Đổi thay nông thôn mới xứ Huế: [Bài 4] Để mỗi làng, xã trở thành những ‘miền quê đáng sống’

Phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường có cuộc trao đổi với ông Hoàng Hải Minh - Phó Chủ tịch UBND TP Huế.

Xin ông cho biết, những thành quả đạt được của TP Huế trong quá trình xây dựng nông thôn mới thời gian qua, nhất là giai đoạn 2021 - 2025?

Xây dựng nông thôn mới được thành phố xác định là quá trình lâu dài, thường xuyên và liên tục. Từ khi bắt tay thực hiện vào năm 2010, trước khi sáp nhập chính quyền địa phương hai cấp (1/7/2025), TP Huế đã có 85% xã hoàn thành 19/19 tiêu chí xã nông thôn mới, 12 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao.

Trong giai đoạn 2021 - 2025, Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới đã góp phần phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội cơ bản đồng bộ, hiện đại, đảm bảo kết nối nông thôn - đô thị và kết nối các vùng miền. Từ nguồn vốn trực tiếp ngân sách các cấp của Chương trình đã phân bổ 1.044.815 triệu đồng cho 346 hạng mục công trình, trong đó có 165 công trình giao thông, 51 công trình thủy lợi, 10 công trình điện, 63 trường học, 34 nhà văn hóa, 6 công trình cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn, chợ an toàn thực phẩm, 9 công trình cơ sở hạ tầng bảo vệ môi trường nông thôn, 1 công trình cấp nước sạch. Năm 2025, đã phân bổ vốn 94.545 triệu đồng cho 22 công trình (17 công trình giao thông nông thôn, 2 trường học, 3 nhà văn hóa).

Thành phố tiếp tục thực hiện có hiệu quả cơ cấu lại ngành nông nghiệp, triển khai mạnh mẽ Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) nhằm nâng cao giá trị gia tăng, phù hợp với quá trình chuyển đổi số, thích ứng biến đổi khí hậu. Đến nay, Huế có 115 sản phẩm được đánh giá, công nhận đạt sao OCOP, trong đó có 1 sản phẩm OCOP 5 sao cấp quốc gia (0,9%), 19 sản phẩm đạt 4 sao (16,5%), 95 sản phẩm 3 sao (82,6%). Phát triển du lịch nông thôn, nâng cao hiệu quả hoạt động của các hợp tác xã, hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp ở nông thôn, nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn... góp phần nâng cao thu nhập người dân theo hướng bền vững.

Các mô hình du lịch nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới tại thôn Ngư Mỹ Thạnh, làng A Nôr, cầu ngói Thanh Toàn... đang giúp đời sống người dân vùng nông thôn thay đổi tích cực. Hoạt động khuyến nông, lâm, ngư tiếp tục được quan tâm tổ chức thực hiện, đang triển khai 20 mô hình khuyến nông phù hợp với nguyện vọng, điều kiện sản xuất của các địa phương và có khả năng nhân rộng cao.

Với quan điểm lấy khoa học và công nghệ làm nền tảng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển sản xuất gắn với xây dựng nông thôn mới nói riêng, TP Huế đã triển khai ứng dụng nhiều đề tài, dự án, tiến bộ kỹ thuật vào thực tế sản xuất và hướng dẫn xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm đặc thù, góp phần từng bước hoàn thiện các mục tiêu xây dựng nông thôn mới của thành phố. Một số mô hình, đề tài nổi bật như Cải tạo chất lượng đàn bò ở A Lưới, mô hình thâm canh giống cam mới Valencia 2 (V2) tại Nam Đông, nghiên cứu quy trình kỹ thuật sản xuất giống cá nâu ở đầm phá Tam Giang, Sản phẩm Sen Huế, nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng làng thông minh, xã kết nối góp phần hiện đại hóa nông thôn.

Vậy, đâu là những khó khăn còn tồn tại trong quá trình xây dựng nông thôn mới của TP Huế?

Mặc dù bộ mặt nông thôn đã được đầu tư hạ tầng khang trang, tuy nhiên các chỉ tiêu về thu nhập, tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn, an toàn thực phẩm khu vực nông thôn vẫn chưa có sự chuyển biến rõ nét, chưa có sự nổi trội so với các địa phương trong khu vực. Tổ chức sản xuất và liên kết trong sản xuất chưa có nhiều mô hình, hoặc có mô hình nhưng hiệu quả chưa cao, chưa xứng với tiềm năng.

Thành phố còn nhiều xã ở vùng đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển, các xã đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi nên vẫn khó trong xây dựng nông thôn mới. Các xã đạt chuẩn nông thôn mới giai đoạn trước hiện mới chỉ đạt ở mức tiệm cận, chưa thực sự bền vững vì vậy so với Bộ tiêu chí nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 hầu hết các xã này đều không đạt theo chuẩn mới.

Việc huy động nguồn lực người dân và doanh nghiệp tham gia vào xây dựng nông thôn mới còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc duy trì và nâng cao các tiêu chí, phấn đấu xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu.

Mặt khác, bộ máy tham mưu, giúp việc cho Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới đều hoạt động theo chế độ kiêm nhiệm nên một số xã kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao phụ trách còn hạn chế.

Trước yêu cầu đổi mới trong mô hình chính quyền hai cấp, TP Huế định hướng ra sao để tiếp tục triển khai hiệu quả Chương trình xây dựng nông thôn mới, qua đó cải thiện đời sống người dân?

Sau khi thực hiện chính quyền hai cấp, đến nay toàn thành phố còn 19 xã và sẽ rà soát bộ tiêu chí, các quy định, cơ chế, chính sách giai đoạn 2026-2030 để cho các địa phương có căn cứ triển khai thực hiện đảm bảo hiệu quả, phù hợp với vùng miền.

Thành phố dự kiến tổng vốn huy động nguồn thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới toàn thành phố giai đoạn 2026 - 2030 là hơn 10.000 tỷ đồng, trong đó vốn Trung ương bố trí trực tiếp thực hiện chương trình khoảng 650 tỷ đồng, vốn đối ứng của ngân sách địa phương khoảng 650 tỷ đồng, vốn lồng ghép khoảng 1.800 tỷ đồng, vốn tín dụng khoảng 7.000 tỷ đồng và vốn huy động khoảng 450 tỷ đồng.

Huế xác định xây dựng nông thôn mới hiện đại, toàn diện, bền vững, thích ứng linh hoạt với biến đổi khí hậu, bảo đảm phát triển hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội với bảo vệ môi trường, giữ gìn cảnh quan, bản sắc văn hóa và giá trị truyền thống. Đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt chú trọng ứng dụng trí tuệ nhân tạo nhằm tối ưu hóa sản xuất và phát triển thị trường nông sản theo hướng hàng hóa.

Cụ thể, TP Huế tập trung xây dựng thôn nông thôn mới tại hai vùng trọng điểm có tính đặc thù. Với vùng đầm phá và ven biển sẽ phát triển mô hình sản xuất thủy sản bền vững, du lịch sinh thái cộng đồng và bảo vệ hệ sinh thái đầm phá, đẩy mạnh phát triển kinh tế biển. Với vùng trung du và miền núi sẽ tập trung phát triển nông nghiệp sinh thái, lâm nghiệp bền vững, kết hợp phát triển du lịch trải nghiệm và bảo tồn văn hóa bản địa.

Xây dựng các xã có Trung tâm hành chính công hiện đại, có mô hình tương tác hiện đại giữa chính quyền, cộng đồng và người dân. Xây dựng mô hình “Vùng quê đáng sống”, “Vùng quê hạnh phúc” cấp thôn lên cấp xã, hướng tới xây dựng các cộng đồng nông thôn năng động, văn minh.

Phát triển mô hình thôn sinh thái, khu dân cư kiểu mẫu, mở rộng không gian sinh hoạt cộng đồng, trồng cây xanh, cải tạo cảnh quan gắn với cộng đồng dân cư. Xây dựng thí điểm một số mô hình “nông nghiệp xanh”.

Đào tạo cán bộ, công chức xã đáp ứng yêu cầu quản lý hành chính công hiện đại và phát triển nông thôn bền vững. Tổ chức bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, kỹ năng quản lý hành chính, quản lý kinh tế - xã hội chuyên sâu, tư duy phát triển tích hợp và đổi mới sáng tạo, phù hợp mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Ngoài ra, lồng ghép, phối hợp với các Chương trình MTQG liên quan trực tiếp đến địa bàn nông thôn, vùng dân tộc thiểu số và miền núi, gồm Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, Chương trình MTQG phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035, Chương trình MTQG hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026–2035, Chương trình MTQG chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035… nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư công, tránh trùng lặp, chồng chéo và góp phần hoàn thành toàn diện mục tiêu xây dựng nông thôn mới.

Xin cảm ơn ông!

TP Huế phấn đấu đến năm 2035 có 19/19 xã đạt chuẩn nông thôn mới (100%), 5 xã đạt chuẩn nông thôn mới hiện đại.