay phù hợp với môi trường sống của hươu xạ hương, và con số này có thể thu hẹp thêm vào năm 2030 do chăn thả và phá rừng.
"Hoạt động của con người đang thu hẹp không gian nơi hươu xạ hương có thể sinh sống", kiểm lâm Danish Ahmad cho biết.
Môi trường sống của hươu Kashmir, hay hangul, đang bị suy thoái do sông băng thu hẹp. Ảnh: Hindustan Times/Sipa USA/Alamy.
Tiến sĩ Mir Muskan Un Nisa - nhà nghiên cứu lâm nghiệp tại Skuast, cũng cho biết hươu Kashmir cũng bị ảnh hưởng. Sông băng co rút làm thay đổi hệ thống nước, rừng và đồng cỏ, khiến vùng đất ngập nước khô cạn và kiểu thực vật thay đổi.
"Những thay đổi này làm suy thoái môi trường sống mà hươu dựa vào để kiếm thức ăn và nơi trú ẩn. Nguồn nước giảm và điều kiện khí hậu thay đổi đẩy động vật đến gần khu định cư của con người hơn, gia tăng nguy cơ xung đột, săn trộm và mất môi trường sống. Sự tan chảy của sông băng đe dọa sự tồn tại của các loài nhạy cảm và phá vỡ sự cân bằng của hệ sinh thái trong khu vực".
Mô hình này được lặp lại trên khắp dãy Himalaya. Ở Nepal, sông băng Yala đã mất hơn 66% thể tích và dự kiến sẽ biến mất vào năm 2040.
Trên khắp các dãy núi, băng tan khiến những dòng sông chảy sớm hơn vào mùa xuân, đồng cỏ cao nguyên bị các loài tiên phong xâm chiếm, và động vật hoang dã thích nghi với môi trường sống đang thu hẹp. Một số loài rút lui lên cao hơn, số khác di chuyển về phía các ngôi làng, và con người thích nghi với tình trạng thiếu nước và cảnh quan đang thay đổi. Lớp băng đang phai nhạt của sông băng không chỉ là sự rút lui của nước đóng băng mà còn là lời nhắc nhở về sự gắn kết giữa nước, động vật hoang dã và đời sống con người ở Kashmir.
Mỗi mùa hè, Pahalgam càng im lặng: ít chim hơn, ít động vật gặm cỏ hơn, ít tuyết hơn.
